Mercidâbık Muharebesi

Mercidâbık Muharebesi; 24 Ağustos 1516 tarihinde, I. Selim komutasındaki Osmanlı İmparatorluğu ile Kansu Gavri komutasındaki Memlük Devleti arasında gerçekleşmiştir. Halep'in kuzeyinde gerçekleşen muharebe Osmanlı ordusunun mutlak zaferiyle sonuçlanmıştır. Muharebenin sonucunda Sultan Kansu Gavri ölmüş, Memlük kuvvetleri bozulmuş ve Suriye toprakları Osmanlı egemenliğine açılmıştır.

Mercidâbık Muharebesi
Büyük Mısır Seferi

Mercidâbık Muharebesi (Selimname)
Tarih24 Ağustos 1516
Bölge
Dâbık, Halep, Suriye
Sonuç Kesin Osmanlı zaferi
Taraflar

Osmanlı İmparatorluğu

 Memlük Devleti
Şehzade Kasım'ın destekçileri
Komutanlar ve liderler
I. Selim
Hadım Sinan Paşa
Yunus Paşa
Zeynel Paşa
Küçük Sinan Paşa
Bıyıklı Mehmed Paşa
Divane Hüsrev Paşa
Şadi Paşa
Saadet Giray
Şahsüvar Ali Bey
Ramazanoğlu Mahmud Bey		 Kansu Gavri †
Hayır Bey
Emir Sibay †
Canbirdi Gazâli
Emir Alan
Emir Kurtbay
Abdürrezzak Bey
Budakoğlu Aslan †
Sümbül el Osmani
Emir Canbolat
Emir Tarabay †
Emir Akbay †
Şehzade Kasım
Güçler

60.000 civarı ve 150 top[1]

  • 12.000 kapıkulu (8.000 piyade, 4.000 süvari)
  • 40.000 eyalet askeri
  • 10.000 mahalli kuvvetler
 50.000-60.000[1]
Kayıplar
Bilinmiyor Ağır
Ana madde: Büyük Mısır Seferi

Öncesi
Ayrıca bakınız: Fırat-Dicle Seferi

1516’da Doğu cephesinde serdar olarak bulunan Bıyıklı Mehmed Paşa’ya yardım etmek için 28 Nisan’da Sadrazam Sinan Paşa, 5 Haziran'da I. Selim İstanbul'dan ayrıldı. Yavuz Sultan Selim her ne kadar Kansu Gavri'ye hedefinin İran olduğunu belirtse de ana orduyla önden hareket eden sadrazam paşa Malatya'ya ulaştığında Memlüklerden geçiş izni alamadığı gibi, Memlükler'in Osmanlı hududunda gezdiğini öğrenince olası bir harp sonucunda Safevi ve Memlük ordularının arasında kalma ihtimali olduğundan dolayı daha fazla ilerleyemedi. İlerleyen günlerde iki devletin de elçilerinin maruz kaldığı muameleler ve Memlük ordusundaki harp heyecanı, hâli hazırda içinde bulunulan siyasi krizi kaçınılmaz bir savaşa sürükledi. 30 Temmuz'da Malatya ovasında konakladığı sırada toplanan büyük harp meclisinde seferin güzergâhı güney olarak değiştirildi. Ertesi gün Memlük ordusunun Halep'i geçtiği ve kuzeye doğru harekât hâlinde olduğu öğrenildi.[2] 3 Ağustos'ta Bıyıklı Mehmed ve Hüsrev Paşaların da orduya katılmasıyla Osmanlı ordusu Antep üzerinden güneye yürüyüşe geçti.

Esasen Memlük ordusu savaşa çok istekliydi. II. Mehmed döneminden beri hasım olan iki devletin bu sorunu şiddet ile nihayete erdirme niyeti vardı. Memlük ordusu kuvvetli süvarileri ile Osmanlı ordusunu bozabileceğini düşünürken ihtiyar ve temkinli sultan Kansu Gavri sulhtan yanaydı ancak emirlerinin baskısına karşı gelemedi. Yanında Abbasi halifesi ve asi Şehzade Kasım olduğu hâlde sefere çıktı.[3] İki ordu 24 Ağustos Pazar günü Halep'in kuzeyinde yer alan Dâbık ovasında karşı karşıya geldi.

Büyük Mısır Seferi (ATASE, a.g.e, harita 4)

Muharebe[4]

Diziliş[3][5][6]
Tarafların muharebe dizilimleri (ATASE, a.g.e, şema 1)

Osmanlı tertibatı

Klasik harp düzenini uygulayan Osmanlılar ordusunu üç kola ayırdı. Yavuz Sultan Selim, Sadrazam Sinan Paşa ve Yunus Paşa kapıkulları ile merkezde yer alıyordu. Anadolu Beylerbeyi Zeynel Paşa komutasındaki sağ kanatta Karaman Beylerbeyi Hüsrev paşa, Dulkadirli Şehsüvaroğlu Ali Bey ve Ramazanoğlu Mahmud Bey bulunmaktaydı. Sol kanatta Rumeli Beylerbeyi Küçük Sinan Paşa ve Diyarbakır Beylerbeyi Bıyıklı Mehmed Paşa, ihtiyatlarında da Hanzade Saadet Giray vardı. Ordunun merkezinde, önlerinde arabalar ile siper yapılı olduğu hâlde 150 civarı seyyar sahra topu vardı. İhtiyat kuvvetlerini de bir takım yeniçeri ve kapıkulu süvarisi oluşturuyordu.

