Karşıyaka
Karşıyaka, Türkiye'nin İzmir ilinin bir ilçesidir. İlçenin doğusunda Bayraklı, kuzeydoğusunda Bornova, kuzeyinde Menemen, batısında Çiğli ilçeleri, güneyinde İzmir Körfezi bulunmaktadır. Yamanlar Dağı'nın eteği ile deniz arasında kalan kısımda şehir dokusu ile büyük ölçüde bütünleşmiş bir ilçedir.
Karşıyaka | |
---|---|
Karşıyaka Çarşı | |
İzmir'deki konumu | |
Ülke | Türkiye |
İl | İzmir |
Coğrafi bölge | Ege Bölgesi |
İdare | |
• Kaymakam | Sadettin Yücel |
• Belediye başkanı | Cemil Tugay (CHP) |
Yüzölçümü | |
• Toplam | 51 km² (19 mil²) |
Rakım | 10 m (30 ft) |
Nüfus (2018) | |
• Toplam | 344,140 |
• Kır | - |
• Şehir | - |
Zaman dilimi | UTC+03.00 (UDAZD) |
Posta kodu | 35520 |
İl alan kodu | 0232 |
İl plaka kodu | 35 |
İNGEV'in araştırmasına göre Karşıyaka Türkiye'nin en gelişmiş 7. ilçesidir.[1]
Köken bilimi
Yerleşim alanı İzmir şehir merkezinin karşısında bulunması sebebiyle "Karşıyaka" adını almıştır. 19. yüzyıl Batı kaynaklarında "Kordelio" adı altında anılmıştır. "Batılı Kordelyo" ismini önceleri Haçlı Seferleri komutanı İngiltere Kralı I. Richard ile bağlantılandırmışlar ise de, buralara hiç gelmemiş olan kralın Kordelyo ismi ile ilişkisi olabileceği tezi daha 19. yüzyıl kaynaklarında reddedilmiştir. 13. yüzyıl Bizans kaynaklarında bölgede yer alan ve yeri tam olarak tespit edilemeyen "Kordeleon" adlı bir yerleşimin bahsi geçmektedir ve ismin kökeninin bu tarihlerden de geriye götürülebileceği savunulmuştur.
Buna göre Kordelyo'nun öz bir Anadolu ismi olabileceği söz konusu edilmekte ve etimolojik olarak Gordion, Gördes, Kardakçı Dağı, Kardamyla gibi benzer Anadolu isimleri ile bağı bulunabileceği öne sürülmüştür.[2]. Sanskrit'teki "grha-", Slav dillerindeki "grad", Latince'deki "hortus" ve Almanca/İngilizce'deki "garden" kelimeleri ile bağlantılı olarak, "herhangi bir amaçla tecrit edilmiş yer, kesik, kale, bahçe" gibi anlamlar taşıyabilen Hititçe/ Luvicedeki "gurta" [3] kelimesi ile Pelasgların/Luvilerin/Lidyalıların dillerinde "geçit, boğaz, vadi" anlamına gelen "ela" bileşmesi ve sonradan eski Grekçe ve çağdaş Yunancada yer isimlerinin sonuna gelen -ieon, -eio son ekinin aktarılmasıyla oluşturulduğu öne sürülmüştür.
Tarihçe
Karşıyaka, 1865 yılında İzmir-Menemen demiryolunun hizmete girmesiyle yerleşime açılmış ve özellikle 1874 sonrasında İzmir merkez (Konak) ile vapur seferlerinin başlatılmasıyla gelişmiş bir yerleşim yeridir. 2008'de ilçenin doğusundaki bazı mahalleler yeni kurulan Bayraklı ilçesine bağlandı.
Coğrafya
Karşıyaka, İzmir Körfezi'nin kuzeyinde yaklaşık 51 km'lik bir alana yerleşmiştir.[4] Rakımı 1 ila 700 metre arasında değişir. Sınırları içerisinde Yamanlar Dağı bulunmaktadır. İlçenin doğusunda Bayraklı, kuzeydoğusunda Bornova, kuzeyinde Menemen, batısında Çiğli ilçeleri, güneyinde İzmir Körfezi bulunmaktadır. 27 mahallesi vardır.
Nüfus
İlçe nüfusu 2018 yılı itibarıyla 344.140 kişidir. İlçe nüfusunun 161.345 kişisi erkek, 182.795 kişisi ise kadındır.
Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
---|---|---|---|
1965[5] | 96.344 | 82.574 | 13.770 |
1970[6] | 141.728 | 120.794 | 20.934 |
1975[7] | 203.697 | 171.600 | 32.097 |
1980[8] | 272.623 | 227.790 | 44.833 |
1985[9] | 348.513 | 342.944 | 5.569 |
1990[10] | 424.196 | 418.724 | 5.472 |
2000[11] | 438.764 | 438.430 | 334 |
2007[12] | 515.184 | 514.917 | 267 |
2008[13] | 296.031 | 295.743 | 288 |
2009[14] | 304.507 | 304.220 | 287 |
2010[15] | 310.061 | 309.790 | 271 |
2011[16] | 312.213 | 311.931 | 282 |
2012[17] | 315.294 | 315.008 | 286 |
2013[18] | 321.870 | 321.870 | veri yok |
2014[19] | 325.717 | 325.717 | veri yok |
2015[20] | 333.250 | 333.250 | veri yok |
2016[21] | 338.485 | 338.485 | Veri yok |
2017[22] | 342.062 | 342.062 | Veri yok |
2018[23] | 344.140 | 344.140 | Veri yok |
2019[24] | 349.290 | 349.290 | Veri yok |
2020[24] | 350.100 | 350.100 | Veri yok |
Ekonomi
Ege Park Mavişehir Alışveriş Merkezi, Mavibahçe ve Hilltown Karşıyaka ilçede yer alan alışveriş merkezleridir.
