Mozilla Firefox

Mozilla Firefox (veya kısaca Firefox), Mozilla Vakfı ve onun alt kuruluşu Mozilla Corporation tarafından geliştirilen, özgür ve açık kaynak kodlu bir web tarayıcısıdır. Firefox; Windows, macOS, Linux, Android ve iOS işletim sistemlerinde kullanabilir. Yazılımın Windows, macOS, Linux, Android sürümlerinde web sayfalarının oluşturulması için Gecko motoru kullanılır. Mozilla tarafından geliştirilen Gecko, mevcut ve planlanmış web standartlarıyla uyumludur. 2015'te çıkan iOS için Firefox uygulamasında ise Apple'ın getirdiği kısıtlamalar nedeniyle iOS'in bütünleşik WebKit motoru kullanılır.

Mozilla Firefox
Windows 10 üzerinde Firefox 60 ekran görüntüsü
Geliştirici(ler) Mozilla Vakfı, Mozilla gönüllüleri ve Mozilla Corporation
İlk yayınlanma 23 Eylül 2002
Güncel sürüm 85.0[1] / 26 Ocak 2021
Ön izleme sürümü 85.0b1
Programlama dili C++, JavaScript, HTML, C, Rust
İşletim sistemi Windows, macOS, Linux, Android, iOS
Erişilebilirlik 97 dil
Tür Web tarayıcı
Lisans MPL 2.0
Resmî sitesi mozilla.org/firefox/
Kod deposu

Firefox, 2002 yılında Mozilla Application Suite paketi yerine tek başına çalışan bir tarayıcıya sahip olmak isteyen Mozilla gönüllüleri tarafından "Phoenix" adıyla geliştirildi. Beta aşamasındayken bile Microsoft'un o zamanki piyasa lideri olan Internet Explorer 6 tarayıcısına kıyasla hız, güvenlik ve eklenti desteği açısından öne çıkarak popüler hale geldi. Firefox, Kasım 2004'te yayımlandı[2], 9 ay içinde 60 milyon indirmeye ulaştı ve Internet Explorer'ın hakimiyetini tehdit eder hale geldi[3]. Mozilla topluluğu, 1998'de AOL tarafından satın alınmadan önce Netscape çalışanları tarafından kurulmuştu. Bu nedenle kimilerince Firefox'un Netscape Navigator ruhunu taşıdığı ve onun ardılı olduğu kabul edilir.[4]

2009 sonlarında Firefox'un pazar payı %32 ile zirveye çıktı ve Firefox 3.5 bir süreliğine dünyanın en popüler tarayıcısı oldu.[5][6] Ardından Google Chrome'un yarattığı rekabetle birlikte Firefox'un pazar payı düştü. Ocak 2016 itibarıyla çeşitli istatistiklere göre Firefox'un masaüstü tarayıcıları arasındaki kullanım oranı %9 ile %16 arasında değişmekte, bu da onu en popüler ikinci tarayıcı yapmaktadır.[7][8][9][10] Mozilla'ya göre Aralık 2014 itibarıyla dünya çapında yaklaşık 500 milyon Firefox kullanıcısı bulunmaktadır.[11]

2020 Şubat ayı itibarıyla; Statcounter verilerine göre masaüstü kullanım oranı %9,54 dür.[12]

Güncel Özellikler

-Dahili takipçi ve izlenme koruması. Standart, sıkı ve özel seçeneklerine sahip.

-Performans seçeneği. 1-8 arası bir değer seçerek çok sekme kullanımında performansı iyileştirme.

-Otomatik ses ve video oynatmayı engelleme.

-HTTPS zorlama seçenekleri. Normal ya da gizli pencerede kullanmak için seçenekler.

-HTTPS sitelerde kullanılması için tarayıcı içi DNS özelliği.

Tarihçe
Windows XP'de Phoenix 0.1 ekran görüntüsü

Firefox projesi, Mozilla projesinin deneysel bir dalı olarak Dave Hyatt, Joe Hewitt ve Blake Ross tarafından başlatıldı. Bu grup, Netscape’in sponsor olmasından kaynaklanan ticari gereksinimlerin, ayrıca özelliklerin geliştiriciler tarafından belirlenmesinin Mozilla tarayıcısına zarar verdiğini düşünüyordu. Mozilla Suite’in “fazlalıkları” olarak gördükleri şeyleri atmak için tek başına çalışan bir tarayıcı oluşturdular. Firefox adını alacak bu tarayıcının, ileride Mozilla Suite’in yerini almasını umuyorlardı. 3 Nisan 2003’te Mozilla Organizasyonu, o tarihten itibaren Mozilla Suite yerine Firefox ve Thunderbird’e odaklanacağını açıkladı. Mozilla Suite gönüllüleri ise SeaMonkey projesini oluşturdu ve 2005’te SeaMonkey, tamamen Mozilla Application Suite’in yerine geçti.

