Kırcaali

Doğu Rodop Dağları’nın ovasında, Arda nehrinin kıyısında bulunan şehir, Sofya'dan 259, Filibe'den 90 kilometre uzaklıkta bulunur. Kırcaali‚ Hasköy şehrinden ise sadece 50 kilometre uzaklıktadır. Şehrin 15 km uzağında Perperikon antik kenti yer almaktadır. Ayrıca Kırcaali Avrupa Ulaştırma Koridorları programı kapsamında 9. koridorun geçtiği şehirlerden biridir.[3]

3000 yıl boyunca bu bölge, farklı medeniyetlerin ve kültürlerin beşik noktası olmuştur; Trakların, Antik Yunanların ve Romalıların; Slavların, Ön Bulgarların, Bizanslıların ve Türklerin kesişme noktası olmuştur.

Bu bölgede ilk yaşayanların Traklar olduğu zannedilmektedir. 6. yüzyılda Arda Nehri'nin orta kısmına Ön Bulgarlar ve Slavlar yerleşmiştir.

Edirne Vilayet Matbaası Müdürü Şevket Dağdeviren'in yazdığı 1892 tarihli salnameye göre;

Kırcaali kasabası H: 765 / M: 1363-64 yılında Osmanlılar tarafından feth edilmiştir. Edirne sancağının bir kazasıdır.

Kaza içinde 6 mahalle ve 103 köyde 6412 ev, 1 hükûmet konağı, 3 kışla, 1 hastane, 1 depo, 1 telgrafhane, 5 çeşme, 6 çanak-çömlek ve taş ocağı vardır.[4]

Modern Kırcaali, 1487 yılında Karamanoğulları Beyliği’nin yıkılmasıyla Rumeli'ye gönderilen ahalisince (Antalya, Mersin, Konya, Karaman, Adana, Kırşehir, Kayseri) kurulmuş olabileceği öne sürülmektedir. 1878 Berlin Antlaşması’na göre, Doğu Rumeli ilinde kaldı. Bu ilin Bulgaristan Prensliği’ne katılmasından sonra, şehir Türkiye'ye bırakıldı; Balkan Savaşları’nda (1912-13) Bulgarlarca işgal edildi. Batı Trakya Türk Cumhuriyeti'nin Gümülcine ile birlikte merkezi oldu. Ordu kuruldu, direniş gerçekleştirildi ve başarılı olundu ancak Osmanlı bu hükûmeti tanımadı ve Bulgaristan ile birlikte bu devlete son vermek istedi.

Zengin Osmanlı mirasıyla uzun yıllar Rodoplar’ın en gelişmiş kenti olmuştur.

Kırca-Ali'nin kendi adını taşıyan kentte Osmanlı döneminden kalma türbesi vardı. Türbesi günümüzde Kırcaali merkez camiînin bahçesinde, pazarın yanında bulunmaktadır.

Şehir merkezi

Kırcaali Arkeoloji Müzesi

1892 tarihli Şevket Dağdeviren salnamesine göre halkının tümü Müslüman olup erkek ve kadın 34801 nüfusu vardır.[4]

1920 yılında nüfusu 4.417 kişi olmuştur. 1926 yılında 6.487 idi. Bu yıllardan sonra kent pek hızlı bir gelişme gösterdi. 1910 yılında da basılan bir Osmanlı salnamesine göre, Kırcaali’de yalnızca 226 Bulgar vardı, geri kalan nüfusun hepsi Müslüman-Türk idi. 1950 öncesinde dahi nüfusunun hemen hemen tamamı Türk iken, zamanla Türklerin Türkiye'ye göçmesi ve yerlerine Bulgar ve Çingenelerin yerleşmesiyle demografik yapısı biraz değişmiştir. 1985'te dolaydaki üç köyle birleştirilen Kırcaali şehri Hasköy iline bağlandı.

2001 Bulgaristan nüfus sayımında Kırcaali Valiliği geneli için 164.019 nüfus rakamı verilmiştir.[5] Mensup olunan etnik grup ve anadil için beyana dayalı veriler 101.000-101.500 Türk, 55.000-57.000 Bulgar şeklindedir. Dinî aidiyet konusunda 114.000 kişi Müslüman, 35.500 kişi Hristiyan olduklarını belirtmişler, 13.500 kişi bu konuda bildirimde bulunmamıştır. 55.000 Bulgar olmasına rağmen 35.000 Hristiyanın olması Kırcaali'de 20.000 kadar Pomak'ın yaşadığını göstermektedir. Kırcaali'de 1.200 kadar da Roman olduğu anlaşılmaktadır. Kırcaali şehrinin nüfusu ise 2006 son verilerine göre 63.164'tür.

Yerel yönetimler tamamen Türklerin elindedir. 2005 Bulgaristan genel seçimlerinde Kırcaali eyaletinden seçilen 5 milletvekilinden 5'i de Türk'tür. Türk azınlık ağırlıklı Hak ve Özgürlükler Hareketi (HÖH) oyların % 67.32'sini almıştır. Kırcaali milletvekillerinin isimleri Ahmet Demir Doğan (HÖH Başkanı), Lütfü Ahmet Mestan, Remzi Durmuş Osman, Ünal Tasım ve Necmi Niyazi Ali'dir ve Kırcaali şehri belediye başkanı Hasan Aziz'dir.[6]

Son yapılan 2015 Bulgaristan genel seçimlerinde Kırcaali eyaletinde, Türk azınlık çoğunluğunun destek verdiği Hak ve Özgürlükler Hareketi (HÖH) oyların %59.41'ini, yaklaşık olarak 17 942 kişinin desteğini alarak belediye başkanlığını mühendis Hasan Aziz sürdürmüştür. Seçimler sonucunda 41 Belediye meclisi üyelerinin 23'ü azınlık kökenli olmuştur.[7]

HÖH'ün 24 Kasım 2015 tarihinde Rus uçağının düşürülmesinde Rusya'dan yana olmasını gerekçe göstererek, eski HÖH'lü Lütfi Ahmet Mestan önderliğinde Sorumluluk, Özgürlük ve Hoşgörü için Demokratlar'ın (DOST) kurulmasına karar verilmiştir. Böylelikle Bulgaristan'da Türk azınlıklar tarafından desteklenen 2. parti kurulmuş oldu.[8]

Kırcaali Bulgaristan'ın en hızlı gelişen şehirlerinden bir tanesidir. Yıllık 30 milyon Lev kadar para akışı olmaktadır.

Makine, besin, tütün vb. sanayileri ve oto montaj fabrikası bulunur. Arda ırmağı boyunca çıkarılan tütünün büyük bölümü burada depo edilir.

• Gaziosmanpaşa, İstanbul, Türkiye
• Elkhart, Indiana, ABD
• East Staffordshire, Birleşik Krallık
• Vladikavkaz, Rusya
• Vladimir, Rusya
• Tekirdağ, Türkiye
• Bursa, Türkiye
• İzmir, Türkiye[9]

Wikimedia Commons'ta Kardzhali ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Kırcaali Belediyesi19 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Kırcaali Valiliği24 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.