SM UB-14

I. Dünya Savaşı başlangıcında Alman kuvvetlerinin Kuzey Denizi'nin Fransa sahilleri boyunca ilerlemelerinin ardından İmparatorluk Donanması, elindeki denizaltıların Flandre açıklarındaki sığ ve dar girintilere uygun olmadığını görmüştü.[3][4] Bu eksikliği gidermek için Proje 34 olarak tanımlanan bir proje, 1914 yılı Ağustos ayı ortalarında uygulamaya konuldu. Proje, demir yoluyla parçalar halinde operasyon limanına taşınabilecek ve orada kısa sürede monte edilebilecek görece küçük bir seri denizaltı (UB I olarak sınıflandırılmıştı) üretme girişimiydi. Bu tip denizaltıların demir yoluyla taşınabilir olmasının istenmesi, büyüklükleri yönünden sınırlama getiriyordu. Bu sınırlamalara göre üretilen denizaltılar 28 metre boyunda ve 125 ton civarında olmalıydı. Ayrıca iki torpido tüpü gibi bir sınırlama da vardı.[3]

UB-14; UB-9 ve UB-15 ile birlikte, planlamanın başlamasından iki ay sonra Bremen'deki AG Weser tersanesine 15 Ekim 1914 tarihinde sipariş edildi.[1][5] Bu üç denizaltı, bu seriden üretilmesi planlanan yedi denizaltı içindeydi.[3][6] UB-14, bu sipariş üzerine 9 Kasım'da kızağa kondu.[1] 27,89 metre boyunda, 3,20 metre genişliğinde ve 3 metre yükseklikte inşa edilecekti.[7] Motorlar ise su yüzeyinde hareket için bir Körting dört silindirli 60 beygir gücünde dizel motor, su altında hareket için ise 120 beygir gücünde bir elektrik motoru şeklindeydi ve her iki motor da tek bir pervane şaftına bağlıydı.[7] Dizel motorun su yüzeyinde sağladığı azami hız 7,45 knot, elektrik motorunun su altında sağladığı azami hız ise 6,24 knottu.[5] Denizaltının menzili ortalama hızlarla su yüzeyinde 1.500, su altında ise bataryaların olanak vereceği menzil 45 deniz miliydi.[7] UB I sınıfı tüm denizaltılarda olduğu gibi UB-14'ün de dalabileceği azami derinlik 50 metre olup, bu derinliğe 33 saniyede inebilirdi.[7] 450 mm çapında iki torpido taşıyan ve iki torpido tüpü bulunduran UB-14'ün, güvertesinde ise 8 mm'lik bir makineli silah bulunmaktaydı.[7] Mürettebat standart olarak bir subay ve 13 erdi.[8]

UB I tipindeki denizaltıların çoğun, görev yapacakları limanlara demir yoluyla taşındı, ulaştıkları noktalarda monte edilip denize indirildi ve test edildi. Her denizaltı, ortalama on beş parça halinde sekiz vagona yükleniyordu. Bu tip denizaltıları demir yoluyla nakletmek, bazı parçaların yolda hasar görmesine de neden olmuştu. UB I'lerin ulaştıkları limandaki montaj işlemleri genellikle iki ya da üç haftayı almaktaydı.[8][9] Monte edilmelerinin ardından denizaltılar, bu limanlarda harekâtlara katıldılar. Ancak UB-14, bu serinin kullanılmasının amaçlandığı denizler dışında görevlendirilmiş bir modeldi. Sayıca az denizaltıya sahip olan Avusturya-Macaristan Donanması'nı bu yönden desteklemek için Almanya, aralarında UB-14'ün de bulunduğu bazı UB I tipi denizaltıları demir yoluyla Pula Limanı'na gönderdi.[10]

İtalya Krallığı, İtilaf Devletleri yanında savaşa girip Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'na savaş ilan ettikten sonra dahi, Adriyatik Denizi'nde Avusturya Donanması duruma hâkimdi. Fransız Donanması'na bağlı gemiler Otranto'dan Adriyatik'e girmemeyi, ablukada kalmayı tercih ediyorlardı.[11] Ancak Avusturya Donanması'nda az sayıda denizaltı bulunması, Almanya'nın denizaltı yönünden bölgeyi desteklemeye karar vermesinde etkili oldu.[11] Mayıs ayından itibaren küçük denizaltılar demir yoluyla, büyükler ise Atlantik üzerinden Pula Limanı'na gönderildi.[11]