Firefox projesi birkaç kez ad değişikliğine gitmek zorunda kaldı. Projenin ilk adı Phoenix (Türkçesi: Zümrüdüanka) idi. Mitolojide yanarak öldükten sonra kendi küllerinden yeniden doğan bir kuş olan Zümrüdüanka’nın “külleri”, ilk “tarayıcı savaşlarında” Microsoft Internet Explorer tarafından öldürülen Netscape Navigator’ı temsil ediyordu. Ancak Phoenix markası Phoenix Technologies’e ait olduğu için bu addan vazgeçildi ve Firebird adında karar kılındı. Bu ad ise Firebird adını kullanan açık kaynaklı veritabanı yazılımı projesinin tepkisine neden oldu. Mozilla Vakfı, karışıklığı önlemek için tarayıcının Mozilla Firebird adını kullanacağını açıkladıysa da tartışmalar sürdü ve 9 Şubat 2004’te tarayıcının adı Mozilla Firefox olarak değiştirildi. Firefox, kızıl panda adlı hayvanın takma adıdır ve Firefox’un maskotu olarak da bu hayvan benimsenmiştir.

Özellikler

Firefox’un özellikleri arasında sekmeli gezinti, yazım denetimi, yazarken arama, canlı yer imleri, akıllı yer imleri, indirme yöneticisi ve coğrafi konuma duyarlı gezinti sayılabilir. Firefox’un bütünleşik arama sistemi varsayılan olarak çoğu ülkede Google’ı, Türkiye’de Yandex’i kullanır. Bunlara ek olarak Firefox, web geliştiricilerine yönelik Hata Konsolu ve DOM Denetçisi gibi birçok bütünleşik araç sunar. Pocket entegrasyonu sayesinde Firefox’ta okuma listesine eklenen sayfalar başka cihazlarda çevrimdışı olarak okunabilir. WebRTC teknolojisini kullanarak uyumlu sistemlerle görüntülü görüşme, ekran paylaşımı ve dosya paylaşımı yapmayı sağlayan Firefox Hello özelliği 2016’da tarayıcıdan kaldırılmıştır.

Üçüncü şahıslar tarafından geliştirilen eklentiler aracılığıyla Firefox’a yeni işlevler eklenebilir. Firefox eklentileri, WebExtensions adlı HTML ve JavaScript API’ı aracılığıyla geliştirilir. Bu sistem, Google Chrome ve Microsoft Edge eklentileriyle büyük ölçüde uyumludur. Eski Firefox eklentileri XUL ve XPCOM API’ları ile geliştiriliyordu; ancak bu eklentiler yeni Firefox’un çok işlemli mimarisiyle uyumlu olmadıkları için Firefox 57’den itibaren “eski teknoloji eklentiler” adını almıştır ve artık desteklenmemektedir.

Kullanıcılar, kendilerinin veya üçüncü şahısların geliştirdiği temaları yükleyerek Firefox’un görünümü de değiştirebilirler. Eklentiler ve temalar Firefox Eklentileri adlı web sitesi üzerinden yüklenir.

Standartlar

Firefox; HTML4 (ve HTML5’in neredeyse tamamı), XML, XHTML, MathML, SVG 2 (kısmi), CSS, ECMAScript (JavaScript), DOM, XSLT, XPath ve alfa saydamlık içeren APNG (hareketli PNG) görselleri gibi birçok web standardını destekler. Ayrıca WHATWG tarafından oluşturulan istemci taraflı depolama ve canvas elementi gibi standart önerilerini de destekler. Bu standartlar, Firefox’un Gecko adlı layout motoruna ve Spidermonkey adlı JavaScript motoruna entegre edilir.

Firefox, Acid2 adlı standartlara uyumluluk testini 3.0 sürümünden beri geçmektedir. Mozilla, Firefox’un Acid3 testini geçmeyi hedeflemediğini; çünkü testin SVG yazı tipleri bölümünün eskidiğini onun yerini alan WOFF standardının tüm büyük tarayıcılar tarafından kabul edildiğini açıklamıştır. 2011'de SVG yazı tipi testleri Acid3 testinden çıkarmış, böylece Firefox 4 ve sonraki sürümleri testte 100 üzerinden 100 puan almaya başlamıştır.

Firefox, kimlik avı ve zararlı yazılım koruması sunmak üzere Google’ın geliştirdiği Safe Browsing adlı özel bir protokolünü de destekler.

