Seydi Mahmut Hayrani Türbesi

Türbe Konya ili Akşehir ilçesinde kentin güney kesiminde Sultan Dağlarının kuzey yamaçları üzerinde ve 38°21′10″K 31°24′48″D koordinatlarındadır. Türbenin bulunduğu bahçe üzerinde ayrıca Ferruhşah Mescidi olarak bilinen bir mescit de yer alır.

Türbe Seyyid Mahmud Hayranî adlı bir Alevî'nin Türbesidir. Seyyid Mahmud Hayrânî'nin ölüm tarihi dikkate alınınca, türbenin bir 13. Yüzyıl türbesi olduğu anlaşılmaktadır. Her ne kadar binanın yapılış tarihi hakkında bir kayıt yoksa da sanduka üzerindeki 667 (yani Miladi 1268) binanın yapım tarihi olabilir. Bir kitabeye göre mimarı Asilzade Abdullah oğlu Ahmet’tir.[5] Türbenin bahçesinde yer alan Ferruhşah Mescidi ise tarihi kayıtlara Osmanlı sultanı I. Bayezid’in tutuklu olduğu yer olarak geçmiştir. 1402 yılındaki Ankara Savaşında Timur’a esir düşen Bayazit bir süre bu mescitte tutuklu kalmıştır. Osmanlı İmparatorluğunda Bayazit’in ölümünden sonraki Fetret devrinde Akşehir de Karamanoğlu Beyliği sınırları içindeydi. Bu dönemde Karamanoğlu 2. Mehmet Bey (1402-1420) türbeyi restore ettirmiştir.[6]

Türbeye adını veren Seyyid Mahmud Hayrânî Mevlana Celaleddin Rumi’nin bir öğrencisidir. Harran’da doğmuş, Konya’da Mevlana’dan ders almış, daha sonra Akşehir’e gelmiş ve 1268 yılında yine Akşehir’de ölmüştür. Büyük bir ihtimalle Nasrettin Hoca’nın da hocasıdır.[6]

Türbenin alt kısmı dörtken planlı olup üst bölümü ise dairesel planlıdır. Çatısı koniktir. Türbe içinde tahta işçiliği ile dikkati çeken dört sanduka vardı. Ancak bu sandukalar çalınmış, çalınan sandukalardan ikisi henüz yurt dışına çıkarılmadan önce bulunarak Türk ve İslam Eserleri Müzesine teslim edilmiştir. Diğer sandukalar Danimarka'daki Kopenhag David Samling Müzesindedir.