Alaca, Aziziye

İlk yerleşme yeri, Karasu ile Pulur Çayı arasındaki verimli bölge olan Aziziye (Ilıca) ilçesi ve bu ilçenin 6 km. batısında bu bölgenin sınırları içinde yer alan Alaca mahallesi ve aynı coğrafi bölgede bulunan Karaz (Kahramanlar) mahallesinde yapılan kazılar ve arkeolojik araştırmalar, buradaki hayatın milattan önce 4000'li yıllara kadar uzandığını göstermektedir. Bölge sırayla; Huriler, Hayaşa, Azzi krallığı, Urartular (MÖ 900-600), İskitler, Medler ve Persler'in istilâsına uğramıştır. MÖ 65 yıllarında Romalılar'ın hâkimiyetine geçmiştir. MS 1040 ile 1063 yıllarında Büyük Selçuklu Devleti komutanlarından İbrahim Yınal ile Kutalmış, Erzurum'u ele geçirmek için Ilıca ve yöresinde ordugâh kurmuşlardır. Malazgirt Zaferi'nden sonra Alaca 'nın da içinde bulunduğu bölge tamamen Türklerin eline geçmiştir.

Daha sonra 1080'li yıllarda Ilıca ve yöresi Saltukoğulları ’nın yönetimine girmiştir. 1230 yılında Konya Selçuklularının eline geçen bu yöre, 1242 yılanda Anadolu’yu istila eden Moğollar tarafından yağmalanmıştır.

(1295-1304) İlhanlılar'ın, 1385 yılında Karakoyunlular'ın, 1387'de de Timur‘un himayesinde kalmıştır.

Osmanlıların eline geçtikten sonra Osmanlı Sultanları Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman doğu seferinde bu bölgeyi konaklama yeri olarak kullanmışlardır.

1639 Kasr-ı Şirin Antlaşması'yla IV. Murat'ın Tebriz beylerbeyi ve Valisi Mahmut Beyin kurduğu ve yerleştiği köylerden biridir. Köy halkı, Oğuz Türklerinin Bayındır boyuna bağlı Akkoyunlu oymaklarına mensuptur.Ayrıca Bozulus Türkmenleri olarak da adlandırılmışlardır.

Alaca mahallesindeki Alacahöyük (Yörede "Tilkitepesi" diye adlandırılır)

Mahallede Urartu, Pers, Roma, Bizans,Selçuklu, Osmanlı eser kalıntıları mevcuttur. Köy adı Güney Azerbaycan şehir ve köylerinin adlarını taşımaktadır. Bu şekilde adlandırmanın nedeni; göç edilen yerlerin hatırasının yaşatılmasıdır. Bugün İran-Tebriz'de Alaca adı ile köy bulunmaktadır.Türkiye’de Sivas, Elâzığ, Batman, Bayburt, Gaziantep, Diyarbakır,Artvin, Şanlıurfa, Kars ve Erzurum illerinde toplam oniki adet Alaca adında köy bulunmaktadır.Bunlardan üçü Erzurum ili sınırları dahilinde Aziziye(Ilıca), Köprüköy, ve Hınıs ilçelerindedir.[1][2][3] Erzurum - Ilıca - Alaca Mahallenindeki Alacahöyük ayrıca mahallenin tarihi özelliğini günümüze yansıtmaktadır.

Birçok kez işgal ve istilaya uğrayan Ilıca ve köyleri , I. Cihan Harbinde Rus General Yudeniç komutasındaki Rus Ordusunun Erzurum'u işgal etmesi üzerine bölgeden geri çekilen Türk Ordusunu takip eden Ruslarla Türkler arasında 16-17 Şubat, 1918 gecesi şiddetli çarpışmalar vukuu bulmuş ve ardından Erzurum Rusların eline geçmiştir. Rus Askeri tarihçisi Korsun " Erzurum Operasyonu" adlı eserinde: "18 Şubat Saat 14.00'da 156. Elizavetplski Piyade Alayı öncü kuvvetlerinin Ilıca'yı ele geçirdiğini yazmaktadır. Böylece Rus İşgaline düşen Ilıca ve köylerindeki ahali kış ayının şiddetli soğuğuna rağmen Erzincan üzerinden; Kayseri, Adana, Sivas ve Tokat gibi iç bölgelere göç etmişlerdir. Bu göç esnasında soğuk ve açlıktan çok sayıda Türk yollarda hayatını kaybetmiştir.

17-18 Şubat, 1916'da başlayan göç 2 yıllık süreçte devam etmiştir. Erzurum'u işgal eden Rusların 1917 Bolşevik İhtilali 'nden sonra çekilip bölgeyi Ermenilere bırakmaları neticesinde katliam olayları süregelmiştir.

Kolordu Karargâhını Ilıca'nın batısında bulunan Alaca mahallesine 10 Mart 1918 günü taşıyan Kazım Karabekir, burada Ermeniler tarafından yapılan katliamı şöyle anlatmaktadır: "Köyü dolaştım Facianın en müthişi burada idi süngülenmiş veya yakılmış cesetlerin başındaki ağlama ve bağrışmalar insanın tüylerini ürpertiyordu. Süngülenmiş memedeki çocukları kucağına almış bazı analar saçlarını yoluyorlardı." Alaca gerçekten Erzurum'un köyleri arasında en fazla tahribata ve insan kaybına uğrayan köylerden biriydi.