Heino von Heimburg

UB-14 ise 23 Mart 1915 tarihinde denize indirildi.[1][2] Denizaltının komutanlığına, ilk kez 25 yaşında bir subay, Üsteğmen Heino von Heimburg'un atandı.[1] Denizaltı, demir yolu üzerinden Avusturya'nın Adriyatik'teki deniz üssü olan Pula Limanı'na nakledildi ve buraya 12 Haziran'da ulaştı.[12] UB-14 tren üstündeyken von Heimburg ve gemi mürettebatı yine Pula'daki UB-15'e atandı. UB-15 geçici olarak Alman Donanması'ndaydı, daha sonra Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Donanması'na U-11 olarak katılacaktı.[13] Von Heimburg, Alman mürettebatı ve bu sularda onlara rehberlik eden bir Avusturyalı subayla birlikte UB-11'le deneyim kazandılar.[14] Denizaltının ilk seferinde, bir İtalyan denizaltısı olan Medusa'yı 1 Haziran 1915 günü batırdılar.[15][16] UB-15, 14[17] veya 16 Haziran'da[12] Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Deniz Kuvvetlerine devredildi. Von Heimburg ve mürettebatı 21 Haziran'da, montajı tamamlanmak üzere olan UB-14'ü teslim aldılar.[12]

I. Dünya Savaşı'nın Ağustos 1914'te patlak vermesiyle İtalya, İtilaf Devletleri'ne savaş ilan eden Üçlü İttifak'a katılmayı kabul etmeyerek tarafsız kalmayı tercih etmişti. Fakat Birleşik Krallık ve Fransa'nın baskılarıyla tutumunu değiştirdi. Savaştan sonrası için vadedilen toprak kazanımları hesabıyla 26 Nisan'da Londra Paktı'nı imzaladı. Bu antlaşmayla İtalya Üçlü İttifak'a katılmamayı, tersine savaş ilan etmeyi kabul etmişti. İlk başta sadece Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'na savaş ilan edildi, çünkü Almanya ile İtalya'nın savaşı gerektirecek bir durumu yoktu. Bu durumda Adriyatik'te ve Akdeniz'de görev yapan tüm Alman denizaltıları Avusturya-Macaristan Donanması'na devredilerek bu bayrağı kullanmaya başladılar. Bu durum özellikle İtalyan gemilerine saldıracakları zaman için geçerliydi. UB-14'ün adı da U-26 olarak değiştirildi. Gerçekte ise hâlen tümüyle Alman denizaltısıydı.[18]

Montajı tamamlanan UB-14, 1 Temmuz'da Alman Pola Filotillası'na katıldı ve bir süre sonra ilk devriye görevine çıktı.[12] Bir süredir Venedik'te bulunan İtalyan zırhlı kruvazörlerine, İtalyan sahillerine karşı olası Avusturya saldırılarını yıldırmak için 6-7 Temmuz gecesinde bir cebri keşif görevi verilmiştir. Buna göre gerek görülürse, düşmanın gücünü ve kararlılığını anlamak için çatışmaya da girilecekti.[12] İtalyan kuvvetleri 7 Temmuz sabahının erken saatlerinde geri çekilirken, UB-14 Venedik'in yaklaşık olarak 20 deniz mili açığında bulunuyordu. Şafakta İtalyan zırhlı kruvazörü Amalfi'nin rotası UB-14'ün taarruz menzili içine düştü ve denizaltı tarafından torpido saldırısına uğradı.[19] İskele tarafına yan yatmaya başlayan Amalfi, mürettebatından 67 kişiyle birlikte 30 dakika içinde battı. Bu sırada UB-14 de herhangi bir şekilde hasar görmeden o çevreden uzaklaşmıştı.[12] Diğer taraftan Amalfi, 10.118 tonluk bir gemi olarak, I. Dünya Savaşı sırasında u-botlar tarafından batırılan büyük gemilerden biri oldu.[20]

