Oktodurus Muharebesi

MÖ 57-56 kışını Jül Sezar Galya'da geçirdi. Emrinde bulunan "Lejyon XII Fulminata" lejyonunu ve buna destek sağlayan bazı süvari birlikleri ile birlikte "Servius Sulpicius Galba" komutası altında Galya Transalpina eyaletine gönderdi. Bu bölgede Nantuateler, Veragriler ve Seduniler kabileleri yerleşikti. Sezar'in emri altında bulunan bir lejyonu bu eyalete göndermesinin baş sebebi Alplerde bulunan Poeninus Geçidi (modern "Grand Sen Bernard Gecidi")'ni savunmaktı. Romalı tacirler bu geçidi kullanıp Alpleri geçmekteydiler. Ama bazen bu tacirler geçit yakınlarında yaşayan Galyalıların saldırısına uğramakta idiler. Romalı tacirler arasında bunu önlemek için bu dağlarda yaşayan Galyalı kabilelere bir koruma tazminatına benzer nispeten yüksek değerde bir "Yol Geçiş Ücreti" ödemesi yapmaları göreneği yerleşmişti.

Galya Transalpina'ya bir Romalı lejyonu ile gelen Galba bu eyalette bulunan korunaklı mevkilerin çoğunu eline geçirdi. Etrafta yaşayan Galyalı kabilelerden de kendi emirlerine itaat edecekleri hakkında yeminli sözler aldı. Bunun üzerine Galba, emri altındaki Romalı gücünü ikiye böldü. İki kohort lejyoneri Nantuatelerin bulundukları arazilere gönderdi. Emri altında kalan diğer kohortları ise Veragriler kabilesine ait olan "Oktodoros" adlı bir kasabada götürdü.

Oktodurus kasabasına gelen bu birlikler hemen kışın kalacakları savunmalı bir kışlık askeri kamp inşa etmeye koyuldular. Roma lejyonerlerinin kışlık kampının bulunduğu Oktadurus kasabası iki yani yüksek dağlarla kaplı dar bir vadide konumlanmıştı ve kasabanın içinden "Dranse Nehri" adlı bir akarsu geçmekte idi. Galba bu kasabanın arazisini ikiye ayırdı. Bir kısmını orada yaşayan Veragriler kabilesi ve diğer Galliler kabileleri mensuplarına yaşamak için bıraktı. İkinci kısmını lejyonunun geleneksel kışlık korunaklı askeri kampını inşa etmek için ayırdı. Askerler için kışlalar ve sosyal merkezler binalardan ve tedarik mal ve malzemesi için depo yapılarından olan bir kışlık askeri kampın savunmasını sağlamak için Romalılar orduları için bir standart Romalı savunmalı kamp yapma tekniği vardı. Bu yapım tekniğine göre önce kampın etrafında derince bir hendek kazılırdı ve oradan çıkan topraklar ve değişik yakın yerlerden getirilen ekstra topraklar ve kayalar bir duvar şeklinde yığılarak kampın etrafında bir genellikle toprak duvardan savunma mevzii yapılırdı. Bu savunma kampların geleneksel olarak bu duvarı ve hendeği geçen 4 kapısı bulunurdu. Galba emrindeki Romalı birliğini hemen bu savunma kampı yaptırmaya koydurdu ve yapıma hemen başlanıldı.

Bu kışlık kampın tamamlanmasını beklerken yeni kampın mühim bir kısmı bitirilir bitirilmez Romalı kohortlar daha bitmemiş bu savunmalı kampa yerleşmeye başladılar. Tam bu sirada yeni bir beklenmedik gelişme ortaya çıktı. Kasabada yerleşik ve kasaba etrafında fazla uzak olmayan bölgelerde yaşayan Galyalı kabileler mensupları Romalıları protesto edip savaşçıları ile Romalılara ufak saldırılara başladılar. Sezar kitabında bu saldırılara birkaç değişik neden vermektedir: Bunların başında Galyali kabileler halkının Sezar'a inanmaması gelmektedir. Sezar onalar bu kışlık kampın kurulmasında tek bir amacın Alp geçidinin tacirlerin saldırılara mazur kalmadan açık tutulması olduğunu bildirmişti. Galyalılar Sezar'ın bu beyanlarını kabul etmemekte ve Sezar'ın bu sözünü tutmayacağından ve bu geçit ve yörelerini devamlı elinde tutmak için yeni askeri tedbirler almaktan hiç çekinmeyeceğini kabul etmekte olabilirlerdi. Galyalı kabileler halkı Romalıların kasabaya gelirgelmez bazı önemli kasabalıların genç erkek çocuklarını toplayıp bunları Romalılara verdikleri itaat yemininden ayrılmalarını önlemek için kışlık kamplarında rehine olarak tutmaya başlamaları taktiğinden gayet büyük hoşnutsuzluk duymaya başlamışlardı. Son olarak Galyalılarin liderleri kampa giren Romalı birliğinin gücünün az olduğunu ve takviyelrin gelmeyeceği kış aylarında Galyalıların bu zayıf Romalı gücünü kolayca yenebileceklerini sanmakta olabilirlerdi.

