Svyatoslav'ın Bulgaristan'ı istilası

Balkanlar, y. 910

10. yüzyılın başlarında Balkanlar'a iki güç hakim oldu: Bizans İmparatorluğu yarımadanın güneyini ve kıyıları kontrol ediyordu ve Birinci Bulgar İmparatorluğu orta ve kuzey Balkanlar'ı elinde tutuyordu. Yüzyılın ilk on yıllarına, imparatorluğunu bir dizi savaş pahasına Bizans'ın aleyhine genişleten ve imparatorluk unvanının tanınmasını sağlayan Çar Simeon (h. 893-927) egemen oldu.[1] Simeon'un Mayıs 927'deki ölümünü, kısa süre sonra iki güç arasında bir anlaşma ve aynı yıl daha sonra bir evlilik ittifakı ile resmileşen bir yakınlaşma izledi. Simeon'un ikinci oğlu ve halefi I. Petr (h. 927-969), Bizans imparatoru I. Romanos'un (h. 920-944) torunu Maria ile evlendi ve imparatorluk unvanı tanındı. Barış karşılığında Bulgar hükümdarına yıllık bir haraç (Bizanslılar, yüzünü kurtarmak için Maria'nın bakımı için bir sübvansiyon olarak adlandırdılar.) ödenmesine karar verildi. Her yıl (Bizanslılar, görünüşü kurtarmak için Maria'nın bakımının ödenek olarak adlandırdılar), barış karşılığında Bulgar hükümdarına ödenmesi için kabul edildi.[2][3]

Barışçıl ilişkiler her iki tarafa da uygun olduğu için anlaşma neredeyse kırk yıl sürdü. Bulgaristan, Tuna'nın oluşturduğu engele rağmen, kuzey bölgelerinde bozkır halkları, Macarlar ve Peçenekler tarafından hâlâ tehdit altındaydı. Bulgaristan'ın her yerine baskınlar düzenlediler ve zaman zaman Bizans topraklarına da ulaştılar. Bizans-Bulgar barışı, yine de, birçok Peçenek baskını Bizanslılar tarafından desteklendiği için kuzeyden daha az sorun anlamına geliyordu. Petr'ın hükümdarlığı, Simeon'un askeri ihtişamından yoksun olmasına rağmen, müreffeh ekonomisi ve gelişen kent toplumuyla Bulgaristan için hala "altın çağ" idi.[3][4][5]

Bizans, bu barış döneminde enerjisini, generaller İoannis Kurkuas ve Nikiforos Fokas komutasındaki bir dizi seferin imparatorluk topraklarını büyük ölçüde genişlettiği Doğu'daki Abbâsîlere karşı savaşlara odaklamak için kullandı. Aynı zamanda, askeri reformlar çok daha etkili ve saldırı odaklı bir ordu yarattı.[6][7] Bizanslılar, yarımadadaki güç dengesini ince bir şekilde değiştirerek, Orta ve Doğu Avrupa halklarıyla ilişkilerini geliştirmek için istikrarlı bir şekilde çalışarak Balkanlar'ı ihmal etmediler. Kırım'daki Hersonos ileri karakolları, Peçenekler ve yükselen güç Kiev Rusları ile ticareti sürdürdü; Bizans misyonerleri, Macarların Hristiyanlaşmasına öncülük ettiler; ve Batı Balkanlar'ın Slav prensleri, özellikle Časlav Klonimirović'in Sırbistan üzerindeki Bulgar kontrolünü sona erdirmesinden sonra[8] İmparatorluğun hükümdarlığını bir kez daha kabul ettiler.[9][10] Bulgar İmparatorluğu'nun çevresindeki bu ilişkiler Bizans diplomasisi için önemli bir değerdi: Peçenekler ve Hazarlar tarafından Bulgaristan'a yönelik saldırıları kışkırtmak, Bulgarlara baskı uygulamak geleneksel bir yöntemdi.[11][12]

