Övündü, Çıldır

Övündü köyünün bilinen en eski adı Vaşlobi’dir (Gürcüce: ვაშლობი). Bu ad Gürcüce “vaşli” (ვაშლი ; elma) kelimesiyle ilişkili olmalıdır. Nitekim köyün kilisenin kalıntıları eski bir meyve bahçesi içinde yer alır.[1] Vaşlobi adı Osmanlı kayıtlarında da benzer biçimde geçer. Nitekim Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdikleri toprakların en erken tahrirlerinden biri olan 1595 tarihli Defter-i Mufassal Vilayet-i Gürcistan ile daha geç tarihli Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır'da köyün adı Vaşlob (واشلوب) olarak kaydedilmiştir.[2][3] 1928 tarihli Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları adlı Osmanlıca yayında köyün adı, küçük bir farkla Vaşlop (واشلوپ) biçiminde yazılmıştır.[4] 1968 yılında basılan Köylerimiz adlı devlet yanında köyün eski adının Vaşlop, yeni adının Övündü olarak verilmiş olması, bu adın bir süre önce değiştirildiğini göstermektedir.[5]

Osmanlı döneminde Çıldır Eyaleti'nde Ahısha livasında Çaçarak nahiyesine bağlı Vaşlobi adını taşıyan başka bir köy daha vardı.[6] Öte yandan Gürcistan’da bugün de Vaşlobi adını taşıyan yerleşme yeri vardır .

Tao-Klarceti'nin bir parçası olan tarihsel Yukarı Cavaheti bölgesinde yer alan köydeki kilise kalıntısı Vaşlobi’nin eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir. Öte yandan Vaşlobi’nin bağlı olduğu Ardahan toprakları Gürcistan tarihinde önemli bir yere sahiptir. Ardahan (Artaani) kenti yakınlarında Büyük İskender’in komutanı Azo ile Parnavaz (MÖ 326 - MÖ 234) arasında gerçekleşen savaş Kartli Krallığı’nın kurulmasıyla sonuçlanmıştır.[7] Vaşlobi, Gürcistan Krallığı yönetimi altındayken, Kveli Kalesi Savaşı’nda (1080) Kral II. Giorgi’nin yenilmesi üzerine, Tao-Klarceti’nin diğer bölgeleri gibi Büyük Selçuklular tarafından istila edildi. Daha sonra Gürcü atabegler (1268-1625) tarafından yönetilen bölgeyi 16. yüzyılda Osmanlılar ele geçirdi. Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiği toprakların en erken tahririlerinden biri olan 1595 tarihli Defter-i Mufassal Vilayet-i Gürcistan’da Vaşlobi, Ahalkalak livasında Tümek (Tmogvi) nahiyesine bağlı bir köydü ve Vaşlob adıyla kaydedilmişti. Büyükçe bir köy olan Vaşlobi’de 22 hane yaşıyordu.[8] Vaşlobi, daha geç tarihli tahrirde Çıldır Eyaleti'nde yine aynı idari konuma sahipti.[9]

Vaşlobi, uzun süre Osmanlı yönetimi altında kaldıktan sonra 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Rusya İmparatorluğu'nun eline geçti. 1886 tarihinde Rusların Vaşlob olarak kaydettiği köyün nüfusu 83 kişiden oluşuyordu ve köyde sadece Kürtler yaşıyordu.[10] I. Dünya Savaşı sırasında Ardahan bölgesini gezen Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli'nin verdiği bilgiye göre de köyde bu tarihte Kürtler yaşıyordu.[11]

I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından Vaşlobi bağımsız Gürcistan sınırları içinde yer aldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti tarafından fiilen yeniden Türkiye’ye katıldı.[12] Ekim 1921’de imzalanan Kars Antlaşması’yla Vaşlobi'nin de içinde yer aldığı Ardahan ve Artvin bölgeleri Türkiye’ye bırakıldı.

Vaşlobi önemli dinsel yapılar barındıran bir yerleşmedir. 1902’de Gürcü bilim adamı Ekvtime Takaişvili’nin tespit ettiği Vaşlobi Manastırı 2009 yılında alan çalışmasıyla belgelenmiştir. Vaşlobi Manastırı’na ait birbirine bitişik olarak yapılmış kuzeyde bir kilise ile güneyde bir şapel, kilisenin batısındaki iki katlı bir bölüm ve bu bölüme şapelden ulaşımı sağlayan iki katlı bir koridor tespit edilmiştir.[7] Başka bir kaynağa göre köyün merkezinin 500 metre güneyindeki bu şapel manastırın küçük kilisesi değil bir köy kilisesidir ve tek nefli bir yapı olan bu kilise büyük ölçüde günümüze sağlam ulaşmıştır.[1]

Köy, Ardahan il merkezine 83 km, Çıldır ilçe merkezine 41 km uzaklıktadır.[13]

• Yerelnet
• Övündü, Çıldır için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft