Yuan Hanedanı
Yuan Hanedanı ya da Kubilay Hanlığı (Çince: 元朝; Pinyin: Yuáncháo; Moğolca: Dai Ön Yeke Mongghul Ulus), 1280-1368 yılları arasında Çin'i egemenliği altına alan Moğollar tarafından kurulmuş hanedan.
| 1271-1368 | |||||||||||||||
 1294 civarında Yuan Hanedanı'nın yönettiği bölgeler | |||||||||||||||
| Başkent | Pekin | ||||||||||||||
| Yaygın diller | Moğolca, Çince | ||||||||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||||||||
| Han / İmparator | |||||||||||||||
• 1260-1294 | Kubilay Han | ||||||||||||||
• 1333-1370 | Ukhaatu Han | ||||||||||||||
| Yasama organı | Kurultay | ||||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||||
• Kuruluşu | 1271 | ||||||||||||||
• Dağılışı | 1368 | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Moğol tarihi |
Hanlıklar
Günümüzde Moğollar
|
| Çin tarihi | |||
 Çin Tarihi
İlk Çağ
Orta Çağ
Yeni Çağ
Yakın Çağ
| |||
Kurucusu Cengiz Han'ın torunu, Tuluy (Moğolca: Толуй)'un oğlu Kubilay Han'dır. Togon Temür döneminde 1368'de başkenti Tadu (Çince: 大都 pinyin: Dàdū, Farsça: خان باليق Khān Bālīq, Türkçe: Hanbalık)'yu terk ederek kuzeye kaçmak zorunda kalmış ve hanedan Kuzey Yuan (北元) olarak adlandırılmıştı.
Aslında Doğu Avrupa ve Rusya'dan Orta Doğu'ya, Çin ve Kore'ye kadar uzanan Moğol İmparatorluğu'nun bir parçasıdır. Ancak Moğollar, İmparatorluğun içinde yalnız Çin ile ilgilenmiş, Moğol Kağanı unvanının yerine Çin İmparatoru unvanını kullanmayı yeğlemişlerdir.
Moğol yönetiminin Han Çinlilerine yaptığı dayanılmaz sömürü ve baskı, Hanların ayaklanmasına neden oldu. 1333 yılına gelindiğinde dini örgütler ve başka gizli örgütler tarafından başlatılan ayaklanmalar tüm ülkeye yayıldı. Bu dönemdeki büyük ayaklanma, Sarı Irmak’ta yapılan ıslah çalışmalarına katılan köylülerin başlattığı “Kırmızı Başörtülü Ordu”nun ortaya çıkmasıydı. “Kırmızı Başörtülü Ordu”nun Haozhou bölgesindeki birlikleri, Zhu Yuanzhang’ın liderliğinde “Moğolları kovarak Çin’i yeniden kurmak” sloganıyla geniş destek kazandı. Zhu Yuanzhang, ordusuyla birlikte 1368 yılında Dadu’yu ele geçirerek Yuan Hanedanını devirdikten sonra Ming Hanedanını kurdu.
Soyağacı
| Cengiz | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Tuluy | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kubilay 5.(1274-1294) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dolj | Çinkim | Mangala | Nomugan | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kamala | Darmabala | Temür 6.(1294-1307) | Ananda | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Yesün Temür 10.(1323-1328) | Kayşan 7.(1307-1311) | Ayurbarwada 8.(1311-1320) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Arigiba (1328) | Koşila 11.(1329) | Tok Temür 12.(1329-1332) | Şidebala 9.(1320-1323) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Togon Temür 14.(1338-1370) | Irinjibar 13.(1332) | El Tögüs | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ayurşiridara 15.(1370-1378) | Tögüs Temür 16.(1378-1388) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Yuan Hanedanı Ordusu
Yuan Hanedanı Ordusunu ağırlıklı olarak Moğol kabileleri oluşturuyordu. Orduda bozkır toplumlarında kullanılan ondalık sistem kullanılmaktaydı. Orduda dönemin barutlu silahları da bulunmaktaydı, bunlar çok sık kullanılmaktaydı. Seferberlik durumlarında Yuan Hanedanına bağlı Ongirat gibi Moğol kabileleri asker yolluyordu. Kubilay döneminde Uygur Türkleri önemli kademelere getirilmiş, Han Çinlilerinin ise bu hakları kısıtlanmıştı. Bu dönemde de Uygur Türkleri de ordunun bir parçası haline gelmişlerdir, özellikle kuşatma silahlarının yapımında Uygurların zekasından yararlanılmıştır. Han Çinlileri orduda sadece belirli pozisyonlara gelebiliyordu. Yüksek rütbeler almaları engellenmişti. Sadece garnizon askeri, muhafız alaylarına katılabiliyorlardı. Yuan Hanedanının yükseliş döneminde Han Çinlileri başka bölgelere göç etmiş ve katliamdan kaçmaya çalışmışlardır. Özellikle Uygurlara ve Moğollara yüksek rütbeler ve önemli görevler veriliyordu.[1]
Kaynakça
- Yuan Shu, PDF, s. 87