Windows Vista ve sonraki Windows sürümlerinde, Firefox 38 ve sonraki sürümler HTML5 Encrypted Media Extensions (EME) ile korunan video içeriklerini oynayabilir. Bu amaçla kullanılan Adobe Primetime İçerik Çözme Modülü kapalı kaynaklı olduğu için Firefox onu bir “sandbox” ortamında çalıştırarak sisteme erişimini kısıtlar, ayrıca modüle her seferinde rastgele bir cihaz kimliği bildirerek kullanıcının bu modül aracılığıyla takip edilmesini önler. Firefox 47 sürümünden itibaren Windows ve macOS’te Google’ın Widevine İçerik Çözme Modülü de desteklenir. Böylece Netflix, Amazon Video, BluTV gibi servislerin şifrelenmiş HTML5 videoları izlenebilir.

Yerelleştirme

Firefox, en fazla dilde kullanılabilen web tarayıcısıdır. 2004’te çıkan ilk sürümü Türkçe dahil 28 dil ve lehçeyi destekliyordu. Günümüzde Firefox, 97 dil ve lehçede kullanılabilmektedir.

Platform desteği

Firefox'un masaüstü sürümü Windows, macOS ve Linux'ta kullanılabilir. Android için Firefox uygulaması yalnızca Android'de, iOS için Firefox uygulaması ise yalnızca iOS'te desteklenmektedir.

Firefox kaynak kodu çeşitli işletim sistemler için derlenebilir ama yazılımın resmi sürümleri aşağıdaki sistemler için sunulmaktadır:

Gerekli donanım ve yazılımlar[13]
Gereksinim Windows Linux masaüstü macOS Android[14] iOS
İşlemci SSE2 uyumlu Pentium 4 veya üstü[15] x64 CPU'lar[15] ARM ve IA-32[15] ARM
Bellek (RAM) 512 MB / 64 bit sürüm için 2 GB 384 MB ?
Sabit sürücü alanı 200 MB 50 MB ?
İşletim sistemi 7 veya üstü
Server 2008 R2 veya üstü[16]

XP, Server 2003 ve Vista yalnızca Firefox 52 ESR sürümünde desteklenir[17]
Minimum
  • GTK+ 3.4 veya üstü[18]
  • GLib 2.22 veya üstü
  • Pango 1.14 veya üstü
  • libstdc++ 4.6.1 veya üstü
  • X.Org 1.0 veya üstü
Önerilen
  • NetworkManager 0.7 veya üstü
  • DBus 1.0 veya üstü
  • GNOME 2.16 veya üstü
  • PulseAudio
  • X.Org 1.7 veya üstü
 OS X 10.9 veya üstü 4.1 veya üstü[14] 10.3 veya üstü[19]

Kullanımı
Android'de Firefox 14
  • Firefox'un kullanımı, kisişelleştirilmesi ve püf noktaları ile ilgili olarak Mozilla'nın resmi destek20 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. sayfası üzerinden geniş bilgi edinilebilir.
  • Mozilla Firefox, farklı amaçlara yönelik binlerce eklenti desteğine sahiptir. Bu eklentilere https://addons.mozilla.org18+Mart+2007+tarihinde+Wayback+Machine+sitesinde+arşivlendi. adresinden ulaşabilir.
  • Bir sayfayı yenilemek için diğer tarayıcılarda olduğu gibi F5 tuşunu kullanabilir ancak bu, Firefox önbelleğini tamamen yenilemez. Sayfayı önbellekle (cache) beraber yenilmek için Ctrl + F5 kullanılmalıdır.
  • Firefox'da adres çubuğundan girilerek ulaşılabilen gizli bazı sayfalar bulunmaktadır:[20]
about: — Firefox hakkında bilgi
about:buildconfig — Kullanılan araçlar ve parametreler
about:cache — Hafıza ve disk belleği hakkında bilgi
about:cache?device=memory — Hafıza belleği bilgileri
about:cache?device=disk — Disk belleği bilgileri
about:config — Gelişmiş kullanıcı ayarları (prefs.js) için grafik arayüz
about:credits — Mozilla Projesi'ne katkıda bulunanların listesi
about:license — Lisans sözleşmesi
about:logo — Logo
about:performance — Tarayıcı görev yöneticisi
about:plugins — Kurulmuş yan uygulamalar ve bunlar hakkında bilgiler
about:mozilla — Mozilla Kitabından özlü sözler
about:robots — Robotlar hakkında ayrıntılı bilgiler

Kazandığı ödüller ve başarılar

Gelişmeler

Mozilla Firefox, 3.0 sürümü için bir rekor denemesi yaptı. Guiness rekoru denemesi 8 milyonu aşan indirmeyle başarılı oldu. 17 Haziran 2008'deki İndirme Günü ile ilk 24 saat içinde 8 milyondan fazla indirilme sayısına ulaşan Firefox bununla bir günde en çok indirilen yazılım unvanının sahibi oldu.[38]