(1986 yılında Alaca 'da yapılan toplu mezar kazısında 278 insana ait kalıntılar bulunmuş, Ermeni vahşeti Basın Yayın araçları ile kamuoyuna duyurulmuş ve bu masum insanların anısına köy girişinde bir şehitlik ve Alaca Köyü Şehitler Anıtı yapılmıştır. Her yıl 10 Mart günü mahallede, şehitleri anma ve mahallenin düşman işgalinden kurtuluşu ile ilgili geniş katılımlı programlar ve etkinlikler düzenlenmektedir.) [2][3]

Alaca mahallesi ve Anadolu'nun muhtelif benzeri yerlerinde vuku bulanMüslüman - Türk katliamları konusu dünya komuoyunda tartışılmaya günümüzde de devam etmektedir.

Mahallede,1918 yılında Ermeniler tarafından toplu olarak öldürülen Türklere ait toplu mezar anıtı ön taraf

Mahallede,1918 yılında Ermeniler tarafından toplu olarak öldürülen Türklere ait toplu mezar anıtı üzerindeki levhalardan biri

• 
  Erzurum-Alaca mahallesi Şehitlik
• 
  Erzurum-Alaca mahallesi Şehitler Anıtı
• 
  Erzurum-Alaca mahallesi Şehitler Anıtı
• 
  Erzurum-Alaca mahallesi Şehit Mezarları
• 
  Erzurum-Alaca mahallesi Soykırımı Müzesi

Alaca mahallesi Ilıca ilçesine 11 km, Erzurum il merkezine 26 km uzaklıkta olup, Ilıca-Kandilli karayolu 10 km.si üzerinde, 1 km. iç kesimdedir. Rakım 1770 m.dir. Doğuda Çiğdemli mahallesi, güneyde Tebrizcik ve Atlıkonak köyleri, batıda Kandilli beldesi, kuzeyde ise Daphan ovası ile sınırdır.Mahallenin güney kesiminde köye paralel olarak uzanan Karasu havzası yer almaktadır. Yerleşim Daphan ovası ve Karasu havzası arasında yer alan yamaç kesimdedir.Deprem kuşağı üzerinde bulunmaktadır.Yakın tarihte 1924, 1983 ve 2004 yıllarında büyük hasarlar veren depremler yaşanmıştır.

Alaca mahallesindeki Alacahöyük (Yörede "Tilkitepesi" diye adlandırılır)

En son 2004 yılında yaşanan büyük hasarlı depremde mahalledeki eski taş ve kerpiçten yapma binaların tamamına yakını yıkılmış olup, yeniden mahallenin inşasında depreme dayanıklı betonarme binalar yapılmıştır.

Köy girişinde, Karasu kıyısında yer alan ve köy halkı tarafından “Tilki Tepesi” diye adlandırılan Alaca höyük tarihi sit alanı olarak değerlendirilmektedir. Zaman zaman define arayıcılar tarafından gizlice yapılan illegal kazılar, bu tarihi dokuya zarar vermektedir.

Etrafı verimli tarlalarla çevrili höyüğün tepe noktasında büyükçe bir kaçak kazı çukuru bulunmaktadır.

[4]

Ilıca-Kandilli asfalt karayolu üzerindeki Alaca köy sapağı

Yunus Emre Yücelik İlköğretim Okulu

Yunus Emre Yücelik İlköğretim Okulu ve bahçesi

• 
  Köy girişi
• 
  Camii yokuşu ve yanda Sağlık Ocağı
• 
  Camii Mahallesi
• 
  Camii önü
• 
  Köy girişi Şehitlik Mahallesi
• 
  Köy Camisi Minare
• 
  Köy Camisi ön Cephe
• 
  Köy Camisi yan cephe
• 
  Dış doğu cephe
• 
  Camii Mihrab
• 
  Camii ahşap örtü iç görünüm
• 
  Camii iç görünüm
• 
  Köy İlkokulu
• 
  Köy İlkokulu
• 
  Alaca mahallesi Soykırımı Müzesi
• 
  Şehitlik
• 
  Şehitlik Anıtı
• 
  Anıt ön görünüm
• 
  Kazım Karabekir'in ifadesinin yer aldığı levha
• 
  Atatürk'ün ifadesinin yer aldığı levha
• 
  Şehit mezarları
• 
  Köylü çocuklar
• 
  Alacahöyük (Tilki Tepesi)
• 
  Alacahöyük (Tilki Tepesi) kaçak kazıya maruz kalmış tepe kısım
• 
  Mahallenin ana asfalt yoldan görünüşü
• 
  Alacahöyük(Tilki Tepesi)den mahallenin görünüşü
• 
  Köy çevresindeki verimli arazile
• 
  Köy çevresindeki verimli araziler

1. "iller/koy". 20 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2012.
2. "genel bilgiler/İlceler/ilica". 21 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2012.
3. Kaymakamlığı "tarihselgelisim" |url= değerini kontrol edin (yardım). Erişim tarihi: 22 Nisan 2012.
4. "Köylerimiz/Alaca". 1 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2012.
5. "İlçemizde yetiştirilen ürünler". 1 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2012.
6. "Erzurum Sehir Rehberi/Erzurum Tanıtım/Yöresel Yemekler". 18 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2012.

• 1.Yerelnet
• 2.Erzurum İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü 19 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• 3.Aziziye İlçe Millî Eğitim Müdürlüğü