Royal Edward

Enver Paşa ve diğer Osmanlı liderleri, Gelibolu Yarımadası ve Çanakkale Boğazı girişi açıklarında Osmanlı mevzilerini top ateşine tutan Birleşik Filo'ya karşı, müttefikleri Almanya ve Avusturya'dan denizaltı gönderilmesini talep etmişti.[21] Alman Yüksek Komutanlığı bu isteğe olumlu yanıt verirken; UB-14'e, İstanbul'da teşkil edilen İstanbul Filotillası'na katılmasını emretti. Böylece UB-14; UB-7, UB-8, UC-14, UC-15 ve U-21 ile aynı birliğe katıldı. Denizaltının menzili yakıt ikmali yapabileceği ilk liman olan Bodrum'a kadar bile uzanmadığından Pula Limanı'ndan bir Avusturya destroyerinin yedeğinde olarak 15 Temmuz 1915 günü hareket etti.[12] Girit açıklarında jiroskopta ve özellikle motorda ortaya çıkan arıza, denizaltıyı hareketsiz bıraktı.[12] Ancak gemideki teknik ekip tarafından geçici olarak onarım yapılmasının ardından, bu şekilde 24 Temmuz'da Bodrum Limanı'na yanaştı. Onarım için İstanbul'dan bir teknik ekip gönderilmesi gerekti. Bu ekip ve teknik donanımları demir yolu ve bir yerden sonra deve sırtında yolculuk ederek Bodrum'a ulaştılar. Denizaltı, onarımından sonra 13 Ağustos'ta Bodrum Limanı'ndan Çanakkale'ye gitmek üzere İstanbul'a gitmek üzere denize açıldı.[12]

Kandelioussa adasının konumu

İstanköy adasını geçtikten hemen sonra, On İki Ada'ya bağlı bir ada olan Kandelioussa civarında von Heimburg bazı olası hedefler gördü. İlk belirlenen gemi, Gelibolu'dan İskenderiye'ye gitmekte olan bir Britanya hastane gemisi Soudan'dı. Von Heimburg, geminin bir hastane gemisi olduğunu görünce hedef almaktan vazgeçmişti. Belirlediği ikinci gemi olan Kanada bandıralı transatlantik Royal Edward, asker nakli için kullanılmaktaydı. Üstelik refakatinde bir eskort yoktu. Royal Edward, İskenderiye'den Gelibolu'ya, Çanakkale Savaşı'nın kara harekâtlarının başlamasıyla birlikte çıkarılmış olan Britanya 29. Tümen'ine takviye kuvvet taşımaktaydı. Gemide bir de sıhhiye grubu vardı.[22] Von Heimburg, Kandelioussa'nın altı mil kadar batısında[23] iki torpidosundan birini bir deniz mili mesafeden ateşledi. Torpido, Royal Edward'ın kıç tarafında infilak etti[7][23] ve tekne, altı dakika içinde yolcuların büyük bir bölümüyle birlikte sulara gömüldü. Soudan ve diğer gemiler bazı kişileri kurtarmayı başarsa da can kayıpları yaşandı. James Wise ve Scott Baron'a göre gemi mürettebatı 220 kişi olup, yolcu olarak ise 31'i subay olmak üzere 1.336 asker vardı. Toplam 1.587 kişilik nüfusa sahip olan geminin batması sırasında 935 kişi hayatını kaybetmişti.[23] Ölenlerin sayısı A. J. Tennent'a göre 132,[24] Robert Hendrickson'a göre 1.386,[25] Martin Gilbert'e göre ise 1.865'ti.[26] Yakında bulunan iki Fransız muhribinden kurtulmaya çalışırken UB-14'ün pusulası yeniden arıza yaptı. Bu nedenle Bodrum Limanı'na dönmek zorunda kalan denizaltı, 15 Ağustos sabahı limana girdi.[27] Diğer taraftan Royal Edward da 11.117 tonluk bir gemi olarak I. Dünya Savaşı sırasında u-botlar tarafından batırılan büyük gemiler arasında yer almaktadır.[20]

