Selanik (thema)
Selanik theması (Modern Yunanca: θέμα Θεσσαλονίκης) Orta ve Batı Makedonya ile imparatorluğun ikinci önemli şehri Selanik'i içeren güney Balkanlar'da Bizans İmparatorluğu theması (askeri-sivil vilayet).
| |||||||||||||||||||||||||
Tarih
Geç Antik Çağ'da, Selanik, Roma eyaleti Makedonya ile Dioecesis Macedoniae'nın başkenti, Illyricum praetoria idaresi'nin merkeziydi. Ancak Balkanlar hinterland’ının büyük çoğunluğunun 7. yüzyıldaki Bulgar işgallerine kaybedilmesiyle birlikte, valinin otoritesi (Yunanca eparchos, "eparch") büyük ölçüde şehir ve yakın çevresi ile sınırlı kalmıştır. Eparch, 9'uncu yüzyılın başlarına kadar, yeni Selanik themasının başı bir Stratigos ile değiştirildiği zamana kadar Selanik'i yönetmeye devam etti.[1][2]
Selanik themasının başı bir Stratigos'u ilk defa 836 yılında zikredilmiştir, fakat II. Mihail'in (h. 820-829) Frank kralı I. Ludwig'e (h. 814-840) yazdığı mektup themanın 824 yılında da mevcut olduğunu gösterebilmektedir.[3][4] Tarihçi Warren Treadgold, themanın kurulmasını, imparator I. Nikiforos'un (h. 802-811) Bizans egemenliğini şehrin hinterlandına doğru uzatığı Bulgarlara karşı seferi sırasında, yaklaşık 809 olarak tarihler.[5] Treadgold ayrıca 9. yüzyıldaki birliklerinin yaklaşık 2.000 askere ulaştığını iddia eder.[6] Selanik theması doğuda Strymon Nehri ve aynı isimli themasına uzanıyordu. Güneyde, Hellas theması ile Teselya'nın kuzeyinde biryerlerde komşuydu. Batı ve kuzey sınırları belirgin değildi, Bizanslılar ile yerel Slav kabileleriyle Bulgarlar arasındaki savaşlara bağlı olarak değişiklik gösteriyordu.[7]
İmparator I. İoannis'in (h. 969-976) hükümdarlığında, themada yerleşik profesyonel tagma birliklerini komuta eden bir doux şehirde bulunuyordu ve bir görevlerini de üstlenmeden önce stratigos ile beraber mevcuttular.[4][8][9] 11. yüzyılda Selanik'te bulunan doukaton o kadar önemliydi ki genellikle imparatorluk ailesinden bir bu göreve atanırdı.[4] Şehir ve Makedonya, Dördüncü Haçlı Seferi sonrası Latinler tarafından ele geçirildi ve 1224 yılına kadar Selanik Krallığı'nın parçası oldu, sonra Epir tarafından ele geçirildi. 1246'da şehir ve Makedonya'nın çoğu İznik İmparatorluğu'nun eline geçtikten sonra thema yeniden kuruldu ve 1392'de Osmanlı İmparatorluğu'nun eline geçene kadar ayakta kaldı ama thema esasen şehir sınırlarına kadar küçülmüştü. 1402 yılında Bizans tarafından geri alınınca, şehir bir despotluğun merkezi oldu, 1423 yılında şehir Venedik tarafından teslim alındı, ancak o yıl başlayıp 1430 yılında son bulan kuşatma ile şehir Osmanlıların eline geçti.[10]
Kaynakça
- Özel
- Kajdan 1991, s. 2071.
- Nesbitt & Oikonomides 1991, s. 50.
- Oikonomides 1972, s. 352.
- Kajdan 1991, s. 2073.
- Treadgold 1995, s. 29.
- Treadgold 1995, ss. 66-69.
- Pertusi 1952, ss. 168-169.
- Nesbitt & Oikonomides 1991, s. 51.
- Treadgold 1995, ss. 36, 114.
- Kajdan 1991, ss. 2072-2073.
- Genel
- Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
- Nesbitt, John W.; Oikonomides, Nicolas, (Edl.) (1991). Catalogue of Byzantine Seals at Dumbarton Oaks and in the Fogg Museum of Art, Volume 1: Italy, North of the Balkans, North of the Black Sea (İngilizce). Washington, District of Columbia: Dumbarton Oaks Research Library and Collection. ISBN 0-88402-194-7. 11 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2019.
- Oikonomides, Nicolas (1972). Les Listes de Préséance Byzantines des IXe et Xe Siècles (Fransızca). Paris, France: Editions du Centre National de la Recherche Scientifique. 26 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2019.
- Pertusi, A. (1952). Constantino Porfirogenito: De Thematibus (İtalyanca). Rome, Italy: Biblioteca Apostolica Vaticana.
- Treadgold, Warren T. (1995). Byzantium and Its Army, 284–1081 (İngilizce). Stanford, California: Stanford University Press. ISBN 0-8047-3163-2. 1 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2019.