İmparator II. Romanos'un 963'te ani ölümü üzerine Nikiforos Fokas, tahtı Romanos'un bebek oğullarından gasp etti ve II. Nikiforos (h. 963-969) olarak kıdemli imparator oldu.[13] Anadolu askeri aristokrasisinin önemli bir üyesi olan Nikiforos da ağırlıklı olarak Doğu'ya odaklandı ve ordusunu kişisel olarak Kıbrıs ve Kilikya'yı kurtaran seferlerde yönetti.[14] Dolayısıyla, 965'in sonlarında veya 966'nın başlarında, bir Bulgar elçisi alacakları haraçları toplamak için Nikiforos'u ziyaret etti. Son dönemdeki başarılarının güveni artıran ve Bulgar hükümdarın talebini küstah bulan Nikiforos, İmparatoriçe Maria'nın yakın zamanda ölümüyle (y. 963) bu tür yükümlülüklerin ortadan kalktığını iddia ederek ödemeyi reddetti. Elçileri dövdü ve onları tehdit ve hakaretlerle evlerine gönderdi. Askerleriyle birlikte Trakya'ya gitti ve burada askeri gücün bir göstergesi olarak ayrıntılı bir geçit töreni düzenledi ve birkaç Bulgar sınır kalesini yağmaladı.[15][16][17] Nikiforos'un Bulgaristan ile ilişkileri ihlal etme kararı, Petr'ın Macarlar ile imzaladığı son antlaşmaya da cevap oldu. Antlaşma, Macarların Bulgaristan'daki baskınlarını durdurmaları karşılığında ülkeyi geçip Bizans'a baskın yapmalarına izin verileceğini öngörüyordu.[18]

Savaştan kaçınmak için endişelenen Çar Petr, iki oğlu Boris ve Roman'ı rehin olarak Konstantinopolis'e gönderdi. Bu hareket Nikiforos'u yatıştırmada başarısız oldu, ancak o, Bulgaristan'a karşı sefer yürütemedi veya buna istekli değildi; kuvvetleri Doğu ile savaşıyordu ve dahası, Bizanslıların geçmiş deneyimlerine bakan Nikiforos Bulgaristan'ın dağlık ve yoğun ormanlık arazisine bir sefer düzenlemeye isteksizdi.[17][19] Sonuç olarak, Doğu Avrupa'dan bir kabileyi Bulgaristan'a saldırmaya çağıran eski Bizans çaresine başvurdu. 966'nın sonlarında veya 967'nin başlarında,^a[›] Hersonos vatandaşı olan patrikios Kalokyros'u Rus hükümdarı Svyatoslav'a elçisi olarak gönderdi. Bizanslılar, antlaşmayla bağlı oldukları Ruslar ile uzun süredir yakın ilişkiler sürdürüyorlardı. Zengin ödüller vaatleriyle ve Diyakoz Leon'a göre 1.500 pound altın ödemesiyle, Rus hükümdarı kuzeyden Bulgaristan'a saldırmaya teşvik edildi.[19][20][21] Peçenekler geleneksel olarak bu tür görevler için kullanıldığından, Nikiforos'un Svyatoslav'u yardım için çağırması alışılmadık bir durumdu. Svyatoslav'un Bulgar seferinin geçmişini ve kronolojisini çevreleyen soruları inceleyen tarihçi A.D. Stokes, bu hareketin, Hazar Kağanlığı'nı yakın zamanda yıkan Svyatoslav'un dikkatini Hersonos'un Bizans karakolundan uzaklaştırmak için ikinci bir nedeni olduğunu öne sürer.[22]

Kiev Rusları, 10. yüzyılın ortası

Svyatoslav, Bizans teklifini coşkuyla kabul etti. Ağustos 967 veya 968'de Ruslar Tuna'yı geçerek Bulgar topraklarına girdi, Silistre Muharebesi'nde 30.000 kişilik Bulgar ordusunu yendi[23][24] ve Dobruca'nın çoğunu işgal etti. Bulgar tarihçi Vasil Zlatarski'ye göre Svyatoslav, Bulgaristan'ın kuzeydoğusundaki 80 kasabayı ele geçirdi. Buralar yağmalandı ve yok edildi ama kalıcı olarak işgal edilmediler. Çar I. Petr, yenilgi haberini aldığında epileptik felç geçirdi.[25] Ruslar Pereyaslavets'te kışladı,^c[›] Bulgarlar ise Dorostolon (Silistre) kalesine çekildiler.[17][19][26] Ertesi yıl, Svyatoslav, ordusunun bir kısmıyla birlikte Kiev'deki başkentine bir Peçenek saldırısına karşı çıktı (Bizanslılar tarafından ya da Rus İlk Vakayiname'ye göre Bulgarlar tarafından kışkırtıldı). Aynı zamanda Çar Petr, Liutprando di Cremona tarafından kaydedilen bir ziyaret olan Bizans'a yeni bir elçi gönderdi. Önceki kabullerin aksine, bu kez Bulgar elçilere büyük bir onurla muamele edildi. Yine de, konumundan emin olan Nikiforos, sert şartlar talep etti: Çar Petr istifa edip yerine Boris getirilecek ve iki genç imparator, Basileios ve Konstantinos, Boris'in kızları olan Bulgar prensesleriyle evlenecekti.[27][28]

Petr, 969'da öldüğü bir manastırda emekli olurken, Boris Bizans gözetiminden serbest bırakıldı ve Çar II. Boris olarak tanındı. O an için, Nikiforos'un planının işe yaradığı görüldü.[28][29] Bununla birlikte, Sviatoslav'ın güneye kısa süreli kalışı, onun içinde bu verimli ve zengin toprakları fethetme arzusunu uyandırdı. Bu niyetiyle, imparatorluk tacını kendisi için arzulayan eski Bizans elçisi Kalokyros tarafından cesaretlendirildi. Böylece, Peçenekleri yendikten sonra, yokluğunda Rusya'yı yönetmeleri için genel valiler atadı ve gözünü tekrar güneye çevirdi.[17][29][30][31]

Svyatoslav'ın istilası, Manasses Vakainamesi.

969 yazında Svyatoslav, müttefik Peçenek ve Macar birlikleriyle birlikte Bulgaristan'a döndü. Onun yokluğunda Pereyaslavets, II. Boris tarafından kurtarılmıştı; Bulgar savunucuları kararlı bir mücadele verdi, ancak Svyatoslav şehre hücum etti. Bundan sonra Boris ve Roman teslim oldular ve Ruslar doğu ve kuzey Bulgaristan'ı hızla kontrol ederek Dorostolon'a ve Bulgaristan'ın başkenti Preslav'a garnizonlar yerleştirdi. Boris orada ikamet etmeye ve Svyatoslav'ın vasalı olarak nominal yetkisini kullanmaya devam etti. Gerçekte, bir figürden biraz daha fazlasıydı, Bulgarları ordusuna almaktan Rusların varlığına karşı duyduğu öfkeyi ve tepkisini azaltmak için tutuldu.[32][33] Svyatoslav Bulgarları ordusuna almakta başarılı görünüyordu. Kısmen ganimet beklentisinden, ancak aynı zamanda Svyatoslav'ın Bizans karşıtı tasarımlarından etkilenerek ve muhtemelen ortak bir Slav mirasıyla yumuşatılan önemli sayıda Bulgar askeri, Rus ordusuna katıldı. Rus hükümdarının kendisi, yeni tebaasını yabancılaştırmamak için dikkatliydi: ordusunun kırsal bölgeleri yağmalamasını ya da barışçıl bir şekilde teslim olan şehirleri yağmalamasını yasakladı.[34]

Böylece Nikiforos'un planı geri tepti: Zayıf bir Bulgaristan yerine, İmparatorluğun kuzey sınırında yeni ve savaşçı bir ulus kurulmuştu ve Svyatoslav güneyde Bizans'a doğru ilerlemeye devam etme niyetini gösterdi. İmparator, Bulgarların Ruslara karşı savaşı yeniden başlatmalarını sağlamaya çalıştı, ancak önerileri dikkate alınmadı.[35] Sonra, 11 Aralık 969'da, Nikiforos bir saray darbesinde öldürüldü ve yerine Balkanlar'daki durumla ilgilenme görevini üstlenen I. İoannis (h. 969-976) geçti. Yeni imparator, müzakereler öneren Svyatoslav'a elçiler gönderdi. Rus hükümdarı, geri çekilmeden önce büyük bir meblağ talep etti ve aksi takdirde İmparatorluğun Avrupa topraklarını kendisine terk etmesi ve Küçük Asya'ya çekilmesi konusunda ısrar etti.[20][36][37] O an için I. İoannis, konumunu sağlamlaştırmak ve güçlü Fokas klanının ve onun Küçük Asya'daki yandaşlarının huzursuzluğuna karşı koymakla meşguldü. Bu nedenle Balkanlar'daki savaşı kayınbiraderi, Domestikos ton sholon Bardas Skleros ile hadım stratopedarches Petros'a emanet etti.[35][38][39]