2 Eylül 1915'te UB-14 tarafından vurulmasının ardından Southland

UB-14, onarım tamamlandıktan sonra yeniden denize açıldı.[27] Bu yolculuk sırasında 2 Eylül sabahı saat 09.51'de Limni adasının yaklaşık olarak 30 deniz mili güney-güneybatısındaki Bozbaba adası yakınlarında askerî birlik yüklü bir gemi tespit etti. Von Heimburg, kalabalık bir ANZAK birliğini Gelibolu'ya taşıyan Britanya yolcu gemisi Southland'e bir torpido saldırısında bulundu.[28][29] Torpido Southland'in sancak baş omuzluğunda infilak ederken, tekne derhal sancak tarafına yatmaya başladı. Güvertedekiler filikalarla gemiyi terk ederken, gönderilen ikinci torpido az farkla gemiyi ıskaladı. Civardaki Britanya deniz uçağı taşıma gemisi olarak kullanılan Ben-my-Chree bölgeye geldi ve sudan yaklaşık 700 kişiyi kurtardı.[28] Hastane gemisi Neuralia da önemli sayıda askeri kurtarmıştır.[30] Southland'e, mürettebata yardım etmesi için 40 gönüllü çıkarıldı. Gemi, Ben-my-Chree'nin yedeğinde Limni sahiline kadar çekilerek batmaktan kurtarılırken olayda kırktan fazla kişi yaşamını yitirmiştir.[31] Gemi ağır hasar görmüş olmasına karşın onarıldı ve daha sonra yeniden hizmete alındı.[29] UB-14'ün ilk hedefi gibi Southland de u-botlar tarafından vurulan büyük tonajlı gemiler arasında yer almaktadır.[20] Böylece von Heimburg komutasındaki denizaltı, Akdeniz'deki ilk üç saldırısında da yüksek tonajlı üç gemiden ikisini batırmayı, birine ise büyük hasar vermeyi başardı.[32]

Southland saldırısının ardından UB-14'te de bir arıza baş gösterdi. İstanbul'a gitmeden önce Çanakkale Limanı'na yanaşan denizaltı, burada onarım gördü. Onarımdayken, 4 Eylül'de Çanakkale Boğazı'na giren Britanya E7'nin Nara Burnu açıklarında denizaltı ağ engeline takılmış olduğu haberi geldi. Von Heimburg ve birkaç adamı, bir tekneyle denizaltının belirlendiği bölgeye, Türk denizcilerinin çabalarına yardımcı olmak üzere geldi. Ağa bağlı birkaç mayın patlatıldıysa da ağda kullanılan mayınlar sahile uzanan kablolara bağlı, elektrik gerilimiyle patlatılan cinsten olduğundan bundan bir sonuç elde edilemedi.[33] Bunun üzerine von Heimburg ve ekibi, bir metal sesiyle karşılaşana kadar suyu çekülle taradılar. Bunun üzerine, E7'nin saptanan yerinde suya su bombaları bırakıldı.[34] Bu su bombalarının yakında patlaması üzerine E7'nin komutanı yüzeye teslim olma emri verdi. Von Heimburg ve ekibi hızla bölgeden uzaklaşırken, Osmanlı sahil bataryaları da kaçmaya çalışan denizaltıya ateş açtılar.[35] Birçok kaynakta E7'nin Osmanlı sahil bataryalarının ateşi sonucunda battığı ifade edilmektedir.[36]

UB-14 İstanbul'dayken

Çanakkale'de onarımı tamamlanan denizaltı, buradan İstanbul'a hareket etti. Daha sonra, 3 Ekim'de görevlendirildiği Karadeniz'de devriye görevine başladı.[35] Bu devriye görevi sırasında UB-14, Sivastopol'un yaklaşık 15 deniz mili kuzeybatısında Katja adlı 474 tonluk Rus gemisini 7 Ekim'de,[37] Rusya'nın bir deniz üssü ve tersane merkezi olan Herson'un 24 deniz mili güneyinde el konulmuş olan Belçika gemisi Apscheron'u 8 Ekim'de torpilledi.[38] İstanbul'a 19 Ekim'de dönen UB-14, Karadeniz'deki ikinci seferi için hazırlandı. Ancak hazırlıkların tamamlanmasından bir süre önce Karadeniz'den alınarak Marmara Denizi'nde görevlendirildi. Hazırlıkların 5 Kasım'da tamamlanmasının ardından denizaltı Marmara Denizi'ne açıldı.

