Gündoğdu, Rize

Dış çevreyle yoğun ilişkilerine karşın, kapalı bir toplumsal yapısı olan Gündoğdu’nun, çaycıIıkla birlikte yaşantı biçimi de değişmiştir. Kırsal kesim insanı kente akın ederken kendi değerlerini de taşıyarak Gündoğdu’da yaşamı etkilemiştir. Yaşam şartlarının değişmesine, geçim düzeyinin yükselmesine karşın inançlar, töresel değerler, doğum-evlenme ve beslenme biçimlerinde geleneksel uygulamalar korunmaktadır.

Beş mahalleden oluşan Gündoğdu’da, mahalleler arasında sosyal farklılıklar gözlenmemektedir.

2000 yılı merkez nüfusu; 5200 olan Gündoğdu, Rize Merkez İlçede yer alır. Kentin batısında Rize Merkez yerleşimi, Kuzeyinde Karadeniz, doğusunda Çayeli ilçesi, Güneyinde ise Güneysu İlçesi yer almaktadır. Gündoğdu’ya bağlı 15 köy vardır. Köylerle birlikte 2000 yılı nüfusu; 12614 dür.Ancak Resmi Gazete’de yer alan 2012/433 sayılı duyuruda “Rize İli Merkez İlçeye bağlı Çiftekavak ve Alipaşa Köyleri ile Gündoğdu Belediyesinin, tüzel kişiliklerinin kaldırılarak, Rize Belediyesi sınırları içine katılması 5393 sayılı Belediye Kanununun 11 inci maddesi uyarınca uygun görülmüştür. Bu Kararı İçişleri Bakanı yürütür“ denildi.[1] Böylece Gündoğdu beldesi Rize merkezine bağlanmış oldu.

Gündoğdu Doğu Karadeniz Bölgesinde, Rize İli Merkez İlçeye bağlı bir belde merkezidir. Rize İli 40°21’ ve 41°25’ doğu boylamları ile, 40°35’ ve 41°20’ kuzey enlemleri arasında yer alır.

Gündoğdu’nun topoğrafyası; dar bir kıyı şeridiyle bunun hemen ardından denize paralel bir şekilde yükselen dağlardan oluşur. Kaçkar Dağları güneydoğuda 3900 metre üzerine çıkarken, güneydeki Dilek dağının yüksekliği 3711 metre, Kırklar dağının yüksekliği ise 3352 metredir. Bunlar bölgenin en yüksek dağlarıdır. Topraklar sık sık bir akarsu ağıyla parçalanmıştır. Meyilin fazla oluşu nedeniyle hızla akan dereler ekonomik değer ifade etmemektedir. Vadi yamaçlarını kaplayan ormanlar denize paralel bir kuşak oluşturmaktadır. Rize Merkez İlçeye doğudan sınır olan Gündoğdu, dar bir şerit halindeki düzlükte ve dağınık düzendeki tepelerde kurulmuştur. Gündoğdu 4. derece deprem kuşağında yer almaktadır.

Gündoğdu, genelde dar ve uzun kıyı şeridi boyunca düz ve bunlardan hemen sonra çok eğimli alanlardan oluşan bir yapıya sahiptir. Belediye sınırları ve imar planı alanlarındaki dereler sınırlıda olsa içlere doğru düz ve düze yakın alanlar oluşturmaktadır. Kentte nüfusun büyük bölümü bu sınırlı düz alanlarda yer alır.

Gündoğdu’da hakim bitki örtüsü çay bahçeleridir. Dar kıyı şeridinden hemen sonra başlayan yükseltilerde, çay bahçeleri ile birlikte fundalıklar, kısa boylu orman ağaçları, gürgen, kızılağaç ve karaağaçlar yer almaktadır.Son zamanlarda kivi üretimininde yaygınlığı artmaktadır.[2]

Gündoğdu’da sahil şeridinden güneye doğru uzanan eğilimli alanlarda, aglomera, bazalt ve tüfler’den oluşan volkanik seriler gözlenmektedir. Aglomera, tüf üst kretase yaşlı bu volkanik seriler denizaltı volkanizmasının tipik ürünleridir.

Rize İlinin en önemli karayolu bağlantısı, Karadeniz kıyı yoludur. Samsun-Trabzon üstünden gelen yol, İyidere ilçesinin 4 km batısında il sınırına girer, kıyıyı izleyerek kuzeydoğuya uzanır ve Fındıklı ilçesinin 12 km doğusunda il sınırları dışına çıkar. Rize, Gündoğdu, Çayeli, Pazar, Ardeşen ve Fındıklı bu devlet yolu üzerindedir. Bölgede ikinci devlet yolu ise Rize-İspir yoludur.Rize merkezden Gündoğdu'ya özel vasıtayla 5dk toplu taşıma araçlarıyla 10 dk civarında zaman almaktadır.

Gündoğdu’nun önemli merkezlere uzaklığı aşağıdaki tabloda gösteriliştir.

[3]