970'in başlarında, Bulgar, Peçenek ve Macarlar büyük birlikleri ile bir Rus ordusu Balkan Dağları'nı geçip güneye yöneldi. Ruslar, Filipopolis (günümüzde Filibe) şehrine saldırdı ve Diyakoz Leon'a göre, hayatta kalan sakinlerinden 20.000'i kazığa bağladı.[39][40] Skleros, 970 ilkbaharının başlarında, Rusların ilerleyişini Arkadiopolis (günümüzde Lüleburgaz) yakınlarında yüzleşti. Ordusu sayıca oldukça az olan Bizans generali, Peçenek birliğini ana ordudan uzaklaştırmak için hazırlanmış bir pusuya çekmek için sahte bir geri çekilme kullandı. Ana Rus ordusu, takip eden Bizanslılar tarafından ağır kayıplar vererek paniğe kapıldı ve kaçtı. Ruslar Balkan sıradağlarının kuzeyine çekildi, bu da Tzimiskes'e iç karışıklıklarla başa çıkması ve güçlerini bir araya getirmesi için zaman verdi.[35][41]

Svyatoslav'ın İmparator İoannis ile buluşması, Klavdy Lebedev tarafından resmedilmiştir.

970 yılı boyunca Bardas Foka'ın isyanını bastırmakla meşgul olduktan sonra I. İoannis, 971'in başlarında Ruslara karşı bir sefer yapmak, birliklerini Asya'dan Trakya'ya taşımak ve erzak ve kuşatma teçhizatı toplamak için kuvvetlerini sıraladı. Bizans donanması sefere eşlik ederek, düşmanın arka tarafına iniş gerçekleştirmek ve Tuna nehrinin karşısındaki geri çekilmelerini kesmek için asker taşımakla görevlendirildi.[36][42] İmparator, hareketini gerçekleştirmek için 971 Paskalya haftasını seçti ve Balkan dağlarının geçitleri, ya Ruslar Bulgar isyanlarını bastırmakla meşgul oldukları için ya da belki de A.D. Stokes'un önerdiği gibi Arkadiopolis Muharebesi sonrası yapılan barış anlaşması onları gevşettiği için Rusları tamamen şaşırttı.[40][43][44]

I. İoannis'in doğrudan kendisinin komuta ettiği ve sayıları 30.000-40.000 arasında değişen Bizans ordusu hızla ilerledi ve direniş görmeden Preslav'a ulaştı. Rus ordusu, surlar önünde yapılan bir muharebede mağlup oldu ve Bizanslılar şehri kuşatma altına aldı. Rus soylu Sphangel^b[›] komutasındaki Rus ve Bulgar garnizonu kararlı bir direniş gösterdi, ancak şehir 13 Nisan'da saldırıya uğradı. Tutsaklar arasında, Bulgar imparatorluk kıyafetiyle birlikte Konstantinopolis'e getirilen II. Boris ve ailesi de vardı.[40][43][45][46] Svyatoslav komutasındaki ana Rus kuvveti, imparatorluk ordusunun önünde Tuna Nehri üzerindeki Dorostolon'a doğru çekildi. Svyatoslav bir Bulgar ayaklanmasından korktuğu için 300 Bulgar asilini idam ettirdi ve diğerlerini de hapse attı. İmparatorluk ordusu herhangi bir direniş görmeden ilerledi; yol boyunca çeşitli kale ve müstahkem mevkide bulunan Bulgar garnizonları barışçıl bir şekilde teslim oldular.[43][45]

Bizanslılar Dorostolon'a yaklaşırken, savaşa hazır bir şekilde şehrin önündeki alanda konuşlanmış olan Rus ordusu ile karşılaştılar. Uzun ve çetin bir mücadelenin ardından I. İoannis'in ağır katafrakt süvarilerine ilerlemelerini emrettiği gün Bizanslılar mücadeleyi kazandılar. Ruslar hızla saflarını bozup kalenin içine kaçtılar.[47] Sonraki Dorostolon Kuşatması üç ay sürdü; bu süre zarfında Bizanslılar şehri karadan ve denizden ablukaya aldı ve Ruslar birkaç saldırı girişiminde bulundular. Hepsi Bizans zaferleri ile sonuçlanan üç meydan muharebesi yapıldı. Temmuz sonundaki son ve özellikle vahşi muharebeden sonra Ruslar teslim olmak zorunda kaldılar. Bizans vakainüvislerine göre, o zamana kadar başlangıçta 60.000 kişi olan ordudan sadece 22.000 kişi kalmıştı.[46][48] İoannis ve Svyatoslav bir araya gelerek bir barış antlaşması yapmayı kabul ettiler: Rus ordusunun, esirlerini ve yağmalamayı geride bırakarak ayrılmalarına izin verildi ve ticaret hakları, imparatorluk topraklarına bir daha asla saldırmama yeminleri karşılığında yeniden teyit edildi. Svyatoslav, evine giderken Dinyeper nehrinde bir Peçenek pususunda öldürüldüğü için barış anlaşması uzun süre yaşayamadı.[49][50]