Marmara'daki görevi sırasında 30 Kasım'da limandayken, Çanakkale Boğazı'ndan Marmara'da operasyon yapmak için geçen Fransız Turquoise denizaltısının ele geçirilmiş olduğu haberi aldı. Fransız denizaltısı ve gemideki gizli belgeler mürettebat tarafından imha edilemeden ele geçirilmişti.[35] Üstelik Fransız komutan, denizaltının ele geçtiğini donanmaya rapor edememişti. Ele geçen belgelerde Britanya denizaltısı E20 ile Turquoise'ın Marmara'da planlanan buluşma yeri ve tarihi belirtilmekteydi. Bu bilgiden yararlanmak üzere UB-14 buluşma noktasında (Tekirdağ açıkları[39]) bir tuzak kurmak ve Britanya denizaltısını imha etmekle görevlendirildi.[40] Denizaltı, yoldayken halen geçerli olan Britanya şifresini kullanarak bir de radyo mesajı gönderdi.[41] Buluşma noktasına 6 Kasım 1915 günü ulaşan UB-14, E20'yi gördü ve periskop derinliğinde yaklaşarak 500 metreden saat 17.16'da bir torpido ateşledi.[42] Britanya mürettebat torpidoyu fark ettiyse de önlem almak için yeterli zaman bulamadı.[43] Torpido, denizaltının kumanda kulesinde patladı ve denizaltıyı mürettebattan 21 kişiyle birlikte batırdı. UB-14 ise, denizden aralarında komutanlarının da olduğu dokuz kişiyi kurtardı.[43]

Kasım ayında von Heimburg UB-14'ün komutasından alınarak yerine Albrecht von Dewitz atansa da;[44] 1916 yılının Şubat ayında yeniden göreve getirildi.[45] UB-14'ün Karadeniz'de Kasım 1915'ten Mayıs 1916'ya kadarki devriye görevlerinde herhangi bir zafer kaydı yoktu. Denizaltı, Haziran ayı başlarında İstanbul'a döndü.[46] Haziran'ın 17'sinde von Heimburg, yeni göreve alınacak olan UC-22'nin komutasını üstlenmek üzere Almanya'ya çağrıldı.[47][48] UB-14'ün komutası ise Kurt Schwarz'a verildi. Bu görev, Schwarz'ın ilk u-bot komutanlığı olacaktı.[49] Schwarz'ın komutayı devralmasından sonra UB-14, Temmuz ayı Karadeniz seferi için denize açılan bir Osmanlı filosunda destek görevi aldı. Filoda Yavuz ve Midilli kruvazörleri de bulunmaktaydı. Sivastopol'daki Rus Donanması'nın girişebileceği bir karşı hareketi darbelemek için UB-14, Sivastopol açıklarında pusuya gönderildi. Rus filosu harekete geçtiğinde Schwarz, İmperatritsa Mariya adlı Rus zırhlısına bir torpido saldırısında bulundu. Ancak zırhlıyı koruma görevindeki muhripler tarafından bu saldırı atlatıldı.[50]

Romanya'nın İtilaf Devletleri yanında 1916 yılı Ağustos ayında savaşa girmesinden sonra Alman orduları ülkeyi istila etmişti. Buna bağlı olarak Rus Amiralliği 1916 yılının ikinci yarısında tüm dikkatini Karadeniz'in batı tarafında yoğunlaştırdı.[51] Diğer taraftan Alman denizaltıları, Karadeniz'de etkili olamıyordu.[52] Bu yüzden sınırsız denizaltı savaşının yeniden alevlendiği 1917 Şubat'ında, denizaltıların daha yoğun bir deniz trafiği olan Akdeniz'e kaydırılması tercih edildi.[52]