Kış için kışlaya giren Roma lejyonu ve destek birlikleri birkaç gün sonra kasabanın Galler tarafından ikamet icin ayrılan semtlerinin Galliler tarafından boşaltılmış olduğunu fark ettiler ve kasabanın etrafında bulunan tepe yamaçlarının ise Sedunler ve Veragriler kabilelerine ait savaşçılardan oluşan büyük bir askeri güçle sanki kaplı olduğunu gözlediler. Romalı kışlık kışlasının alışılagelen savunma mevkileri daha tamamıyla yapılıp bitirilmemişti. Kışlık kışlaya çekilen birliğin o kış kullanacağı tedarik mal ve malzemeleri, özellikle zahire, gerekli miktarlarda sağlanmamıştı ve eğer bu kışlık kamp bir kuşatmaya maruz kalırsa bu tedarikin yeterli olmayacağı açıkça görülmekteydi. Birden tepelerden aşağı Galyalı savaşçılar saldırıya geçtiler. Romalı lejyonu yamaçlardan aşağı saldırıya geçen Galyalılar savaşçılarına karşı mevzilerini 6 saat kadar savundular. Fakat bundan sonra mevzilerini savunmanın devam edemeyeceğini anladılar. Romalı ordusunun tecrübeli ama rütbeleri küçük subaylarından "centurion" P. Sextius Baculus ve "tribün" C. Volusenus komutanları Galba'ya çıkıp durumu ona anlatarak ve ona bir huruç hareketi ile saldırıya geçmeleri emrini vermesini tavsiye ettiler. Bu tecrübeli subayların tavsiyelerine uyan Galba kışlada bulunan Romalı birliklerine mevzilerinden çıkıp Galyalı savaşçılara kışlanın dört kapısından bir huruç harekâtı ile çıkıp Galliler ordusuna bir karşı taarruza başlamalarına emir verdi. Bu saldırılı huruç harekâtında Romalılar büyük bir başarı kazandılar. Saldırmakta olan Galyalı savaşçılara büyük zayiat verdirerek onların saldırısını durdurup kalanları geri püskürtüp muharebeden kaçmalarına neden oldular

Böylece Romalıların galibiyet kazandığı Oktodorus Muharebesi hakkında Jül Sezar kitabında bu harekât sonucunda Romalı birliklerin gayet az bir zayiat vererek toplam 30,000 savaşçıdan oluşan Galyalı ordusunun üçte birini (takriben 10,000 savaşçıyı) bu huruç saldırısında öldürdüklerini bildirmiştir. Modern tarihçiler bunun bir gerçekleri yansıtmadığını bildirmektedirler. Bunlardan birisi Oktodurus (modern Martigny) kasabası etrafındaki vadinin gayet dar olduğunu ve bu dar vadinin sarp yamaçlarına Sezar'ın ifade ettiği gibi 30,000 kişilik bir Galyalı ordusunun sığmasının imkânsız olduğunu bildirmektedir. Diğer modern tarihçilerin çoğu Sezar'ın bildirdiği gibi Galyalılarin 10,000 kişi zayiat verdiği bilgisinin mutlaka abartılıp gayet şişirilmiş bir sayı olduğunda hemfikirdirler.

Roma lejyonunun bu gayet açık galibiyetine rağmen Romalı komutanı olan Galba Oktodurus'da kışlağa tekrar girip o kasaba kalmanın uygun olmadığı fikrine varmıştı. Yeter miktarda tedarik sağlanmadığını bilmekte idi ve Alplerde tedarik toplama için özle tedarik toplama güçlerinin etrafa gönderilip sivil halktan kar kış şartları altında zorla tedarik toplamanın güçlüğünü anlamıştı. Zaten pek verimli olamayan Alplerde yaşayabilmek için gerekenden daha fazla ürün üretmenin zor olduğu bilinmekteydi. Bunun için Romalı lejyonu için ek tedarik için gerekli zahire ve diğer ürünler üretilip bu ek ürünleri stoklama imkânının olmadığı açıktı. Bundan dolayı Romalı komutan Galba Oktodurus'u terk etmeye karar verdi. Kasabayı yakıp yıktıktan sonra cebri yürüyüşle lejyonu ile Alp dağlarının güneyine Romalılar tarafından yönetilen eyalet arazisine çekildi. Burada Allobroges kabilesi arazisinde bir kışlık kışla kurup emrindeki Lejyon ve diğer birlikler ile burada kışladı.

Galba ve Romalı lejyon ve diğer destek birlikler Oktodurus'da Galyalılara ait arazilerde bir tuzağa yakalanmaktan bu muharebe ile güç kurtulmuşlardı. Fakat bu muharebeden gayet açıkça anlaşılmaktaydı ki Jül Sezar'ın emrindeki Romalı güçler birleşip konsantre olmayıp yabancı arazilere yayılmış bulundukları zamanlar Gallilerin saldırılarına daima açık bulunacaklar ve bu saldırıları gayet tehlikeli sonuçlar doğurabilip Romalı gücünün elimine edilme tehlikesi altında kalacaklardı. Alplerde Romalıların karşılaştıkları direniş Galya'nın diğer taraflarında Jül Sezar'ın Galya'nın tümünü işgal planın gayet zor olacağına bir gösterge olmaktaydı. Jül Sezar Galya'yı işgale başladığı MÖ 58-57 yıllarındaki nispeten kolaylıkla kazandığı başarılar Oktoduros Muharebesi'nden sonra görülmeyecek ve tüm Galya'nın Jül Sezar tarafından Romalılar eline geçirilmesi bundan sonra 5 uzun yıl daha alacaktır.

• Jül Sezar
• Galya Savaşları
• Commentarii de Bello Gallico

• Jül Sezar (Tür. çev.: Hamit Dereli) (1942) Gallia Savaşı, İstanbul: Maarif Basımevi (Dünya Edebiyatından Tercümeler - Latin Klasikleri) Kitap II Googlebooks
• Jül Sezar, Commentarii de Bello Gallico II
• Dennis, Peter (2010) Julius Caesar: The background, strategies, tactics and battlefield experiences of the greatest commanders of history. Osprey Publishing, ISBN 1846039282. (İngilizce)

• Rickard, John (20 Mart 2009) "Battle of Octodurus, winter 57/56 B.C" Military History Encyclopedia on the Web "History Of War.org" websitesi 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.