I. İoannis'in zaferinin tasviri: beyaz ata binen imparator, Meryem Ana ikonası ile imparatorluk alametlerini taşıyan bir atlı arabayı takip ederken Bulgar çarı II. Boris daha da arkasından imparatoru takip ediyor,Madrid Skilicis.

Savaşın sonucu tam bir Bizans zaferiydi ve I. İoannis tüm avantajlardan yararlanmaya karar verdi. Başlangıçta II. Boris'i meşru Bulgar çarı olarak tanımasına rağmen, Dorostolon'un düşüşünden sonra niyeti değişti. Bu, Konstantinopolis'e zaferle dönüşü sırasında, imparatorun Altın Kapı'ya Meryem Ana ikonası ve Bulgar imparatorluk alametlerini taşıyan bir at arabasının arkasında, Boris ve ailesinin ise I. İoannis'in arkasından girdiği sırada ortaya çıktı. Alay, Konstantin Forumu'na ulaştığında, Boris imparatorluk nişanından alenen mahrum bırakıldı ve Ayasofya kilisesinde Bulgar tacı Tanrı'ya adandı.[51][52]

Bu, Bulgaristan'ın en azından Bizans gözünde bağımsız bir devlet olarak sembolik sonunu işaret ediyordu. Bizans generalleri, Tuna Nehri boyunca ülkenin doğu kısımlarına yerleştirildi. Preslav, imparatorun onuruna Ioannopolis olarak yeniden adlandırıldı ve Dorostolon önünde gerçekleşen son muharebeye müdahale ettiğine inanılan Aziz Theodor Stratelates'un onuruna Dorostolon (veya belki Pereyaslavets) Theodoropolis olarak yeniden adlandırıldı. I. İoannis, Bulgar Patrikhanesi'ni Konstantinopolis Patrikliği'ne bağlı bir başpiskoposluğa indirdi. Filipopolis (günümüzde Filibe) çevresindeki bölgeye Ermeniler yerleştirilirken, Bulgar kraliyet ailesini ve birçok soyluyu Konstantinopolis ve Küçük Asya'da yaşamaları için getirdi.[53][54][55] Bununla birlikte, doğu Bulgaristan'ın dışında ve orada yalnızca büyük şehir merkezlerinde Bizans kontrolü yalnızca teoride vardı. I. İoannis, II. Nikiforos gibi daha çok doğu ile ilgilendi. Rus tehdidinin ortadan kalkması ve Bulgaristan'ın görünüşte yatışması ile dikkati Suriye'ye çevrildi. Balkanların iç kısımlarının güvenliğini sağlamak için koordineli bir Bizans harekatı yapılmadı. Sonuç olarak, ne Rus ne de I. İoannis'in birliklerinin cesaret edemediği kuzey-orta Balkanlar ve Makedonya, daha önce olduğu gibi yerel Bulgar seçkinlerinin elinde kaldı.[51][56][57]

Bu bölgelerde, 976'da I. İoannis'in ölümünden sonra Bizans iç savaşlarından yararlanan ve Cometopuli ("Kontun oğulları") olarak tanınan Kont (comes) Nikola'nın dört oğlu önderliğinde bir Bulgar direnişi ortaya çıktı. Aralarında en yetenekli olan Samuil, merkezi Makedonya'da olan Bulgar krallığını canlandırdı ve 997'de Çar olarak taç giydi. Korkunç bir savaşçı, Mora Yarımadası'na kadar güneydeki Bizans topraklarına baskın seferleri düzenledi ve Bizans imparatoru II. Basileios (h. 976-1025) ile 1018'de Bulgar devletinin Bizanslılar tarafından nihai fethi ile sonuçlanan bir dizi savaşta çarpıştı.[58][59][60] Bununla birlikte, 971 olayları nedeniyle, Bizanslılar, onu, 971'den önce Bulgar hükümdarlarının sahip olduğu eşitlik ilkesini kabul etmek bir yana, imparatorluk otoritesine karşı bir asiden başka bir şey olarak görmeyeceklerdir.[58][61]

Özel

Genel