Arjantin sineması

Eugenio Py

1896'da Fransız fotoğrafçı Eugene Py; Belçikalı Henri Lepage ve Avusturyalı Max Glücksmann için Buenos Aires'teki bir fotoğraf malzemesi şirketi olan 'Casa Lepage' de çalışıyordu. Üçü, "18 Temmuz 1896'da çekilen Lumiére'nin bir fotoğrafıyla" Arjantin'deki Lumière Cinématographe'in Teatro Odeón'daki çıkışını gördü.[7]

Lepage daha sonra ilk Fransız sinematografik ekipmanı ülkeye ithal etti ve 1897'de bir Gaumont kamera kullanan Eugenio Py, genellikle  Arjantin'in ilk filmi olan La bandera Argentina (Filmde Arjantin bayrağının rüzgarda sallandığı görülmektedir) ile ilişkilendirilmektedir.  Aslında bu filmden önce Brezilya'da yaşayan Alman sinemacı Federico Figner, Buenos Aires'te Vistas de Palermo, Avenida de Mayo ve Plaza de Mayo adlarıyla bilinen üç film çekmiştir. Şöhret kazanan Py, yıllarca Casa Lepage'deki sergi için filmler üretmeye devam etti ve bunu, Viaje del Doctor Campos Salles a Buenos Aires (1900, ülkenin ilk belgeseli olduğunu düşünülmektedir) ile  La Revista de la Escuadra Argentina (1901) takip etti. O zamana kadar ilk projeksiyon salonları Arjantin, Uruguay ve Şili'de Glücksmann tarafından geliştirilen uluslararası çapta film yapımı, dağıtım ve sergi sisteminin bir parçası olarak açılmıştı.

Amalia (1914), ilk uzun metrajlı yerli yapımdır.

Birkaç Arjantinli oyuncu, haber kısaları ve belgeseller çekerek yeni buluşu denemeye devam etti. Eugenio A. Cardini, Escenas Callejeras (1901) filmini çekti ve Mario Gallo, El fusilamiento de Dorrego (1908; Dorrego'nun İdamı) adıyla Arjantin'in ilk bakış açılı filmini yaptı. Ernesto Gunche'nin yönettiği erken belgeseller de diğer çalışmalardır.

Arjantin tarihi ve edebiyatı, film yapımının ilk yıllarında film temalarına kaynaklık etmiştir. Yerli sinemanın ilk başarılarından biri de José Hernández'in gaucho şiirinden ilham alan 1915'teki Nobleza Gaucha çalışmasıdır. José Mármol'un romanına dayanan Amalia (1914), ülkenin ilk uzun metrajlı yerli yapımıdır ve Arjantin devlet başkanı Hipólito Yrigoyen hakkındaki kısa bir hiciv olan 1917'deki El Apóstol, dünya sinemasının ilk animasyon filmi oldu.

José A. Ferreyra gibi yönetmenler Arjantin sinemasında film yapmaya başladılar ve Palomas rubias (1920), La Gaucha (1921) ve Buenos Aires, ciudad de ensueño (1922) gibi filmler çekildi. Bunları, La Maleva, Corazón de criolla, Melenita de oro, Leyenda del puente inca (1923), Odio serrano, Mientras Buenos Aires duerme, Arriero de Yacanto (1924) ve El Organito de la tarde ve Mi último tango (1925) çalışmaları izledi.

1926'da Ferreyra,  Perdón, viejita (1927) filminden sonra La Vuelta al Bulín, La Costurerita que dio aquel mal paso ve Muchachita de Chiclana'yı yayımladı. Ferreyra filmlerinin çoğunda, on yılın en popüler yıldızlarından Alvaro Escobar ve Elena Guido'nun ikilisi yer aldı.

On yılın sonlarına doğru, Julio Irigoyen gibi yönetmenler 1928'de Alma en pena gibi filmleri piyasaya sürmeye başladı. Bu gibi filmler, Arjantin kültürü olan tango dansını film haline getirmeye başladı; bu durum 1930'lu yıllarda arttı.

Amelia Bence

1930'daki Adiós Argentina, bir film müziğine sahip ilk Arjantin filmi oldu. Filmde, ilk çıkışlarını yapan Libertad Lamarque ve Ada Cornaro gibi aktrisler rol aldı.

1931'de José A. Ferreyra, Vitaphone ses senkronizasyonu ile yapılan ilk Arjantin filmi Muñequitas porteñas'ı yönetti. O yıl, Ferreyra, El Cantar de mi ciudad adlı ikinci bir sesli film hazırladı ve diğer erken yönetmenleri sese geçiş yapmaya teşvik etti.

