Thrakesion
Trakyalı Theması (Modern Yunanca: Θρᾳκήσιον θέμα, Thrakēsion thema), daha düzgün bir şekilde Trakyalıların theması (Modern Yunanca: θέμα Θρᾳκησίων, thema Thrakēsiōn olarak bilinir, sıklıkla daha kısa Grekçe: Θρᾳκήσιοι, Thrakēsioi) olarak söylenir, Batı Küçük Asya'da (modern Türkiye) Bizans İmparatorluğu themasıdır. 7. yüzyılın ortalarında veya 8. yüzyılın başlarında eski Trakyalılar ordusunun yerleştirilmesi ile oluşturulmuştur ve adını almıştır, Konstantinopolis'e yakınlığı nedeniyle varoluşu boyunca İmparatorluğun daha büyük ve daha önemli themalarından biri olmuştur. Trakyalıların theması 14. yüzyılın başlarında bölge Anadolu beyliklerinin eline geçmesine kadar hayatta kalan en uzun ömürlü themalardan biri olmuştur.
| |||||||||||||||||||||||
Tarihi
Diğer themalarda olduğu gibi, kesin kuruluş tarihi belirsizdir. Trakyalıların Theması'nın varlığı ilk kez 711'de, İmparator II. Justinianos tarafından Hristoforos adlı "Trakyalıların Tourmarches" Hersonisos'a gönderildiğinde kesin şekilde kanıtlanırken yönetici olarak, yönetici bir stratēgos ancak 741 kadar geç tarihte kaydedilir.[1][2][3][4] Bu nedenle geleneksel olarak Trakyalıların başlangıçta Anatolikon Theması'nın bir tourma (tümen) olduğu ve 695'ten bir süre sonra, muhtemelen 8. yüzyılın ilk yıllarında tam bir themaya haline getirildiği varsayılır, ancak kaynakların ifadesi bunun 711 itibarıyla yapılıp yapılmadığını açıklığa kavuşturmamaktadır. Bununla birlikte, Ralph-Johannes Lilie ve John Haldon gibi bazı modern bilim adamları, Trakyalılar ordusunun 687 yılındaki bir fermanda geçen Thracianus exercitus ("Trakyalılar ordusu") terimi ile aynı olduğunu ve dolayısıyla Trakyalıların themasının, Küçük Asya'da oluşturulan orijinal themalardan biri olduğunu öne sürerler.[1][3][5]
Themanın adı, themaların 7. yüzyılın ortalarında İslam'ın yayılışı ardından Doğu Roma ordusunun eski kara ordularının kalıntıları için askeri kamp alanları olarak şekillendirilmesinden kaynaklanıyor; Trakyalıların durumunda magister militum per Thracias kara ordusudur.[6][7] Bu durum şu gerçekle daha da desteklenmektedir: 4./5. yüzyılların Equites Theodosiaci Iuniores'in vexillatio palatina'sı ve Victores'ın auxilium palatinum'u 10. yüzyılın Theodosiakoi ile Viktores'in thema tourmai olarak yeniden kayıtlarda görülmektedir. Bu, Trakyalıların Theması, Bizans ordusunun bilinen en eski birimlerinden bazılarını savunma ayrımı sağlar.[2][8][9] Bu köken, İmparator VII. Konstantinos (h. 913-959) tarafından De Thematibus adlı eserinde anlatılan ve bölgeye, Lidyalı Alyattis tarafından MÖ 6. yüzyılın başlarında bazı Trakyalıların yerleştiği adının verildiği efsanevi öyküye de yansımıştır.[10]
Trakyalıların bilinen ilk stratēgos'u Sisinnios isimli biridir, gaspçı Artabasdos'a (h. 741-742) karşı V. Konstantinos'u (h. 740-775) destekledi, ancak daha sonra imparator kendisine karşı bir komploya karıştığından şüphelendiğinden kör edildi. Konstantinos kendisine ve politikalarına sadık bir dizi vali atamaya özen gösterdi; aralarında en göze çarpanı ateşli ikonoklast Mihail Lahanodrakon'dur. Lahanodrakon, ikonofillere, özellikle keşişlere acımasızca zulüm başlattı, tarihçi Warren Treadgold'un sözleriyle 772'ye gelindiğinde, "kendi theması dahilindeki manastır hayatını ortadan kaldırmayı" başarmış gibi görünmektedir.[11][12] Themanın diğer önemli valileri arasında:
- 790'larda stratēgos'u olan ve 803'te I. Nikiforos'a (h. 803-811) isyan eden Bardanes Turkos;[11]
- 841'de Beşparmak Dağı'nda Giritli Sarazenleri mağlup eden ve imparatorluk ailesi ile evlenen Konstantinos Kontomitis;[13]
- III. Mihail'in (h. 842-867) amcası ve 856–863 arası imparatorluğun önde gelen generali Petronas;[14]
- Opsikion Theması'nın valisi Georgios Peganis ile birlikte Simbatios o Armenios, önce III. Mihail'in himayesinde olup sonunda tahtı gasp eden I. Basileios "Makedonyalı" (h. 867-886) artan gücüne karşı çıkmaya çalıştılar.[11]
10. yüzyılda, Arap akınlarının tehdidi azalırken, Trakyalıların askerleri, Girit Emirliği'ne 911, 949 ve 960 yıllarında gönderilen seferler gibi denizaşırı seferlerde giderek daha fazla kullanıldığı görünmektedir.[15] Aynı süreç, themanın yavaş yavaş barışçıl bir durgun su haline geldiğini gördü; 1029'a gelindiğinde, imparatorluğun en yetenekli generallerinden biri olan ve tahtta tasarımları barındırdığından şüphelenilen Konstantinos Diogenis'in, stratēgospozisyonuna atanması bir rütbe indirimi ve gücünü frenlemek için bir önlem olarak görüldü.[16]
Thema, 1070'lerin sonlarında kısa süre Selçukluların eline geçti, ancak topraklarının çoğu, 1090'ların sonlarında Birinci Haçlı Seferi'nin yardımıyla İoannis Dukas tarafından geri alındı. II. İoannis (h. 1118-1143) Filadelfiya'da oturan bir doux altında, küçültülmüş boyutta da olsa, bir idari birim olarak themayı yeniden oluşturdu. Eski themanın güney kısmı, yeni kurulan Milasos ve Melanodiyon themasının bir parçası oldu.[1][17] İznik İmparatorluğu altında yeniden yapılandırıldı ve bu zamana kadar Ege kıyıları boyunca Smirni ve Anaia Katepanlıklar'ı ve yukarı Kaystros vadisinde Pyrgion ve Kaloe koralarından oluşuyordu. Basileios Hrisomallis, 1204'ten sonra bilinen ilk validir ve 1233'ten 1260'a kadar valilerin listesi neredeyse tamdır. Merkezi Antiokheia olan Maeander theması, ona bağlıydı.[18]
Trakyalıların theması, Küçük Asya'da çeşitli Türk beyliklerinin eline düşen son Bizans topraklarından biriydi ve baskınlarına karşı bir siper olarak önemli bir rol oynadı. Ancak Smirni 1330'da Aydınoğulları Beyliği'nin eline geçene kadar 14. yüzyılın başlarında bu şehir çevresindeki alanla sınırlı kalmıştır.[1]
Coğrafya ve idare
Trakyalıların themas, İyonya'nın (geç Roma eyaleti Asya) antik bölgelerini, Lidya, Karya'nın kuzey yarısını ve Frigya'nın bir bölümünden oluşturuyordu. Thema batıda, Efes'ten Adramyttion'a kadar uzanan kıyı şeridi ile Ege Denizi, kuzeyde muhtemelen Kaikos Nehri vadisi boyunca Opsikion Theması, doğuda Chonae ile Laodikeia'nin doğusunda Anatolikon Theması ve güneyde Kibirreoton Theması ile çevriliydi. Thema yaklaşık 20 şehir içeriyordu, ancak çoğu Geç Antik Çağ'daki durumlarına göre çok gerilemişlerdi. Smirni ve Efes (o zamanlar "Theologos" olarak biliniyordu) muhtemelen aralarında en büyükleriydi. Pers coğrafyacı İbn Hurdâzbih, y. 847 yılında yazdıklarında, Efes'ten başkent olarak bahseder, ancak bu kesin değildir; onun yerine Chonae'de olabilir.[1][19]