Memlük tertibatı

Memlükler de ordusunu üç kola ayırmıştı. Merkezde Sultan Kansu Gavri, Memlük komutanı Sümbül el-Osmani, Halife III. Mütevekkil ve Şehzade Kasım ile birlikteyken önlerinde Emir Sudun, Emir Ürkmez, Emir Bahşibay ve Emir Muhammed bin Kansu Gavri gibi önemli emirler vardı. Sol kanatta Halep Valisi Hayır Bey ile Canberdi Gazali, sağ kanatta ise Şam Valisi Emir Sibay ve Dulkadirli Abdürrezzak Bey yer alıyordu.

Muharebe[7]
Mercidâbık Muharebesi (Tâcü’t-Tevârîh)

Memlükler hızlı süvari hücumlarıyla yavaş Osmanlı ordusunu kolayca dağıtabileceğini düşündü. Topların etkisini kırmak için de kanatları bozmak istiyordu. Bundan dolayı muharebe, sabah saatlerinde Memlük kanatlarının taarruzu ile başladı. Memlük süvarilerinin Osmanlı kanatlarını ittirmeye başlaması üzerine Sadrazam Sinan Paşa sağ kanada, Yunus Paşa da sol kanada yardıma gitti. Memlükler organize ve güçlü süvari hücumları yapıyordu ancak düzenli ateş gücüne sahip Osmanlı ordusu her defasında taarruzları püskürtmeyi başarıyordu. İlerleyen saatlerde de Memlük ordusu Osmanlı ordusundan daha fazla kayıp vermeye ve sürekli taarruz eden taraf oldukları için de yorulmaya başladı. Üstelik Memlük kanatları ve Osmanlı kanatları birbirini kilitleyince Osmanlı merkezi de Memlük merkezine taarruza geçti. Sağ kanat komutanı Emir Sibay'ın ölmesi üzerine de Memlük sağ kanadı dağılmaya başladı. Kıskaca alınmak istemeyen Hayır Bey komutasındaki Memlük sol kanadı da çekilmeye başladı. Memlük ordusunun disiplinden koptuğunu gören Osmanlı ordusu karşı taarruza kalktı. Düzenli ateş gücü ve topçu desteğine sahip Osmanlı ordusu, ikindiye doğru kalktığı taarruz ile yorgun düşen Memlük ordusunu kolayca dağıttı.

Sultan Kansu Gavri de savaş sonucunda meydanda ölü bulundu. Ölümü hakkında birçok rivayet bulunmasına karşın hiçbiri kesin değildir. Dağılan Memlük askerlerinin bir kısmı Şam ve Kahire'ye kaçmayı başarmışsa da birçoğu esir düştü. Esir düşüp de itaat etmeyen 2.000 kadar Memlük askeri de idam edildi. Kansu Gavri'nin çadırında da 200 kantar gümüş ve 100 kantar altın bulundu.[8]

Muharebe başı Memlük taarruzları (ATASE, a.g.e, kroki 2)
Memlük taarruzunun püskürtülmesi ve başlayan Türk karşı taarruzu (ATASE, a.g.e, kroki 4)

Sonrası
Halep kalesi 1887

Sultan Kansu Gavri başta olmak üzere muharebe esnasında ve sonrasında öldürülen Memlük ileri gelenlerine rütbelerine yakışır şekilde cenaze düzenlendi ve hiçbirine saygısızlık edilmedi. Yunus Paşa, firar eden Halep Valisi Hayır Bey'in üzerine takibe gönderildi. Muharebenin akıbetini ve Osmanlı ordusunun yaklaştığını öğrenen Halep ahalisi; bir karşılama töreni düzenledi ve şehrin ileri gelenleri de şehrin anahtarlarını padişaha teslim etti. Böylece Yavuz Sultan Selim tek kurşun atmadan 28 Ağustos'ta Halep'e girdi. Halep Valiliği'ne Karaca Paşa atandı ve şehir hazinesinden de bir milyon kızıl dinar değerinde ganimet elde edildi.[9]

Halep’te iki haftadan fazla kalan Osmanlı ordusu 15 Eylül’de tekrar harekete geçti. Mısır’a kadar Gazze Muharebesi dışında önemli bir çarpışma yaşanmadı ve Antep’ten Sina Çölü’ne kadarki Memlük toprakları Osmanlılar tarafından ilhak edildi.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Eserler
  • T.C. Gnkur. ATASE (1990). TSK tarihi cilt III kısım II Yavuz Sultan Selim ve Mısır Seferi eki. Ankara: Genelkurmay basımevi. ss. 95-102.
  • Emecen, Feridun (2016). Yavuz Sultan Selim. İstanbul: Kapı yayınları. ss. 226-241. ISBN 9786055147624.
  • Emecen, Feridun (2004). "Mercidâbık Muharebesi". TDV İslam Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/mercidabik-muharebesi27+Ağustos+2019+tarihinde+Wayback+Machine+sitesinde+arşivlendi.
  • Danişmend, İsmail Hami (1971). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi II. Topkapı/İstanbul: Doğu Kütüphanesi. ss. 26-29. ISBN 978-9944-397-70-4.
  • Hoca Sadeddin Efendi (1585). Tâcü’t-Tevârîh IV. ss. 280-290. ISBN 9789751710949.
  • Joseph von Hammer. Büyük Osmanlı Tarihi IV. ss. 205-210. ISBN 9786051804217.

Dipnotlar
  1. Feridun Emecen, a.g.e, s.227-228
  2. İsmail Hami Danişmend, a.g.e, 26
  3. "Arşivlenmiş kopya". 27 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2019.
  4. ATASE, a.g.e, 96-102
  5. Hoca Sadeddin Efendi, a.g.e, 285
  6. Joseph von Hammer, a.g.e, 207
  7. Hoca Sadeddin Efendi, a.g.e, 287-288
  8. Joseph von Hammer, a.g.e, 208
  9. Hoca Sadeddin Efendi, a.g.e, 290


This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.