Movietone 1933'te geldi ve filmlerde hem ses hem de müzik kullanılmasını sağladı. İlk iki Arjantin sinematografik stüdyosu oluşturuldu: Argentina Sono Film, Ángel Mentasti tarafından kuruldu ve Lumiton, 1951'de Arjantin'e televizyonun tanıtımına yardımcı olan Enrique Susini önderliğindeki bir ortaklık tarafından oluşturuldu.

İlk disksiz ses filmi, Luis Moglia Barth'ın yönettiği Tango (1931)'dur ve dönemin anahtar filmi ise Amelia Bence ve Tito Lusiardo gibi bir dizi Arjantinli yıldızın ortaya çıkmasını sağlayan Dancing'tir. Dönemin diğer popüler aktörleri Aida Alberti, Armando Bo, Floren Delbene ve Arturo Garcia Buhr yer almaktadır. Libertad Lamarque'in başrolünde olduğu Madreselva (1938) ile Niní Marshall'ın başrolünde olduğu Casamiento en Buenos Aires (1940) filmleri yerel kültüre dayanmaktadır. İki film de Arjantin müzik standartları haline gelen temaları ele aldı ve başroldeki iki kadını ölümsüzleştirdi.

Diğer filmler arasında El alma del bandoneón (Mario Soffici, 1935), La muchacha de a bordo (Manuel Romero, 1936), Ayúdame a vivir (Ferreyra, 1936), Besos brujos (Ferreyra, 1937), La vuelta al nido (Leopoldo Torres Rios, 1938) ve Asi es la vida (Francisco Mugica, 1939) yer almaktadır.

Manuel Romero, 1930'lu yılların ortalarından sonuna doğru öne çıkan yönetmendir ve Don Quijote del altillo gibi filmlerde Arjantinli yıldız Luis Sandrini ile sık sık komedi filmlerinde çalıştı.

Arjantin'deki film endüstrisi, her yıl ortalama kırk iki filmin üretildiği 1930'lu ve 1940'ların sonunda bir doruk noktasına ulaştı. Filmler genelde tango içermekteydi ancak bir tango teması atlandığında bile bu dönemdeki sinemaların çoğunda hala mütevazı kahramanlar ve zengin hainler yer alıyordu.[8] Bu filmlerde, yoksulluk ve çok çalışma yüceltici olarak tasvir edildi ve yoksul, Juan Peron'un ekonomi politikalarının başlıca yararlanıcıları olarak resmedildi. Bu filmler, kısmen Peron tarafından desteklendi, peronizmin siyasi gündeminin bir parçası olarak görüldü. Açgözlülüğe saldıran ve işçi sınıfını destekleyen bir film endüstrisini destekleyerek Peron, seçim bölgelerindeki halkın itiraz oluşturma tavrını etkileyebildi.

Amerika sinemasının artan popülaritesi, Roma Katolik Kilisesi'nden gelen baskı ve Peron dönem başkanlığı sırasında artan sansür, Arjantin sinemasının büyümesini biraz sınırladı ve bu rahatsızlık, aralarında Alberto de Mendoza, Arturo Garcia Buhr, Niní Marshall ve Libertad Lamarque gibi önde gelen aktörlerin sürgün edilmesine yol açtı. Arjantin sineması, yabancı filmlerin Arjantin pazarında yer edinmesinin artmasıyla izleyici sayısını kaybetmiştir. Problemin kötü bir hâl almasıyla 1957'de Sinema Yasası ile bu akın önlenebildi ve eğitim ve finansman sağlamak için "Instituto Nacional de Cinematografía" kuruldu.

Çağın en başarılı filmleri arasında şunlar yer aldı: Historia de una noche, Luis Saslavsky, 1941; La dama duende, Luis Saslavsky, 1945; Malambro (Lucas Demare ve Hugo Fregonese, 1945); Albeniz (Luis César Amadori) oynayan: Pedro López Lagar (1947); Pelota de trapo (1948) and Crimen de Oribe (1950), Leopoldo Torres Ríos; ve Las aguas bajan turbias, Hugo del Carril, 1952. Yönetmenliğe başarılı bir şekilde geçiş yapan az sayıdaki Arjantinli aktörden biri olan Mario Soffici, oldukça övüldüğü El alma del bandoneón filmiyle 1935'te ilk kez kamera arkasına geçti ve Arjantin filminde sonraki nesil üzerine bir kurum haline geldi. En unutulmaz eserleri arasında Marco Denevi'nin çok satan gizem kitabının uyarlaması olan ve Soffici'in yazdığı, yönettiği ve oynadığı Rosaura a la diez (1958) filmi oldu.

1958'de Armando Bó'nun yönettiği El trueno entre las hojas yayımlandı. Film, daha sonraki seks sembolü hâline gelen Isabel Sarli'nin oynadığı ilk filmdir. Film Sarli için daha sonra evleneceği Armando Bó ile neredeyse otuz yıl süren ve çok sayıda seks sömürüsü filmi yapacağı ortaklığının başlangıcı oldu.[9][10] Şimdi bir klasik olarak kabul edilen[11] gölde yıkandığı bir sahne, Arjantin sinemasında tam frontal çıplaklığa sahip ilk içerik oldu.[12] Film son derece tartışmalı bir gişe başarısı elde etti; "patlama" ve "skandal" olarak nitelendirildi ve çoğunlukla Katolik Arjantin toplumunu şok etti.[13] News and Courier, Kasım 1958'de "Hedy Lamarr'ın Ecstasy'de ün kazandığı soyunmasından beri en cüretkâr pozuyla Güney Amerika'nın gişe rekorlarını kırmış şımarık Latin kızı" olduğu belirtildi.[14] Uruguay'ın Montevideo kentinde yapılan filmin galası gişe rekoru kırdı ve Sarli'nin yıkanma sahnesi "bazı Latin Amerika başkentlerini sarstı." Bununla birlikte, Sarli, diğer film yapımcıları tarafından çıplak sahne dolayısıyla eleştirildi.

Arjantinli film yapımcıları tarafından pek keşfedilmeyen korku türü Arjantinli yönetmen Narciso Ibáñez Menta tarafından keşfedildi.

Televizyon, ABD'de olduğu gibi, 1950'lerde film pazarı üzerinde baskı uygulamaya başladı; Channel 7 (kamu televizyonu) kanalının 195'teki lansmanından bu yana yayımlanmasıyla Arjantin televizyon programı Latin Amerika'nın en eskisidir.

1950'lerin sonlarından bu yana yeni nesil film yönetmenleri, Arjantin filmlerini uluslararası film festivallerine götürdü. Bu tür yönetmenlerin ilk dalgasını "aristokrat çöküşünü araştıran" Leopoldo Torre-Nilsson,  Fernando Ayala, David Jose Kohon, Simon Feldman ve 1960'ların sonundaki siyasi kargaşa üzerine ilk belgeseller La Hora de los Hornos (1966-68)'u çeken Fernando "Pino" Solanas oluşturmaktadır.

Tulio Demicheli ve Carlos Schlieper gibi yönetmenler, çoğunlukla hem yazıp hem yönettiği filmlerle ortaya çıktılar. Sinematografik tarz elde eden ikinci nesil José Martínez Suárez, Manuel Antín ve Leonardo Favio'dur.

El Santo de la Espada (1970) çekimi sırasında Alfredo Alcón'la dönemin ustası Leopoldo Torre Nilsson (solda).

Kurt Land,  Alberto de Mendoza'nın başrolünde oynadığı ve siyah-beyaz bir polisiye dram olan 1960 çıkışlı El Asalto'yu yönetti. Arjantin sinemasında çalışan Şili'li aktör Lautaro Murúa, Alias Gardelito'yu 1961'de yönetti.

1963'te komedi filmleri Arjantin sinemasında yer almaya başladı. José Marrone gibi komedyenlerin yer aldığı ve 1963 çıkışlı Alias Flequillo gibi filmler çekildi. Arjantin filmi ve televizyonu, 1970'lerin sonlarındaki tehlikeli dönemlerde hafif konuları ele aldı.

Nostalji, Arjantin edebi klasiklerinin yeniden işleyen Leopoldo Torre Nilsson tarafından yakalandı. Nilsson,  La Mano en la trampa (1961), Martin Fierro (1968), The Seven Lunatics (1973) ve Painted Lips (1974) filmleriyle kült oldu. Aynı atmosferde ose Martinez Suarez'in karamsar filmi Los muchachos de antes no usaban arsenico (Yaşlı Adamlar Arseniğe İhtiyaç Duymaz, 1975)'da Alfred Hitchcock tarzı cinayet işlendi.

1960'ların ortalarından sonlarına doğru, Armando Bo gibi yönetmenler, izleyicileri şok edici softcore porno olan seks komedileri ürettiler ve daha önce endüstride görülmeyen çıplaklık ve seks gösterdiler. Bu tercih, Jorge Porcel'in mizah komedileri ile 1970'li yıllara kadar sürdü.

1970'lerin başında Arjantin parçalandı. Hükümet baskısı ayaklanma ve terörle karşılandı. Solanas ve Getino, sürgüne gönderilen Peron'la iki belgesel röportaj yaparak endüstriye katkıda bulundu. Ayrıca Cine y liberacion adlı bir dergi kurdular. Getino, Latin Amerika destinasyonunda allegorik bir kurgu özelliği olan El Familiar (1972) adlı filmi yönetti. Diğer film yapımcıları Peronist filmler yapmaya devam etti ve Cine de Base gibi aşırı sol gruplar ortaya çıktı.[15] 1976'da, bu belgesel ve sinema yeniliği dönemi, Arjantin ordusu tarafından üç belgesel film yapımcısının (Gleyzer, Pablo Szir ve Enrique Juarez) öldürülmesi/kaybolmasıyla şiddetle yıkıldı.[16]

1980'de kısıtlamaların gevşetilmesinin ardından, Arjantin ekranlarında muck-raking (skandal habercisi) sinema kendini belli etmeye başladı. Adolfo Aristarain'in Tiempo de revancha filmi, Juan Jose Jusid'in Plata dulce filmi ve Eduardo Calcagno'nun Los enemigos filmi, yolsuzluk ve dokunulmazlık gibi konulara dalan (doğrudan iktidardaki kişileri göstermeksizin) filmlerdendir. Küçük yolsuzluklar Fernando Ayala'nın El arreglo filmiyle gündeme geldi.

Arjantin sinemasında yeni bir dönem, 1983'te demokrasinin gelişinden sonra başladı. Alejandro Doria'nın aile komedisi Esperando la carroza (1985) gibi birkaç unutulmaz istisna dışında daha ciddiyetli ve somut konulara sahip filmlere yönelik slapstik komedilerin popülerliğinde belirgin bir düşüş görüldü.

Birinci grup açık bir şekilde baskı, işkence ve 1970'lerde ve 1980'lerin başında meydana gelen Kirli Savaş sırasında ortadan kaybolmalarla uğraştı. Bu filmler arasında Hector Olivera'nın Funny Little Dirty War (1983) ve gerçek bir hikâyeden esinlenen Night of the Pencils (1986); Luis Puenzo'nın Akademi Ödüllü Resmi Tarih (1985); "Pino" Solanas'ın Tangos (1985) ve Sur ("Güney", 1987) ve Alejandro Doria'nın Sofia (1987)'sı yer almaktadır.

İkinci grup sürgün ve memleket özlemini resmetti. 

1990'lı yıllar Yeni Arjantin Sineması dalgası getirdi.

1991'de Marco Bechis'in Alambrado filmi yayımlandı. Aynı yıl, aktivisti film yapımcısı Fernando "Pino" Solanas, Latin Amerika'daki hakim sosyal koşullara dair gerçeküstü bir bakış olan El viaje adlı üçüncü önemli filmini gösterime sundu. Varoluşsal öfke, Arjantin film gündemine hâkim olmaya devam etti.

1990'lı yılların sonlarında filmlerin odağında Arjantin'in artan evsizlik ve suç gibi toplumsal sorunlar yer almaya başladı. Popüler kültür, etkileyici geçmişe ve zengin kültür mirasına sahip olmak, politik tarih gibi konular sinemada işlenmeye devam edildi.

Devlet Başkanı Cristina Fernández de Kirchner ve Gözlerindeki Sır filminin kadrosu Yabancı Dilde En İyi Film Akademi Ödülü'ndeyken.

Fabian Bielinsky'nin twister filmi Dokuz Kraliçe (2000), gotik filmi El Aura (2005) ve Juan José Campanella'nın filmi El hijo de la novia (2001), eleştirel övgü aldı ve dünya genelinde çeşitli ödüller kazandı.

Her zaman siyasi açıdan aktif olan Arjantinli sineması, zor konuları işlemeye devam etti. Buna örnek olarak İspanyol yönetmen Manane Rodríguez'in kaçırılmış çocukları işlediği Los pasos perdidos (2001) ve "Pino" Solanas'ın 2001 ekonomik krizi ile ilgili filmi Memorias del saqueo (2004) verilebilir.

Yıllarca süren ekonomik huzursuzluk ve yerli film pazarının yabancı (çoğunlukla ABD) filmlerle geçilmesiyle Arjantin film endüstrisi 1987'de kurulan Ulusal Sinema ve Görsel Sanatlar Enstitüsü (INCAA) tarafından desteklendi.

2000'ler 2009 filmi Gözlerindeki Sır'ın eleştirel övgü alması ve 82. Akademi Ödülleri'nde Yabancı Dilde En İyi Film Akademi Ödülü kazanmasıyla sonlandı. Film ayrıca 2009'da Goya Ödülleri'nde En İyi Yabancı İspanyolca Film dalında ödül aldı.

2014'te Asabiyim Ben, 87. Akademi Ödülleri'nde Yabancı Dilde En İyi Film Akademi Ödülü'ne aday gösterildi ve Goya Ödülleri'nde En İyi Yabancı İspanyolca Film dalında ödül aldı.