Gürcü sineması

Sinema yönetmeni Kote Marcanişvili.

Gürcü sinemasının ortaya çıkışı tarihi 1910’lara kadar geri uzanır. İlk Gürcü filmi, Vasil Amaşukeli’nin 1912 yılında çektiği Akaki’nin Raça-Leçhumi’de Yolculuğu (აკაკი წერეთლის მოგზაურობა რაჭა-ლეჩხუმში) adlı belgeseldir. Egnate Ninoşvili’nin aynı adlı öyküsünden Aleksandre Tsutsuvana’nın 1916’da sinemaya uyarladığı Kristine (ქრისტინე), Gürcü köylüsünün yaşamını konu edinir. Bolşeviklerin bağımsız Gürcistan’ı 1921 yılında işgal etmesinin hemen ardından İvane Perestiani Arsena Corciaşvili (1921), Kızıl Şeytanlar (1923; წითელი ეშმაკუნები) gibi ilk Sovyet Gürcü filmlerini çekti. Aleksandre Tsutsunava, İvane Perestiani, Kote Marcanişvili, Zakaria Berişvili gibi yönetmenlerin 1920’lerde çektiği filmler Gürcü sinemasının öncü eserleriydi. Bu arada, sonradan “Kartuli Pilmi” adını alan ve sinema sanatını destekleyen stüdyo kuruldu.[2]

Gürcü tiyatrosunun kurucularından olan ünlü yönetmen Kote Marcanişvili 1927’de, Davit Kldiaşvili’nin romanı Samanişvili'nin Üvey Annesi’ni (სამანიშვილის დედინაცვალი) 1927’de sinemaya uyarladı. Bu film Gürcü orta sınıfının çöküşünü elen alan bir tür kara mizahtı. Marcanişvili 1920’lerde birkaç film daha çekti ve tiyatro oyunları sahneye koydu. Marcanişvili'nin izleyicisi olarak ortaya çıkan yönetmen Nikoloz Şengelaia 1920’lerin sonları ile 1930’ların başlarından kendini kabul ettiren öneli filmlere imza attı. Şengelaia’nın 1928 yılında Alaksandre Kazbegi’nin aynı adlı uzun öyküsünden uyarladığı Eliso, Sovyet Gürcü sinemasının başyapıtlarından bir kabul edilir. Film, Kafkasya’daki ulusal azınlıkların Çarlık rejimine karşı mücadelede dayanışmasını sergilemektedir.

Bu arada, Gürcü sinemasının önemli adlarından biri olan Miheil Çiaureli, sinema oyunculuğundan yönetmenliğe geçiş yaptı. Aynı zamanda ressam ve heykelci olan Çiaureli, Gürcü sessiz sinemasının önemli oyuncusuydu. Sovyet sineması yönetmeni olarak çektiği Saba (1929) ve Habarda (1931) adlı filmleriyle “halkın zihninden feodalizm ile kapitalizmin kalıntılarını söküp atmayı” hedef almıştı. Özellikle, Azerice bir kelime olan ve çekil yolumdan diye çevrilebilecek olan Habarda adlı filmi, bu tür ideolojik sinema türünün eşsiz örneklerinden biri sayılmaktadır.[2]

Gürcü sessiz sinemasının yönetmenlerinden biri olan Miheil Kalatozişvili, Kartuli Pilmi’nin desteğiyle belgesel sinemada yeni yollar denedi. 1930’da Svaneti Tuzu (ჯიმ შვანთე) adıyla ilk önemli filmini çekti. Filmde Svaneti’nin eşsiz doğasını buradaki hayat şartlarının zorluğuyla içi içe anlattı. Kalatozişvili’nin daha sonra çektiği Valeri Çhalov, Postalanmamış Mektup (გაუგზავნელი წერილი) ve Kırmızı Çadır (წითელი კარავი) da insan-doğa mücadelesini konu alır.

Gürcü sineması, sessiz sinemadan sesli sinemaya geçişten bir süre sonra komedi türünde önemli filmlerin ortaya çıkmasına sahne oldu. Bu tür 1930’larda bir bakıma zirvesine ulaştı. Siko Palavndaşvili’nin Jujuna’nın Çeyizi (ჟუჟუნას მზითევი) ile Giorgi Makarov’un Hoşça Kal (ნახვამდის) adlı filmler bu türün en iyi örneklerinden kabul edilir. Davit Rondeli’nin çektiği Kayıp Cennet (დაკარგული სამოთხე) ise, gerçek toplumsal karakterler üzerine kurulmuş bir komediydi. Gürcü komedi sineması sonraki yıllarda da bu başarılı çizgiyi sürdürdü. Daha önce opera olarak ünlenmiş olan Keto ve Kote’yi Vahtang Tabliaşvili ile Şalva Gedevanişvili 1948’de beyaz perdeye aktardı. Siko Dolidze 1954’te, Marine Barataşivili’in tiyatro oyunu Marine’yi Yusufçuk (ჭრიჭინა) adı altında sinemaya uyarladı. Gürcü sinemasının dünyaca ünlü yönetmenlerinden Tengiz Abuladze, Nodar Dumbadze’nin 1960 yılında basılmış olan romanı Ben, Ninem, İliko ve İlarion’u (მე, ბებია, ილიკო და ილარიონი) beyaz perdeye taşıdı. Eldar Şengelaia da 1968’de Tuhaf Bir Sergi’yi (არაჩვეულებრივი გამოფენა) yönetti.[3]