Türkiye Cumhuriyeti Devlet Nişanı

Cumhurbaşkanı'nın tevcihi ile, Türkiye Cumhuriyeti ile mensup olduğu devlet arasında dostça ilişkilerin geliştirilmesini ve milletlerin birbirlerine yakınlaşmalarını sağlayan ülkelerin devlet başkanları, cumhurbaşkanları ve kraliyet mensuplarına verilen semboldür.[1] Türkiye Cumhuriyeti Devlet Nişanının da yer aldığı 19892 sayılı "Devlet Madalya ve Nişanları Yönetmeliği" 7 Ağustos 1988 tarihinde Resmî Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girdi.[2]

Türkiye Cumhuriyeti Devlet Nişanı'nın çapı 8,9 cm'dir. Kompozisyonu altın ve gümüş olarak hazırlanan nişanın altıgen merkezinde 18 ayar yeşil altın, kırmızı zemininde ay yıldız beyaz mine, etrafında altı adet hilal üzerine kalem uygulaması yer alır. Hilallerin ortasından dışarıya doğru beyaz ve kırmızı mine uygulamalı dört adet uzun ve üç adet kısa olmak üzere toplam yedi adet şimşek kolları ve bu kolların uçlarında yine altı adet beyaz ve kırmızı yıldız mineler bulunmaktadır. Yıldızlarda 18 ayar yeşil altın kullanılmıştır.[1]

Nişana ait rozetin şekli yatay dikdörtgen ve ebatları 3,40 x 1,67 cm'dir. Etrafında 925 ayar gümüş çerçeve kalem uygulaması, zemininde Türk bayrağı motifi ve ortasında beyaz ve kırmızı renklerde ay yıldız minesi rodyum kaplama yöntemi ile işlenmiştir.[1] Nişanın ağırlığı 61.5 gr (925 ayar gümüş) ve 5.4 gr (750 milyem altın)'dan oluşmaktadır. Rozet ağırlığı ise 7.15 gr (925 ayar gümüş)'dür.

5 Kasım 2013 tarihinde Adalet ve Kalkınma Partisi tarafından düzenlenen ve cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından onaylanarak Resmî Gazete'de yayınlanan yönetmelik ile devlet nişanının ön yüzündeki Mustafa Kemal Atatürk silueti ve arka yüzünde yer alan "T.C. Devlet Nişanı" yazısı çıkarıldı.[3] Türkiye Kamu-Sen düzenlemenin yürütmesinin durdurulması ve iptali talebiyle Danıştay'a dava açtı. Ekim 2016'da Danıştay, Devlet Madalya ve Nişanları Yönetmeliği'nin 6. Maddesinde yer alan devlet nişanına ilişkin kısmında "Atatürk Kabartması'na yer verilmeksizin" eksik düzenleme yapan kısmının iptaline karar verdi.[2][4] Başbakanlık kararı temyize götürdü. 10 Ekim 2018'de Danıştay Dava Daireler Kurulu "Devlet Nişanı'nda kabartmaya yer verilmemesine" ilişkin kısmı için 10. Daire kararında Atatürk'ün ölümsüz önder olduğunu vurgulayan kararı onadı ve Atatürk kabartmasına yer verilmeksizin eksik düzenleme yapan kısmının iptaline oy çokluğuyla karar verdi.[5]

1988-2013 yılları arasında verilen nişan

Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'e devlet nişanını takdim ederken, 12 Kasım 2013

Türkiye Cumhuriyeti Devlet Nişanı düzenlenen bir törenle Cumhurbaşkanı veya Cumhurbaşkanının görevlendireceği bir kişi tarafından beratı ve rozeti ile birlikte hak kazanana, hak kazananın hayatta olmaması halinde kendisi tarafından mirasçılarından birine bırakılmamış ise, en büyüklerinden başlamak üzere erkek çocuklarına, yoksa kız çocuklarına, çocukları yoksa babasına, o da yoksa annesine, annesi yoksa eşine, eşinin yokluğu halinde Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre kanuni mirasçılarına intikal eder.[1]

Cumhurbaşkanı veya Cumhurbaşkanı tarafından görevlendirilecek kişiler tarafından tevcih edilecek olan nişanlar, belli bir protokol ve usullere göre gerçekleştirilir. Törene İstiklâl Marşı ile başlanır ve nişan alacaklar ile ilgili karar okunur. Tevcih edecek kişi nişan alacak kişilerin önlerine giderek bunları takar, rozet ve beratlarını verir, kendilerini kutlar. Nişan alacaklar her madalya ve nişan grubu için ayrı ayrı olarak, sağdan itibaren aralıklı dururlar. Grupların önceliği madalya veya nişanın kanundaki öncelik sırasına, kişilerin önceliği, kamu görevlileri için devlet protokolüne, özel kişiler için soyadlarına göre düzenlenir.

1988'de yürürlüğe giren yönetmelik ile verilmeye başlanan nişan, ilk kez 1994 yılında 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından 2. Polonya Cumhurbaşkanı Lech Wałęsa'ya verildi. Demirel görev süresi boyunca 12 ülkenin devlet başkanı ve cumhurbaşkanına devlet nişanı tevcih etti. Sonraki cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in cumhurbaşkanlığı döneminde yalnız Çek Cumhuriyeti'nin 1. Cumhurbaşkanı Václav Havel'e nişan verildi. 2001-2006 yılları arasında hiç verilmeyen nişan, 11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün göreve gelmesiyle yeniden verilmeye başlandı. 2013'te değiştirilen devlet nişanı ilk kez Norveç Kralı V. Harald'a verildi.[6] 28 Ağustos 2014'te göreve başlayan Recep Tayyip Erdoğan, Belçika Kralı I. Philippe, Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdülaziz, Kuveyt Emiri Sabah el-Ahmed el-Cabir el-Sabah ve Tunus Cumhurbaşkanı El-Beci Kaid es-Sibsi'yi devlet nişanı ile ödüllendirdi. Toplam 29 kişiye verilen devlet nişanını, en çok ikişer ödül ile Azerbaycan, Polonya ve Suudi Arabistan aldı.[7]

• Osmaniye Nişanı

• Madalya ve Nişanlar Kanunu
• darphane.gov.tr Madalya ve Nişan Üretimi