Tırnovo

Tırnova (Bulgarca: Велико Търново, trl: Veliko Tǎrnovo[1]), Bulgaristan'ın bir şehridir. 1187-1393 yılları arasında İkinci Bulgar İmparatorluğu'na başkentlik yaptığı için Bulgar tarihi açısından önemli bir şehir olan Tırnova'ya, 1965 yılında büyük, yüce anlamlarına gelen veliko unvanı verildi.

Tırnovo
Велико Търново

Bayrak

Arma
Tırnovo
Ülke Bulgaristan
İl Veliko Tırnovo
İdare
  Belediye Başkanı Daniel Panov (GERB)
Yüzölçümü
  Şehir 30,379 km² (11,729 mil²)
  Kent
885,3 km² (341,8 mil²)
Rakım 220 m (720 ft)
Nüfus
  Şehir 68,859
  Yoğunluk 2,2/km² (5,8/mil²)
  Kent
87,181
Zaman dilimi UTC+02.00 (DAZD)
  Yaz (YSU) UTC+03.00 (DAYZD)
Alan kodu 062

Tarihçe

Tarihî yerleşim, Tsarevets ve Trapezitsa tepeleri ile bu tepelerin arasından akan Yantra Nehri'nin dar olan kıyı şeridinde yer almaktaydı. Trapezitsa tepesinde yapılan kazılarda MÖ 3. bin yıla ait kalıntılara rastlanılması, yerleşimin tarihinin oldukça eskilere uzandığını göstermektedir. 11. yüzyılda yerleşim etrafı surlarla çevrili olan son derece güçlü bir savunmaya sahipti. I. İvan Asen ile kardeşi II. Petro’nun liderliğini yaptığı Tırnova merkezli Bulgar isyanı sonucu 1185 yılında İkinci Bulgar İmparatorluğu kurulmuş ve Tırnova da yeni kurulan devletin başkenti olmuştur. Başkent olması nedeniyle Bulgar Başpiskoposluğunun da merkezi olmuştur. 1242 yılında Batu Han’ın orduları tarafında tahribata uğradı. Bundan sonra Doğu Avrupa’daki çoğu krallıkta olduğu gibi Bulgarlar da Altın Orda Devleti’nin hakimiyetini tanıdı. Bu tarihten itibaren Bulgar İmparatorluğu güç kaybetmeye başlamış ve birçok bağımsız prenslik ortaya çıkmıştır (Vidin, Braniçevo vb. prenslikler). Bu durum Tırnova’nın da eski önemini kaybetmesine sebep olmuştur. Bu dönemde Tırnova Bulgar Krallığı olarak da adlandırılan ülkenin başkenti olarak konumunu sürdürmüştür.

Tırnova Krallığı 1376/77'de Osmanlı Devleti'nin vasalı konumundaydı. 1388-1389 yıllarında Veziriazam Çandarlı Ali Paşa komutasındaki Osmanlı ordusunun kış seferi sırasında çatışma olmadan ele geçirildi. Osmanlı vasalı Çar Şişman Ivan’ın affedilmesinin ardından Tırnova tekrar kendisine teslim edildi. Ancak I. Bayezid’in oğlu Süleyman Çelebi tarafından uzun süren bir kuşatma sonucu 17 Temmuz 1393’te yeniden Osmanlı topraklarına katıldı.[2] Bu kuşatma sırasında yerleşim büyük hasar gördüğü gibi yerleşik halkın çoğu da şehirden sürüldü. Tsarevets Kalesi'ne Osmanlı askerleri yerleştirildiği gibi şehre Anadolu’dan getirilen Türk nüfusla birlikte civardan Rum nüfusta yerleştirilmeye başlansa da şehrin eski nüfusuna ulaşması biraz zaman aldı. 1444 yılında Haçlı orduları kaleyi ele geçiremese de şehirde tahribata sebep oldu. 1479 yılı tahrir kayıtlarına göre kasabada 132’si Müslüman (28’i kalenin içerisinde) 372’si Gayrimüslim olmak üzere 504 hane bulunmaktaydı. 1516/17 yılına gelindiğinde Müslümanlar 7 mahallede vergi mükellefi 248 hane, Gayrimüslimler de 14 mahallede 450 hane olarak görülmektedir.[3] Bu tarihteki kayıtlarda Dubrovnik’ten gelmiş 25 kişilik Katolik tüccar nüfusun bulunması şehrin ticarî olarak önem arz ettiğini göstermektedir. 1599-1600 tarihli cizye defterine göre şehirde cizye vergisi ödeyen 374 hane bulunmaktaydı. Şehirde bazı Hristiyanların İslam dinine geçmesiyle birlikte Müslüman nüfusunda artış yaşanmaya başlandı. 1618 tarihli cizye defterine göre şehirde cizye vergisi ödeyen 340 Hristiyan hane bulunmaktaydı.

