M3 Stuart

Avrupa'da gelişen olayları takip eden Amerikan tank tasarımcıları ordunun elinde bulunan M2 Hafif Tank'ının modasının geçmekte olduğunu ve yenilenmesi gerektiğini anladı. Geliştirilen aracın zırhı kalınlaştı, süspansiyonu geliştirildi ve geri tepmesiz top takıldı. Adı "M3 Hafif Tank" konuldu. Aracın üretimi Mart 1941 tarihinde başladı ve Ekim 1943 tarihine kadar devam etti. Atası olan M2A4 modeli gibi, M3 tankı bir adet 37 mm M5 gun ve 5 adet .30-06 Browning M1919A4 Makineli tüfek ile silahlandırıldı. Makineli tüfeklerin dağılımı şöyleydi: Ana topun yanında eş eksenli bir tane, taret üzerinde M20 uçaksavar ayaklı, sağ pruvada bir tane, gövdenin sağ ve solunda birer tane.

Araçta kullanılan radyal hava motorlarından kurtarmak için tanka yeni model ikiz Cadillac otomobil motoru takıldı. Değişen motorun yanında (başlangıçta M4 olan adı daha sonra M4 Sherman ile karıştırılmaması için M5 olarak değiştirildi) gövde tasarımı değiştirilerek eğimli zırh takıldı. Sürücünün kullandığı kapak üste alındı. Bununla beraber birliklerden gelen ateş gücü eksikliği şikayetlerine rağmen M5 modelinde de M3 te kullanılan aynı 37mmlik top kullanıldı. M5 ile 1942 yılında yer değiştirilen M3 tankları, 1944 yılında yeniden tasarlanıp M24 Hafif Tank olarak servise geri döndü.

M5 harap olmuş Coutances sokaklarında ilerliyor

Avustralya Stuart I Buna savaşı sırasında.

M3 Hafif tankı ya da "General Stuart" tankını çatışmada ilk kullanan İngiliz Ordusu olmuştur. Kasım 1941 tarihinde 170 adet Stuart tankı Crusader Harekatı'na katıldı. Ancak sonuç büyük bir hayal kırıklığı oldu. İngilizlere göre deneyimli ve taktiksel olarak çok daha başarılı Alman birlikleri Afrika Korps'a bağlı zırhlı araçları karşısında M3'lerin kaybı çok büyük oldu. İngilizler özellikle 1941 yılı itibarıyla kullanılan 37 mm'lik M5 topunun gününün çok gerisinde ve zayıf olduğunu konusunda şikayetçilerdi. İki kişilik tareti ateş gücü için çok zayıftı ve İngilizler üç kişi ile savaşmaya çalıştı. Olumsuzlukların rağmen çabukluğu ve mekanik olarak kullanışlılığından ötürü ona "Honey" (Bal) takma adını koydular. Yüksek hızı ve güvenilirliğinden ötürü İngiliz kruvazör tank sınıfı içerisinde önemli bir yer edindi. 1942 yılında Amerika'dan yeterli miktarda Orta Sınıf tank gelmesine rağmen İngilizler bu araçları keşif ve gözetleme aracı olarak serviste tuttu. Bazı araçların taretleri ağırlık azaltmak amacı ile sökülerek tanklara hız ve menzil avantajı sağlandı. Bu araçlara "Stuart Recce" adı verildi. Bazı araçlar zırhlı personel taşıyıcı olarak örneğin "Stuart Kangaroo", ve bazıları da komuta aracı örneğin "Stuart Command" adıyla hizmet verdi. M3, M3A3, ve M5 tankları savaşın sonuna kadar İngiliz ordu servisinde kaldı. İngilizlerin sahip olduğu tank adedi Amerikalıların kullandıklarının yanında çok az kalır.

SSCB bünyesindeki Kızıl Ordu ise Lend-lease programı ile kendisine verilen M3 tankından pek de memnun değildi. Onlara göre tank silahsız, zırhsız, yakıt konusunda hassas ve çok yakıt harcamaktaydı. Radyal uçak motoru kullanan M3 yüksek oktanlı benzine ihtiyaç duyuyordu. Her nasılsa M3 savaşın ilk yıllarında kullanılan Sovyet yapımı T-60 hafif tankından çok daha üstündü. 1943 yılında Kızıl Ordu M5 tankını denemiş ancak bu tankı da M3'ten başarılı bulmamıştır. Ancak 1941 yılında yaşanan çaresizliklerden ötürü Sovyetler Amerika dan M5 tankından istemiştir. M3'ler 1944 yılına kadar Kızıl Ordu servisinde kaldı.

Amerikan Ordusu servisinde M3 tankı ilk olarak Filipinlerde kullanıldı. Az sayıda tank Bataan körfezi harekatında kullanıldı. Ardından 1942'nin sonlarına doğru Amerika'nın Kuzey Afrika Cephesi'nde savaşa girmesi ile burada kullanılan tank hala ordu zırhlı birlikleri içerisinde en çok kullanılan araçtı. Kasserine Geçidi Savaşı sırasında Alman Panzer IV ve ağır Tiger tankları karşısında çok feci bir yenilgi alan Amerikalılar, İngilizlerin izlediği yoldan gitmeye karar verdi. Hızlı bir şekilde ordu bünyesindeki hafif tank tümenlerini ki bunlara bir ordu grubu da dahil, dağıtarak sadece keşif ve gözetleme amacıyla kullandı.

Avrupa cephesinde bütün hafif tanklara ikincil görevler verildi. Çünkü düşman zırhlı araçları karşısında sağlam kalma şansları yoktu. Sadece Pasifik Cephesi'nde Stuartlar rahat kullanılıyordu. Bunun sebebi Japonların elindeki zırhlı araçların bu tanların çok gerisinde zırh ve ateş gücüne sahip olmasıydı. Ayrıca Japon kara kuvvetlerinin elindeki uzaktan atılan tanksavar silahları bulunmuyordu. Sadece yakın baskınlar ile tanklara saldırı oluyordu.

Bu olumsuzluklara rağmen toplamda 25.000 adedin üzerinde M3 ve M5 tankı üretildi. (Buna 75 mm'lik M8 KMO dahil). Savaşın sonuna kadar bunlar ordu servisinde kaldı. ABD, Birleşik Krallık ve SSCB'ye ilaveten Fransa, Çin ve Yugoslavya'da Tito'ya bağlı partizanlar bu tanklardan kullandı (M3A3 ve biraz M3A1).

Savaş sonrasında bazı ülkeler ucuz ve mekanik olarak güvenilir olan Stuart tankını kullandı. M5 tankı Hindistan ve Pakistan arasında 1947 yılındaki çıkan ilk Keşmir çatışmalarında önemli rol oynadı. Bu tank bazı Güney Amerika ordularında 1996 yılına kadar serviste kaldı.

60'lı ve 70'li yıllarda Portekiz ordusu Angola'da süren savaş sırasında bu tankları kullandı.

M3 tankı Fort Knox, 1942.

M3A1 Hafif tank Yad la-Shiryon Müzesi, İsrail.

M3A3 Hafif tank Belgrad Askeri Müzesi, Sırbistan.

İlk üretilen bir M5A1 Worthington Tank Muzesi.