Kültür
Karşıyaka, burada vefat eden Atatürk'ün annesi Zübeyde Hanım'ın adıyla anılan ve söz konusu tarihlerde Atatürk'ün eşi Latife Hanım'ın ailesi Uşşakizadelere ait olan ve yakın geçmişte bir anı evi olarak restore edilmiş Latife Hanım Köşkü Anı Evi ve bunun dışında İzmir Levanten köşkleri tanımına giren birkaç tarihî yapı ile tanınır. İlçede ayrıca Bilim Müzesi, Bostanlı Açıkhava Arkeoloji Müzesi, Deprem Müzesi, Haberleşme Müzesi ve Hamza Rüstem Fotoğraf Müzesi yer almaktadır.[25] 1905'te açılan St. Helen Kilisesi, ilçedeki en eski Katolik kilisesidir.[26] Türkiye'nin ilk opera binası Opera İzmir, ilçe sınırları içerisindedir.[27]
Spor
İlçede Karşıyaka SK adındaki bir spor kulübü faaliyet göstermektedir. Bu kulüp; tenis, futbol, basketbol, yelken, voleybol, karate, judo, masa tenisi, kürek, golf, atlı spor, ragbi ve hokey alanlarında faaliyet gösteren bir kulüptür.
Basketbol takımı 2014 yılında Cumhurbaşkanlığı Kupası ve Türkiye Kupası şampiyonu olmuştur. Ayrıca yine aynı yıl Basketbol Süper Ligi şampiyonudur. 6.500 kişi kapasiteli Mustafa Kemal Atatürk Karşıyaka Spor Salonu basketbol ve voleybol maçlarına ev sahipliği yapmaktadır.
Yönetim
Karşıyaka İzmir kentinin parçasıdır ve 1984 yılına kadar belediye hizmetleri İzmir belediyesince yürütülmüştür. Büyükşehir belediyeleri kurulunca Karsiyaka'da da ikinci kademe belediyesi kurulmuştur.
- Belediye başkanları
Belediye başkanları, partileri ve aldıkları oy oranları | |||
---|---|---|---|
Yıllar | Belediye Başkanı | Parti | Oy oranı (%) |
2019 | Cemil Tugay | Cumhuriyet Halk Partisi | 70.85 |
2014 | Hüseyin Mutlu Akpınar | Cumhuriyet Halk Partisi | 70.47 |
2009 | Cevat Durak | Cumhuriyet Halk Partisi | 64.16 |
2004 | Cevat Durak | Cumhuriyet Halk Partisi | 49.21 |
1999 | Şebnem Tabak | Demokratik Sol Parti | 34.56 |
1994 | Ahmet Kemal Baysak | Doğru Yol Partisi | 23.84 |
1989 | Cihan Türsen | Sosyaldemokrat Halkçı Parti | 55.63 |
1984 | Nevzat Çobanoğlu | Anavatan Partisi | 44.48 |
Eğitim
İlçede yer alan eğitim kurumları; Ankara İlköğretim Okulu, İzmir Karşıyaka Lisesi, Karşıyaka Necip Demir Anadolu Ticaret Lisesi, Karşıyaka Cihat Kora Anadolu Lisesi, Karşıyaka Atakent Anadolu Lisesi, Gazi Anadolu Lisesi, Emlakbank Süleyman Demirel Anadolu Lisesi ve Karşıyaka Şemikler Anadolu Lisesi'dir.
Altyapı
İlçede İZBAN ve Karşıyaka tramvayı ile demiryolu, ESHOT otobüsleri ile karayolu ulaşım hizmeti verilmektedir. İZBAN istasyonlarının bazıları Karşıyaka Demiryolu Tüneli içerisindedir. Karşıyaka Vapur İskelesi'nden şehrin çeşitli yerlerine vapur seferleri düzenlenmektedir. İzmir Çevre Yolu ilçeden geçmektedir.
Kaynakça
- http://m.hurriyet.com.tr/yazarlar/ertugrul-ozkok/gizli-vatandaslara-gore-en-gelismis-30-ilce-hangisi-41015388
- Prof. Bilge Umar. "Kordelio (şimdiki Karşıyaka) isminin kökeni ve anlamı üzerine" (PDF). Dokuz Eylül Üniversitesi. 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- David Michael Weeks (1985). "Hittite Vocabulary" (PDF) (İngilizce). Kaliforniya Üniversitesi.
- "İl ve İlçe Yüz Ölçümleri" (PDF). Harita Genel Müdürlüğü. 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2019.
- "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2015.
- "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "2016 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 7 Mart 2017.
- "2017 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 10 Mart 2018.
- "2018 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 15 Mart 2019.
- "Karşıyaka Nüfusu - İzmir". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- Umurbilir, Emre (11 Şubat 2015). "Latife Hanım Köşkü Anı Evi'ne 600 bin ziyaretçi". Hürriyet. Erişim tarihi: 17 Ekim 2018.
- "Kordelya'nın ilk Katolik Kilisesi: St. Helen". İzmir Kültür ve Turizm Dergisi. 2 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2018.
- "Türkiye'nin Opera Sanatına Özel İlk Yapısı Geliyor". Milliyet. 20 Eylül 2018. 21 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2018.
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Karşıyaka ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |