Brohice
Brohice (Brohice: براهوئی Bráhuí), bir Dravid dilidir. Pakistan'ın Belucistan Eyaleti'nde ve İran, Afganistan, ve Türkmenistan'ın çeşitli yerlerindeki[2] Brohiler tarafından konuşulmanın yanı sıra Irak, Katar, ve Birleşik Arap Emirlikleri'nde bulunan Brohi gurbetçi toplulukları tarafından da konuşulur.[3] Brohice, Güney Hindistan'ın Dravid dili konuşan en yakın komşu nüfusundan 1.500 km'den fazla bir mesafeyle izole durumdadır.[4] Belucistan Eyaleti'ne bağlı Kalat, Huzdar, Mastung, Ketta, Kaçhi, Nasirabad, Nuşki ve Haran ilçelerinde ağırlıklı olarak Brohice konuşulur.
| Brohice | |
|---|---|
| براهوئی Bráhuí | |
| Bölge | Güney Asya,Orta Doğu,İran |
| Etnisite | Brohiler |
| Konuşan sayısı | 2 milyon civarı (1999)[1] |
| Dil ailesi |
Dravid
|
| Diyalektler |
Kur Galli
Arabic Brahui
Hindustani Brahui
Western Brahui
|
| Yazı sistemi | Arap Alfabesi |
| Resmî durumu | |
| Resmî dil |
 Pakistan(özellikle Belucistan'da) Afganistan Birleşik Arap Emirlikleri(özellikle Dubai'de) İran Hindistan(özellikle Pencap, Hindistan'ta) |
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | brh |
| ISO 639-3 |
brh – Kur Galli |
 Dravid dillerinin dağılımını gösteren bir harita. Brohice (Brahui) sol üstte yer alır. | |
Sesletim yönünden Tamilce, Beluçça ve Urducaya çok benzeyen Brohice, Arap kökenli Urdu alfabesiyle yazılıp okunur. Az da olsa Peştucadan, Sanskritçeden, Farsçadan ve İngilizceden etkilenmiş eklemeli bir dildir. Brohice; Beluçça, Peştuca, İngilizce ve Urduca ile birlikte Pakistan'a bağlı Belucistan bölgesinin de beş bölgesel dilinden biridir. Ayrıca Hindistan'ın Pencap bölgesindeki Müslüman olan aşiretlerin arasında da konuşulmakta olup dilsel olarak Urducaya ve Afgancaya benzemektedir.
Fonoloji
Brohicede uzun ünlüler (/aː eː iː oː uː/), çift ünlüler (/aɪ aʊ/) ve kısa ünlüler (/a u i/) arasında ayrım yapılmaktadır.
Brohicede ünsüzler bir üstdamaksıllaşma kalıbını izlemekle beraber komşu dillerde bulunan soluklaşmadan yoksundur ve (bölgenin diğer dillerinde bulunmayan) ötümsüz dişyuvasıl yansürtünmeli ünsüz [ɬ] gibi birçok sürtünmeli ünsüz içerir.[5]
Ünsüzleri Beluççadakilere çok benzer, ancak Brohicede daha fazla sürtünmeli ve genizsil ünsüz vardır (Elfenbein 1993).
| Dudaksıl | Dişsil | Dişyuvasıl | Üstdamaksıl | Damaksıl | Artdamaksıl | Gırtlaksıl | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Genizsil | m | n | ɳ | (ŋ) | ||||||||||
| Patlamalı | p | b | t | d | ʈ | ɖ | t͡ʃ | d͡ʒ | k | ɡ | ʔ | |||
| Sürtünmeli | f | s | z | ʃ | ʒ | x | ɣ | h | ||||||
| Yan | ɬ | l | ||||||||||||
| Rotik | ɾ | ɽ | ||||||||||||
| Yarı ünlü | j | w | ||||||||||||
Vurgu
Brohicede miktara dayalı bir vurgu kalıbı izlenir; sözcük vurgusu genellikle ilk uzun ünlü veya çift ünlüde yer alır, ancak sözcüğün içindeki tüm ünlüler kısa ise, sözcüğün ilk hecesi vurgulanır.