1710 yılında şehir, III. Ahmed’in annesi Gülnûş Emetullah Sultan vakfına ait olarak görülmektedir. Bu dönemde şehirde 506 Müslüman, 411 Hristiyan erkek nüfusu bulunmaktaydı. 1751 tarihli Mufassal Avârız Defteri’nde 886 hanesi olan 14 Müslüman, 314 hanesi bulunan 7 Hristiyan mahallesi görülmekte olup şehir nüfusu 5500 ile 5700 civarındadır. 18. yüzyıl başlarında itibaren ipek üretimi yaygınlaştığı gibi şarap üretimi de şehrin ekonomisi için önemli gelir kaynağıydı.

1835 ve 1856 yılında Tırnova ayaklanmalara sahne oldu.[4] 1859/1860 yılı kayıtlarına göre yerleşim Silistre eyaletine bağlı sancak merkeziydi. 1865 yılında yapılan nüfus ve emlak tahririne göre yerleşimde 3070 hanede 4414 Müslüman, 8241 Bulgar, 219 Çingene olmak üzere kadın ve erkek toplam 12874 kişi yaşamaktaydı.[5] 1869 tarihli Tuna vilayeti salnamesinde de şehir sancak merkezi konumundaydı. Aynı kayıtlara göre şehirde; 3091 hane, 21 cami, 14 kilise, 3 hamam ve 1056 dükkan mevcuttu. 1873 salnamesine göre şehrin nüfusu 15.000 kişi civarındadır (%45’i Müslüman). Tırnova, 24 Haziran 1877 tarihinde Rus kuvvetlerince ele geçirildi. Bu dönemde Türk nüfusunun büyük bölümü şehirden kaçmak zorunda kaldı. 1877 yılında şehirde 688’i Türk olan 11.314 kişi bulunuyordu. Berlin Antlaşması (1878) uyarınca kurulan Bulgaristan Prensliği’ne 1878/1879 yıllarında kısa süreli başkentlik yaptı. 16 Nisan 1878'de ilk Bulgar parlamentosu burada toplanmıştır. Ülkenin ilk anayasası olan Tırnova Anayasası 16 Nisan 1879’da burada ilan edilmiştir.

1913’te meydana gelen deprem şehirde ağır hasara neden olurken tarihî binalarda büyük oranda yıkıldı. 1965 yılına gelindiğinde şehrin tarihî önemine binaen Veliko (Büyük) Tırnova adı verilmiştir.

Ortodoks tapınakları

Resimler

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. "Dışişleri Bakanlığı URL Erişim tarihi: 13 Ağustos 2008". 9 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2008.
  2. Köse, O., "Bulgaristan Emareti Ve Türkler (1878–1908)",Turkish Studies,Cilt:1, Sayı:2, Yıl:2006. URL: http://www.turkishstudies.net/Makaleler/1663181736_14osmankose.pdf 3 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2018-06-16
  3. Kayapınar, A., "İki Balkan Şehri Tırnova ve Vidin'de Türkler (Bulgar Çarlığından Osmanlı İmparatorluğuna)", Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:9, Yıl:2004. URL: http://dergipark.ulakbim.gov.tr/asbed/article/view/5000072320.pdf?sequence=1&isAllowed=y%5Bölü/kırık+bağlantı%5D. Erişim: 2018-06-16
  4. Burma, M., "Bulgaristan’ın Osmanlı İmparatorluğu’ndan Ayrılış Sürecinde Bulgar Ayaklanmaları", Trakya Üniversitesi Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, Sayı:1, ss: 74,77. Yıl:2012.
  5. Koyuncu, A., "Tuna Vilâyeti'nde Nüfus Ve Demografi (1864-1877)", Turkish Studies, Cilt:9, Sayı:4 (2014), URL: https://www.researchgate.net/publication/272874328_Tuna_Vilayeti'nde_Nufus_Ve_Demografi_1864-1877. Erişim: 2018-06-16
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.