Tibet takvimi

Tibet takvimi bir yılın 12 ya da 13 aydan oluştuğu ve her ayın yeniayla başladığı bir ay-güneş takvimidir. Her üç yılda bir eklenen onüçüncü ayla birlikte bir Tibet yılının güneş yılına denk düşmesi sağlanmaktadır. Ayların belirli adları yoktur. Tibet yeni yıl kutlamasına Losar adı verilir.

Her yıl bir hayvan bir elementle ilişkilendirilmektedir. Çin burçlar kuşağını andıran bu düzen aşağıdaki sırayı izler.

Yabani tavşanEjderhaYılanAtKoyunMaymunKuşKöpekDomuzFareBoğaKaplan

Elementler ise aşağıdaki sırayı izlemektedirler.

AteşToprakMetalSuTahta

Her element biri erkek diğeri dişi olmak üzere sonraki iki yılla ilişkilendirilir. Örneğin; erkek Toprak-Ejderha yılını dişi Toprak-Yılan yılı izlerken bu yılın hemen ardından erkek Metal-At yılı gelir. Cinsiyet, hayvan adından da anlaşılabildiğinden kullanılmayabilir.

Element-hayvan eşlendirmesi her 60 yılda bir (Altmışlık döngü) yinelenir. Döngü, (dişi) Ateş-Yabani Tavşan yılı ile başlamaktadır. Bu döngüler tarih boyunca numaralandırılmışlardır. Buna göre 2013 yılı 25. döngünün (dişi) Yılan-Metal yılına karşılık gelmektedir.

Haftanın günleri

Haftanın günleri gökcisimlerine atfedilmiştir.

GünTibetçe (Wylie)OkunuşuNesne
Pazartesiགཟའ་ཟླ་བ་ (gza' zla ba)Sa da-waAy
Salıགཟའ་མིག་དམར་ (gza' mig dmar)Sa Mik-marMars
Çarşambaགཟའ་ལྷག་པ་ (gza' lhag pa)Sa Lhak-baMerkür
Perşembeགཟའ་ཕུར་པུ་ (gza' phur bu)Sa Phur-buJüpiter
Cumaགཟའ་པ་སངས་ (gza' pa sangs)Sa Ba-sangVenüs
Cumartesiགཟའ་སྤེན་པ་ (gza' spen pa)Sa ben-baSatürn
Pazarགཟའ་ཉི་མ་ (gza' nyi ma)Sa nyi-maGüneş

Nyima "Güneş", Dawa "Ay" ve Lhagpa "Merkür", sırasıyla Pazar, Pazartesi ve Çarşamba günü doğanlara verilen popüler adlardandır.

Tarihçe

Prenses Wencheng Tang Hanedanı'nın kullandığı takvimi 7. yüzyılda Tibet'e getirmiştir. Ne var ki, Tubo Hanedanı'nın çöküşünün ardından oluşan karışıklık ortamında Çin takvimlerinin ülkeye aktarımı sekteye uğramıştır.

9. yüzyılda Hindistan'a yayılan Müslümanlıktan kaçan Hint Budistler kendileriyle birlikte Hint Astronomisi'ni de Tibet'e getirmişlerdir. Tibetliler, Hint Astronomisi ile Çin takvimlerini birleştirerek kendi takvimlerini yaratmışlardır. Tibet takvimi sonraki yıllarda yapılan eklemelerle bugünkü şeklini almıştır.

Kaynakça

  • Norbu, Thubten & Harrer, Heinrich (1960). Tibet Benim Ülkem. Londra: Readers Union, Rupert Hart-Davis.
  • Tsepon W.D. Shakabpa (1967). Tibet: Politik Tarih Üzerine. New Haven ve Londra: Yale University Press.
  • Tournadre, Nicolas & Sangda Dorje (2003). Tibetli Yurttaşın El Kitabı: Dil ve Medeniyet. Ithaca: Snow Lion Publications. ISBN 1-55939-189-8.

Dış bağlantılar

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.