Brahui alfabesi
A. Brohi dili'nin romanizasyonu
b á p í s y ş v x e z ź ģ f ú m n l g c t ŧ r ŕ d o đ h j k a i u ń ļ
B. Brahui alfabesi
| İsim | IPA | Romanize (ALA-LC) |
Transliterasyon | Latin | Unicode (Hex) |
Yazılış | Yalın | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Sonda | Ortada | Başta | |||||||
| aláf | [a:]1 | â | â | Â , â | U+0627, U+0622 |
ـا | ـﺎ | آ, ا | آ, ا |
| bá | [b] | b | b | B b | U+0628 | ـﺐ | ـﺒـ | بـ | ب |
| pá | [p] | p | p | P p | U+067E | ـﭗ | ـﭙـ | پـ | پ |
| tá | [t̪] | t | t | T t | U+062A | ـﺖ | ـﺘـ | تـ | ت |
| Brahui ṭá | [ʈ] | ṭ | ṭ (or tt) | Ṭ ṭ | U+067C | ـټ | ـټـ | ټـ | ټ |
| sá2 | [s] | s̱ | s | S s | U+062B | ـﺚ | ـﺜـ | ثـ | ث |
| jīm | [d͡ʒ] | j | j (or ǰ) | J j | U+062C | ـﺞ | ـﺠـ | جـ | ج |
| çim | [t͡ʃ] | ç | č | ç ç | U+0686 | ـﭻ | ـﭽـ | چـ | چ |
| Érabi há2 | [h] / [x]3 | ḥ | h | H h | U+062D | ـﺢ | ـﺤـ | حـ | ح |
| Pársi xey | [x] | ḥ | x | X-x | U+062E | ـﺦ | ـﺨـ | خـ | خ |
| dāl | [d̪] | d | d | D d | U+062F | ـﺪ | ـﺪ | د | د |
| Brahui ḍāl | [ɖ] | ḍ | ḍ (or dd) | Ḍ ḍ | U+0689 | ـډ | ـډ | ډ | ډ |
| zálá2 | [z] | ẕ | z | Z z | U+0630 | ـﺬ | ـﺬ | ﺫ | ﺫ |
| rá | [r] | r | r | R r | U+0631 | ـﺮ | ـﺮ | ﺭ | ﺭ |
| Brahui rá4 | [ɺ̢] | ṛ | ṛ (or rr) | Ṛ ṛ | U+0693 | ـړ | ـړ | ړ | ړ |
| zá | [z] | z | z | Z z | U+0623 | ـﺰ | ـﺰ | ﺯ | ﺯ |
| zá | [ʒ] / [d͡z] | zh | ž | Ž ž | U+0698 | ـﮋ | ـﮋ | ژ | ژ |
| Ĝá | [ɣ] (In India and Pakistani Balochistan) | ɟ (In Iran) | dʑʰ (In Arabic Countries) | Ĝ ĝ (similar to Đ in Serbian) | U+0696 | ږ | ږ | ـږ | ـږ |
| sīn | [s] | s | s | S s | U+0633 | ـﺲ | ـﺴـ | سـ | س |
| şīn | [ʃ] | sh | š | Š š | U+0634 | ـﺶ | ـﺸـ | شـ | ش |
| Érabi sāđ2 | [s] | ṣ | s | S s | U+0635 | ـﺺ | ـﺼـ | صـ | ص |
| dađ2 | [z], [d̪] | z̤ | z, d | Z z, D d | U+0636 | ـﺾ | ـﻀـ | ضـ | ض |
| tá2 | [t̪] | ṭ | t | T t | U+0637 | ـﻂ | ـﻄـ | طـ | ط |
| zá2 | [z] | ẓ | z | Z z | U+0638 | ـﻆ | ـﻈـ | ظـ | ظ |
| 'Eyn2 | [ʔ] | ʻ | ʻ | nothing | U+0639 | ـﻊ | ـﻌـ | عـ | ع |
| Ģeyn | [ɣ] | ģ | ģ (or γ) | Ğ ğ | U+063A | ـﻎ | ـﻐـ | غـ | غ |
| fá2 | [f] / [p]5 | f | f | F f | U+0641 | ـﻒ | ـﻔـ | فـ | ف |
| Érabi K'āf | [q] | k | k | K K(similar to "ق" in Ottoman Turkish) | U+0642 | ـﻖ | ـﻘـ | قـ | ق |
| Brahui kāf | [k] | k | k | K k | U+06A9 | ـک | ـکـ | کـ | ک 6 |
| Pársi aur Brahui gāf | [ɡ] | g | g | G g | U+06AB | ـگ | ـگـ | گـ | گ 7 |
| lām | [l] | l | l | L l | U+0644 | ـﻞ | ـﻠـ | لـ | ل |
| mīm | [m] | m | m | M m | U+0645 | ـﻢ | ـﻤـ | مـ | م |
| Èrábi nūn | [n] | n | n | N n | U+0646 | ـﻦ | ـﻨـ | نـ | ن |
| Brahui ṇūn | [ɳ] | ṇ | ṇ (or nn) | Ṇ ṇ | U+06BC | ـڼ | ـڼـ | ڼـ | ڼ |
| wāw | [w], [u], [o] | w, ū, o | w, ū, o | W w, Ū ū, O o | U+0648 | ـﻮ | ـﻮ | و | و |
| chashmi ha round há |
[a:],[h:] | a, ḥ, á | a, ḥ, á | Á Á | U+0647 | ـﻪ | ـﻬـ | هـ | ه |
| Érabi ye hard î |
[j], [i] | y, ī | y, ī | Y y, Ī ī | U+064A | ـﻲ | ـﻴـ | يـ | ي |
| Pakistani Brahui ye for Dubai,Pakistan and Balochistan |
[e] | e | ē | E e | U+06D0 | ـے | ـﯧـ | ېـ | ے 8 |
| Hindustani Brahui ye for India |
[é], [é]10 | e, é | é, é | Hard E, Hard E | U+0626 | ـئ | ـئـ | ئـ | ئ 8,11 |
| Brahui wāw | [vʰ] | vʰ | vʰ | Nazal V for Brahui | U+0648 | ـؤ | ـؤ | ؤ | ؤ |
Türkçe-Brohice mini sözlük
- بنٹک (Buntak) - Hoş geldiniz,(Brohice'deki Telaffuz:/bən̩ʈə̯:k) - (Türkçe okunuşu: Bantak),
- وکیزینتگرد(Vikizaentgird)- Vikipedi,(Brohice'deki Telaffuz:/βɨkæ:zəntɡi:rd̪/) (Türkçe okunuşu:Vıkezantgird),
- براہوی بشاگل (Brahui Başagal)-Brohice,(Brohice'deki Telaffuz:/braχʷæ: bɑ:ʃɑ:gəl/)(Türkçe okunuşu: Brâhê Başagel),
- بولان(Bolan)-Belücistan,(Brohice'deki Telaffuz:/bolɑ:n/)(Türkçe okunuşu: Bolân),
- لاؤزینک (Laozank)-Edebiyat,(Brohice'deki Telaffuz:/lɑ:vʰzæ:nk/)(Türkçe okunuşu: Lavvzenk),
- داغر (Daghar) - Coğrafya(Brohice'deki Telaffuz:/daɣər/)(Türkçe okunuşu: Dakar).
Brohice rakamlar (Latin harfleriyle)
| Türkçe | Brohice (Pakistan ve Hindistan) | Brohice (İran ve BAE) | Brohice (Arap alfabesi 1) | Brohice (Arap alfabesi 2) |
|---|---|---|---|---|
| Bir | Asad | Ek | اسد | ایک [6] |
| İki | Ati | Daba | آٹہ | دبه[7] |
| Üç | İrad | Tih | اراد | تخ[8] |
| Dört | Çâr | Səlar | چار | سلا ر |
| Beş | Panç | Pandh | پنچ | پنده |
| Altı | Şaş | Sitth | شش | سته |
| Yedi | Haft | Sib | هفت | سبع |
| Sekiz | Aşta | Haṭa | اشتا | ختا |
| Dokuz | Nu | Nabha | نو | نبها |
| On | Daj[8] | Éşar[9] | داج | عشر |
| Yirmi | Bis | Bist | بس | بیست |
| Otuz | İrattun | Sih | ا راتون | سیخ |
| Kırk | Çihál | Çihál | چهل | چهل |
| Elli | Piçis | Paças | پیچیس | پچاس |
| Altmış | Şatta | Şasta | شطه | شسته |
| Yetmiş | Hefta | Sibiñ | هفته | سبعیں |
| Seksen | Hetta | Aştiñ | ہٹا | اشتیں |
| Doksan | Navañ | Nañ | نواں | ناں |
| Yüz | Sadsat | Sav | صد ساد | ساو |
| Bin | Hézar | Har | هزار | هار |
Ayrıca bakınız
Dipnot
- http://www.ethnologue.com/language/brh
- "A slice of south India in Balochistan". 18 Şubat 2017.
- "International Journal of Dravidian Linguistics, Volumes 36-37", Kerala Üniversitesi Dilbilimi Bölümü
- Parkin 1989, s. 37.
- Bashir 2016, s. 274.
- Farsça'dan geçti
- Peştu dilinden geçti
- Hintçe'den geçti
- Arapça'den geçti
Kaynaklar
- Parkin, Robert (1 Ocak 1989). "Some comments on Brahui kinship terminology". Indo-Iranian Journal. 32 (1): 37-43. doi:10.1007/BF00182435. JSTOR 24654607.