Sâmânizade Ömer Hulusi Efendi

1727 yılında İstanbul’da doğdu. Ulemadan İstanbul kadılığı payesi sahibi Huseyin Efendi’nin oğludur.[1] Adı Ömer Hulusi olmakla beraber Sâmânizade olarak anılır.

İlk eğitimini babasından gördü. Sonra medrese eğitimine başlayıp 1748 yılında icazet alıp muderris oldu. Çeşitli medreselerde müderrislik yaptı.[2]

1777'de İzmir kadısı oldu ama aynı yıl görevden alındı. 1784'te Mısır kadısı görevi verildi. Eylul 1785'te Mekke kadılığına nakledildi ve böylece hacı da oldu. 1790'de İstanbul kadılığı payesi ve 1791/92'de Anadolu kazaskeri payesi de verildi. 1794'te Anadolu Kazaskeri ve 1797'de Rumeli Kazaskeri görevlerini yaptı..[1]

11 Temmuz 1800'de ilk kez şeyhülislam olarak görev verildi. Yaklaşık üç yıl bu görevde kaldıktan sonra 26 Nisan 1803'de azledildi. Azil nedeni olarak memuriyet verilirken iltimas kabul etmemesi ve bu nedenle ilmiye sınıfının hoşnutsuz olduğu belirtilmektedir. <raf name="yasamyapit"/>

13 Temmuz 1807'de ortaya çıkan yeniçeri ve Kabakçı Mustafa İsyanı uzerine isyancı yeniçeriler tarafından istenmiyen kişi olan şeyhülislâm Şerifzade Mehmet Ataullah Efendi yerine III. Selim tarafından ikinci kez şeyhülislam görevine getirildi. Fakat bir gün bu makamda kaldıktan sonra, ertesi gün Kabakçı Mustafa isyanı elebaşıları tarafından istenmiyen kişi olduğu belitildiği için o da bu görevden ayrılmak zorunda kaldı.

Bu azilden sonra Sâmânizade Ömer Hulusi Efendi inzivaya çekildi. II. Mahmut tahta geçtikten sonra 22 Eylül 1810'de ona tekrar şeyhülislâmlıık görevi verildi. Bu üçüncü kez şeyhülislâmlığı 1 yıl 8 ay 19 gün sürdü. Yaşının ilerlemiş olması nedeniyle, 1812 yılında bu görevden istifa etti ve emekli oldu.

Birkaç günlük hastalıktan sonra 12 Haziran 1812'da İstanbul’da hayata gözlerini yumdu. Fatih Camii yakınlarında, Otlukçu yokuşundaki mezarlığa gömüldü.

Şeyhülislâmlik yaptığı üç dönem toplam 5 yıl 1 ay 23 gündür.

Sâmânizade Ömer Hulûsî Efendi, Sicill-i Osmani'de şöyle değerlendirilmiştir:[2]

Âlim, kamil, zengindi. ... Cimriliği hayır yapmasına engel olmadı. Mensipleri ehline vermek alışkanlığından dolayi meslek mensuplarını memnun edemezdi.

"Osmanlılar Ansiklopedisi"'ne göre[1]

Olgun, faziletli ve iktisatlı bir kişi(dir).

Fatih Camii civarında bir mescit, hücreler ve fakirler için barınma yerleri inşa ettirmiştir. Bunlara gelir sağlamak için de akar ve nakit vakıfları tahsis etmişti. Özbekler Tekkesi de onun eseridir.

• Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.4, say.597/598
• Özcan, Tahsin (1999) "Ömer Hulusi Efendi (Samanîzade) ", Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, C.2 s.424, ISBN 975-08-0073-7
• Özcan, Tahsin (2007) "Ömer Hulûsi Efendi, Sâmânîzâde", DİA, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c.XXXIV, İstanbul:Türkiye Diyanet Vakfı s.72-73.