28 Mayıs 1917'de, UB-14'ün başına Schwarz'ın yerine Ernst Ulrich tayin edildi.[53] Bir müddet sonra UB-14, bu yılın Karadeniz'deki ilk Alman devriye görevine çıktı. Bu seferi sırasında UB-14, 5 Haziran'da Poti'nin kuzeyinde 155 tonluk Rus gemisi Karasunda'yı torpilleyerek batırmayı başardı.[54] Bu başarı UB-14'ün son zaferi oldu.[32] Son komutan değişikliği ise 1918'in Mart ayında atanan Bodo Elleke ile gerçekleşti.[55]

Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nin 3 Mart 1918'de İttifak Devletleri'yle Brest Litovsk Barış Antlaşması'nı imzalamasıyla savaştan çekilmesinden sonra İttifak güçleri Sivastopol Limanı'nı kuşattı ve bir müddet sonra işgal ettiler. UB-14, 11 Kasım'da savaşı sona erdiren ateşkes antlaşması imzalandığında Sivastopol'daydı. Sivastopol, 25 Kasım 1918'de İtilaf Devletleri'nin kontrolüne geçti. UB-14 ise 1919 yılının ilk aylarında Karadeniz'e kaçmayı başardı.[1] Denizaltı, daha sonraları Malta'da terk edilmiş olarak suda bulundu. Dalgıçlar tarafından pervanesindeki işaretlerden UB-14 olarak tanımlandı.[47]

Özel

Genel

• Gilbert, Martin (1996) [1994]. The First World War: A Complete History (İngilizce) (1. Owl books bas.). New York: Henry Holt. ISBN 978-0-8050-7617-2. OCLC 34792651.
• Hendrickson, Robert (1984). The Ocean Almanac (İngilizce) (1. bas.). Garden City, New York: Doubleday. ISBN 978-0-385-14077-5. OCLC 8532256.
• Tennent, A. J. (2006) [1990]. British Merchant Ships Sunk by U boats in the 1914–1918 War (İngilizce). Penzance: Periscope Publishing. ISBN 1-904381-36-7.
• Tarrant, V. E. (1989). The U-Boat Offensive: 1914–1945 (İngilizce). Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 978-0-87021-764-7. OCLC 20338385.
• Miller, David (2002). The Illustrated Directory of Submarines of the World (İngilizce). Saint Paul, Minnesota: MBI Pub. Co. ISBN 978-0-7603-1345-9. OCLC 50208951.
• Karau, Mark D. (2003). Wielding the Dagger: the MarineKorps Flandern and the German War Effort, 1914–1918 (İngilizce). Westport, Connecticut: Praeger Publishing. ISBN 978-0-313-32475-8. OCLC 51204317.
• Williamson, Gordon (2002). U-boats of the Kaiser's Navy (İngilizce). Oxford: Osprey. ISBN 978-1-84176-362-0. OCLC 48627495.
• Gardiner, Robert (1985). Conway's All the World's Fighting Ships, 1906–1921 (İngilizce). Annapolis, Maryland: Naval Institute Press.
• Grant, Robert (2003). U-boat Hunters: Code Breakers, Divers and the Defeat of the U-boats, 1914–1918 (İngilizce). Annapolis, Maryland: Naval Institute Press.
• Stern, Cecil R. (2007). The Hunter Hunted: Submarine Versus Submarine: Encounters from World War I to the Present (İngilizce). Annapolis, Maryland: Naval Institute Press.
• Piper, Leonard (2007). The Tragedy of Erskine Childers (İngilizce). Londra: Hambledon Continuum.
• Wise, James; Baron, Scott (2004). Soldiers Lost at Sea: A Chronicle of Troopship Disasters (İngilizce). Annapolis, Maryland: Naval Institute Press.
• Tarant, V. E. (1989). The U-Boat Offensive: 1914–1945 (İngilizce). Annapolis, Maryland: Naval Institute Press.
• Messimer, Dwight R. (2002). The U-Boat Offensive: 1914–1945 (İngilizce). Annapolis, Maryland: Naval Institute Press.
• Sondhaus, Lawrence (1994). The Naval Policy of Austria-Hungary, 1867–1918: Navalism, Industrial Development, and the Politics of Dualism (İngilizce). West Lafayette, Indiana: Purdue University Press.
• Halpern, Paul G. (1994). A Naval History of World War I (İngilizce). Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 978-0-87021-266-6. OCLC 28411665.