M8 Kundağı Motorlu Obüs

• M3 (İngiliz takma adı "Stuart I"). 5,811 araç üretildi. Renkli çizimi
  • Bazı M3 lere Guiberson dizel motor takıldı ve İngilizler tarafından "Stuart II" adı verildi.
  • Sonraki üretimler M3'lere M3A1 tareti takıldı, Taretin sepeti yoktu. Takma adı "Stuart Hybrid".
• M3A1 (Stuart III). 4,621 adet üretildi.Renkli çizimi
  • Yeni taretin sepeti ve küçük kubbesi yoktu. Ana topa sabitleyici takıldı. Çıkma makineli tüfekler söküldü.
  • M3A1 modeline Guiberson dizel motor takıldı. İngilizler "Stuart IV" adını verdi.
• M3A3 (Stuart V). 3,427 adet üretildi.Renkli çizimi
  • M3 ve M5'lerin taretlerinin ortaklaşa geliştirildi. Taretin arka kısmınasına telsiz takıldı. Ön ve yanlara kaynakla eğimli zırh akıldı.
• M5 (Stuart VI). 2,075 adet üretildi.Renkli çizimi
  • İkiz Cadillac motorlu. Yeniden tasarlanan gövdesi M3A3 modeline benziyordu. Yanları düz ve motoru arkadaydı. Tareti M3A1 modeldi.
• M5A1 (Stuart VI). 6,810 adet üretildi.Renkli çizimi
  • M5 üzerine M3A3 tareti takıldı. Bu Amerikalıların 1943 yılındaki ana modeliydi
• M8 Kundağı Motorlu Obüs. 1,778 adet üretildi.Renkli çizimi
  • Temelinde M5 şasesi kullanıldı. Silahı 75 mm M2/M3 howitzer ile değiştirildi. Taretinin üzeri açıktı ve mühimmat römorku çekmek için arkasına kanca takıldı. Süvari sınıfı piyade birliklerine ateş desteği sağlıyordu.
• M8A1 75 mm Kundağı Motorlu Obüs.
  • Yapımında M8 şasesi kullanıldı.
• T18 75 mm KMO.
  • Kundağı motorlu obüsün yapımında M3 şasesi kullanıldı. Kutu şeklindeki tarete 75 mm M1A1 obüs takıldı. Eylül 1941 tarihinde başlayan çalışmalar Nisan 1942 de iptal edildi. Sadece iki adet araç üretildi. Bunun yerine M8 75 mm kundağı motorlu obüs modelinin üretimine karar verildi.
• T82 KMO.
  • Üzerinde 75 mmlik obüsün tasarımında M5A1 şasesi kullanıldı. 1945'te iptal edildi.
• T56 3 inç KMO.
  • Yapımında M3A3 şasesi kullanıldı. Motor arkadan gövdenin ortasına taşındı. Üstyapıya 3 inç top takıldı. Eylül 1942 de başlayan proje Şubat 1943 te iptal edildi.
• T57 3 inç KMO.
  • T56 modelinin üzerinde Continental motorlu M3 tankı versiyonuydu. Şubat 1943 te iptal edildi.
• T27 / T27E1 81 mm KM Havan.
  • M5A1 tareti çıkartılarak içerisinde 81 mmlik havan topu bulunan üstyapı takıldı. Ayrıca silah olarak .50 cal Browning M2HB makineli tüfek bulunuyordu. Araç içerisinde mürettebat ve mühimmat için yeterli yer bulunmadığından Nisan 1944 te iptal edildi.
• T29 4.2 inç KM Havan .
  • T27 le aynı tasarıma sahipti. Havan topu 4.2 inç (107 mm)di. Aynı sebeplerden proje iptal edildi. *T81 KM Kimyasal Havan
  • M5A1 temelli aracın 4.2 inç (107 mm)lik kimyasal havanı bulunuyordu.
• M3 ile Maxson Taret.
  • Uçaksavar modeli 1942 de geliştirildi. Maxson Firması tarafından geliştirilen taretinin üzerinde 4 adet .50 kalibre Makineli tüfek takılıydı. Ancak M16 MGMC uçaksavarının varlığı sebebiyle proje iptal edildi.
• T65 40 mm KMO.
  • Genişletilmiş M5A1 uçaksavar aracı. Silah olarak Bofors 40 mm top kullanıldı. Üretim onayı verilen aracınşasesi M24 Chaffee tank şasesi ile değişitrildi. Ve M19 KMO olarak ordu servisine girdi.
• T85 20 mm KMO.
  • Yapımında T65 (M5A1) kullanılan uçaksavar Silah olarak Oerlikon 20 mm top takıldı.
• M3 / M5 Komuta Tankı.
  • M3 / M5 taretlerinin yerine daha küçük bir üstyapı takıldı. .50 kalibre makineli tüfek takıldı.
• T8 Keşif aracı.
  • M5 tareti çıkartıldı. .50 kalibre makineli tüfek takıldı.
• M3 T2 Hafif Mayın Patlatıcı .
  • 1942 yılında tasarlandı, ama reddedildi.
• M3/M3A1 Satan Alev Makineli.
  • Ana silah yerine alev makinesi takıldı. Üretilen 20 ade tank Amerikan Deniz Kuvvetleri tarafından 1943 yılında kullanıldı.
• M3A1 E5R2-M3 Alev Makineli.
  • Makineli tüfek yerine alev makinesi takıldı.
• M5 Dozer.
  • M5 üzerine dozer bıçağı takıldı. Taret tamamiyle çıkartıldı.
• M5 T39 Roket Fırlatıcı.
  • T39 roket fırlatıcı aynı anda 20 adet 7.2" roket fırlatabiliyordu. Üretimine başlanmadı.
• M5A1 E7-7 Alev Makineli.
  • Makineli tüfek yerine alev makinesi takıldı.
• M5A1 E9-9 Alev makineli .
  • Sadece prototipi yapıldı.
• M5A1 E8 Alev makineli.
  • Üzerinde alev makinesi olan küçük bir üst yapı taretle yer değiştirildi. Prototip olarak kaldı.