Themanın yöneticisi stratēgos, thematik valilerin birinci kademesinde yer aldı ve yıllık 40 pound altın maaş aldı. Arap coğrafyacı Kudâme ibn Ca'fer, y. 930 yılında yazdıklarında, emrindeki asker sayısını 6.000 verirken, bir nesil önce yazan İbn'ül-Fakîh, bu sayıyı 10.000'e çıkarır.[1][20]} 949'da, en kıdemli subayları, rütbe sırasına göre, Theodosiakoi'nin tourmarchēs'i, Viktores'nin tourmarchēs'i, deniz kıyısının (tēs paraliou) tourmarchēs'i ve bir meriarchēs.[2][21] Deniz kıyısı, mürettebat ve gemi verdiği Sisam deniz theması stratēgos'un paralel yetkisi altındaydı.[2]
Kaynakça
- Özel
- ODB, "Thrakesion" (C. Foss), p. 2080.
- Nesbitt & Oikonomides 1996, s. 4.
- Lambakis 2003, Chapter 2.1.
- Pertusi 1952, ss. 124-125.
- Haldon 1997, ss. 212-214.
- Haldon 1999, s. 73.
- Pertusi 1952, s. 124.
- Treadgold 1995, ss. 97-100.
- Haldon 1999, s. 112.
- Pertusi 1952, s. 60; Lambakis 2003, Chapter 1.
- Lambakis 2003, Chapter 3.
- Treadgold 1997, ss. 364-365.
- Treadgold 1988, ss. 325, 355, 454.
- Treadgold 1997, ss. 450-451.
- Lambakis 2003, Chapter 4.
- Lambakis 2003, Chapter 5.
- Haldon 1999, s. 97.
- Angold 1975, ss. 246-8.
- Pertusi 1952, s. 125; Lambakis 2003, Chapter 2.2.
- Pertusi 1952, s. 126.
- Treadgold 1995, s. 99.
- Genel
- Angold, Michael (1975). A Byzantine Government in Exile: Government and Society Under the Laskarids of Nicaea (1204-1261). Oxford, United Kingdom: Oxford University Press. ISBN 0-19-821854-0.
- Haldon, John F. (1997). Byzantium in the Seventh Century: The Transformation of a Culture. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-31917-1.
- Haldon, John (1999). Warfare, State and Society in the Byzantine World, 565-1204 (İngilizce). Londra: UCL Press. ISBN 1-85728-495-X.
- Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
- Lambakis, Stylianos (17 Ekim 2003). "el:Θρακησίων Θέμα". Encyclopedia of the Hellenic World, Asia Minor (Yunanca). Athens, Greece: Foundation of the Hellenic World. 30 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2009.
- Nesbitt, John W.; Oikonomides, Nikolaos, (Edl.) (1996). Catalogue of Byzantine Seals at Dumbarton Oaks and in the Fogg Museum of Art, Volume 3: West, Northwest, and Central Asia Minor and the Orient. Washington, District of Columbia: Dumbarton Oaks Research Library and Collection. ISBN 0-88402-250-1.
- Pertusi, A. (1952). Constantino Porfirogenito: De Thematibus (İtalyanca). Rome, Italy: Biblioteca Apostolica Vaticana.
- Treadgold, Warren (1988). The Byzantine Revival, 780–842 (İngilizce). Stanford, Kaliforniya: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-1462-4.
- Treadgold, Warren T. (1995). Byzantium and Its Army, 284–1081. Stanford, Kaliforniya: Stanford University Press. ISBN 0-8047-3163-2.
- Treadgold, Warren (1997). A History of the Byzantine State and Society (İngilizce). Stanford, Kaliforniya: Stanford University Press. ISBN 0-8047-2630-2.