Tom's Hardware sitesinin Haziran 2013'te gerçekleştirdiği testlerde Firefox'un 22. sürümü, pazardaki popüler tarayıcılar arasında "en hızlı tarayıcı" ve "en başarılı tarayıcı" unvanını ele geçirdi.[39]

Firefox'un Ağustos 2013'te çıkan mobil sürümüyle mobil tarayıcıya Türkçe dil seçeneği eklendi.[40]

Firefox'un 31. sürümü PC Mag tarafından yapılan 21 Ağustos 2014'te değerlendirmede Internet Explorer, Google Chrome ve Apple Safari'yi geride bırakarak 1. sırada tamamladı.[41]

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Kaynakça
  1. "Firefox 85.0, See All New Features, Updates and Fixes". Mozilla (İngilizce). Erişim tarihi: 17 Kasım 2020.
  2. "Firefox browser takes on Microsoft". BBC. 20 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2017.
  3. "Business – The assault on software giant Microsoft". BBC. 25 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2017.
  4. Jay, Paul (6 Ağustos 2010). "Curtains for Netscape – Tech Bytes". CBC News. 5 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2017.
  5. Firefox 3.5 is world's most popular browser, StatCounter says 26 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Nick Eaton. seattlepi blogs. 2009-12-21. Retrieved 2009-12-22.
  6. "StatCounter global stats – Top 12 browser versions". StatCounter. 11 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2010.
  7. "Top 5 Desktop Browsers from Aug 2012 to Nov 2016". StatCounter Global Stats. StatCounter. 11 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2016.
  8. "Web Browser Market Share Trends". W3Counter. Awio Web Services LLC. 1 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2015.
  9. "Desktop Browser Market Share". Net Applications. 9 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2015.
  10. "Web browsers (Global marketshare)". Clicky. Roxr Software Ltd. 24 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2015.
  11. "At a Glance | Mozilla Press Center = <nowiki>At a Glance". Mozilla. 29 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2014.
  12. "Arşivlenmiş kopya". 16 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2020.
  13. "Mozilla Firefox System Requirements". mozilla.org. Mozilla Foundation. 29 Kasım 2017. 21 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2018.
  14. "Will Firefox work on my mobile device?". Mozlla Support. Mozilla. 22 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2018.
  15. "Supported build configurations – MDN". 1 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2015.
  16. "Firefox — 53.0 System Requirements". Mozilla. 27 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2018.
  17. "Firefox — 52.0 System Requirements". Mozilla. 16 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2018.
  18. "Firefox — Aurora Notes (45.0a2)". Mozilla.org. Mozilla Foundation. 18 Aralık 2015. 18 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Şubat 2016.
  19. "Firefox Web Browser on the App Store". App Store. Apple. 5 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2017.
  20. "PardusWiki'de Firefox maddesi". 16 Ağustos 2012 tarihinde |arşiv-url= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım) arşivlendi.
  21. Hesseldahl, Arik (29 Eylül 2004). "Better Browser Now The Best". Forbes. 24 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2006.
  22. The Editors of PC World (1 Haziran 2005). "The 100 Best Products of 2005". PC World. 30 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2007.
  23. "Firefox 1.5, CNET editors' review". c|net. 30 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2007.
  24. "First UK UPA Awards commend Firefox, Flickr, Google, Apple, John Lewis and BA". 11 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2007.
  25. Sarrel, Matthew. "Firefox 1.0.3". PC Magazine. 28 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2007.
  26. "Firefox 2 CNET Editor's Review". c|net. 19 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2007.
  27. "The 100 Best Products of 2006". PC World. 3 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2007.
  28. "Webware 100 Award Winner Firefox". 11 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2007.
  29. "The 100 Best Products of 2007". 19 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2007.
  30. "Prizefight: Battle of the browsers". CNET. 30 Ekim 2008. 24 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2009.
  31. Michael Muchmore (17 Haziran 2008). "Firefox 3 – At A Glance". Reviews by PC Magazine. PCMag.com. 21 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2009.
  32. "The 100 Best Products of 2008 – numbers 21 through 30". 21 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2009.
  33. "Webware 100 Award Winner Firefox". 11 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2008.
  34. "Browser of the Year". LinuxQuestions.org. 8 Şubat 2009. 20 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2012.
  35. "Top 10 Mac downloads of 2010". CNET. 20 Aralık 2010. 9 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2012.
  36. "Mozilla Firefox CNET Reviews". 21 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2012.
  37. "Two Champions are crowned". Toms Hardware. 21 Şubat 2012. Erişim tarihi: 28 Mart 2012.
  38. "Firefox Lider!". Erişim tarihi: 1 Haziran 2011.
  39. http://www.tomshardware.com/reviews/chrome-27-firefox-21-opera-next,3534-12.html
  40. "Arşivlenmiş kopya". 24 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2013.
  41. "Arşivlenmiş kopya". 18 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2014.

Ayrıca bakınız
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.