ABD, Avustralya, Belçika, Birleşik Krallık, Brezilya, Çin, Ekvator, El Salvador, Fransa, Endonezya, Hindistan, Hollanda, İtalya, Kolombiya, Küba, Meksika, Paraguay, Portekiz, SSCB, Şili, Türkiye, Uruguay, Venezuela, Yeni Zelanda, Yugoslavya, Yunanistan.

Yoğun bir değişiklik geçirmiş M5A1 Stuart Tank Girl filminde kahraman bir tank olarak görüldü.

Değiştirilmiş Stuart tankları 1956 yılında çevrilen "Attack!" filminde Alman tankları olarak kullanıldı.

"The Haunted Tank" was a DC Comics feature in its title GI Combat starring an M3 Stuart scout tank commanded by Lieutenant Jeb Stuart, a direct descendent and namesake of the great Civil War cavalry general. The tank was haunted by the Confederate officer, who would appear to warn his kinsman of impending danger or offer usually cryptic advice on how to handle a combat action. The duration of the feature's run is second only to that of "Sgt. Rock" in the DC war comic book line.

Brothers In Arms: Road to Hill 30 oyununda Sgt Matt Baker en iyi arkadaşı Sgt Risner bir M5A1 Stuart tankına komuta ediyordu. Call of Duty 2: Big Red One ve Call of Duty 3 oyunlarında Stuart tankları görülmektedir.

• Steven Zaloga, "M3 & M5 Stuart Light Tank 1940-45" (Osprey New Vanguard 33).

Wikimedia Commons'ta Stuart tank ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• AFV Database26 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Pictures7 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
• OnWar: M3 Stuart M3A1 Stuart M3A3 Stuart M5A1 Stuart
• WWII Vehicles
• Nase noviny - The M3/M5 (Honey/Stuart) Light Tank
• Brazilian X1A series tanks
• M39 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. & M59 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. variants photo galleries at ww2photo.mimerswell.com
• Armor penetration table of US 37 mm guns
• PDF of M5 Stuart Driving Manual
• M5A1 Stuart Light Tank Photos and Walk Arounds on Prime Portal15 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• PDF of M5 Stuart Tank Crew Manual

• II. Dünya Savaşı Zırhlı Araç Listesi