Marmaray Tüneli

Tünelin parçalarını batıran bir mavna, 2007.

İstanbul Boğazı'nın altından geçecek bir demiryolu tüneli düşüncesi ilk kez 1860'lı yıllarda Sultan Abdülmecid tarafından dile getirildi. Proje ilk olarak II. Abdülhamid döneminde tasarlanmıştır. Abdülhamid zamanında 1902'de Amerikalı mühendisler Tünel-i Bahri'nin beratını aldılar. Proje, Salacak-Sarayburnu arasında, denizin altına dikilen 16 sütunun üzerinden geçen bir tüneli kapsıyordu. 1980'li yıllarda Boğaziçi Köprüsü'nün trafiğe yetmemesi üzerine yeni bir köprü ya da bir denizaltı tünelinin yapılması gündeme gelmiştir.[1][2]

1985-1987 arasında ilk yer araştırmaları başladı. 1987 yılında ilk geniş kapsamlı fizibilite etüdüyle projenin ana hatları belirlendi. Güncellemelerle proje aşaması 1998 yılında biten Marmaray'ın inşasına 2004 yılında başlandı. 2004 yılındaki çalışmalarda 460 metre derinlikte elde edilen bulgular çalışmalar açısından risk taşımaktaydı. Tünel zemininin 4 metre yukarısında bu riskler artmaktadır. Bu riskten dolayı zemin sağlamlaştırılmıştır.

2005 yılında, Boğaz geçişinin Avrupa tarafından karaya çıktığı yerde bulunan, Bizans İmparatorluğu dönemine ait arkeolojik kalıntılar ve Üsküdar, Sirkeci ve Yenikapı bölgelerindeki yapılan arkeolojik çalışmaların etkisiyle projenin "BC1 Raylı Tüp Tünel geçişi ve istasyonlar" etabı planlanandan yaklaşık 4 yıl geç tamamlanmıştır.[3] Kazılar sonucu 4. yüzyıl döneminde şehrin en büyük limanı olan Theodosius Limanı gün yüzüne çıkmıştır.[4][5]

Tünelde test sürüşleri 6 Ağustos 2013'te başladı ve tünel 29 Ekim'de hizmete girdi.[6]

7 Kasım 2019'da Çin'den gelen ve Avrupa'ya giden bir yük treni Marmaray Tüneli'nden geçti ve tüneli kullanan ilk yük treni oldu.[7]

Eminönü ve Üsküdar arasında batırılmış ve dünyanın en derin batırma tüpü olan tünelin toplam uzunluğu 1.387 metredir. 8 adet 135 metre, 2 adet 110 metre ve 1 adet 98,5 metrelik tüplerin ağırlıkları 12 ile 18 bin ton arasında değişir. Bu tüpler iki bölümden oluşur. 30 santimetre kalınlığında bir çeşit conta vasıtasıyla emişle birbirine bağlanmaktadır. Batırma tünelin yüksekliği 8,75 metre, genişliği ise 15,5 metredir.

Tüpleri üretmek için Tuzla'da iki tane gemi havuzu bulunduruldu. Ağızları kapalı biçimde çelikten üretildilet. Her bir tüp için yaklaşık olarak bin ton çelik çubuk kullanıldı. Bu tünellerde yüz metrede bir acil çıkış kapısı bulunur. Sistemin yangın güvenliği tünel içerisine ve istasyon binalarına inşa edildi.

Tüpleri yerleştirmek için deniz kumu kaldırıldı. Tüpler 10 tane su tankının yardımıyla yerleştirildi. Tanklara su ilavesi yapılarak yön kontrolü yapıldı. Üzeri 4 metre taş bloklar ve kum ile kaplandı. Bu işlem sayesinde tüpler gemi batıklarından korunmuş hale getirildi.

Tünelin inşaatında Ayrılıkçeşme-Üsküdar, Sirkeci-Yenikapı ve Yenikapı-Yedikule arasında farklı TBM'ler kullanılmıştır. Projede toplamda 5 TBM (1 tane EPB tipi (Yakın yüz kalkanlı ve zemin basıncı dengeleyicili), 4 tane çimentolayan TBM) kullanılmıştır. Tarihi yarımadada doğabilecek riskler sebebiyle Yedikule-Yenikapı (2*2480 m) arasında EBP tipi TBM kullanılmıştır. Çimentolayan TBM'ler Ayrılıkçeşme-Üsküdar (2*4210 m) ve Yenikapı-Sirkeci (2*3072) arasında kullanılmıştır.

Sirkeci istasyonu (1500m), geçiş tüneli (350m), tüneller arası yaya geçidi (600m), Sumps (120m) Avusturya Yeni Tünel Açma Yöntemi (NATM) kullanılarak delinmiştir. Yerin altında 3 istasyon bulunmaktadır. Yenikapı ve Üsküdar istayonları Aç & Kapa Yönetimi ile yapılmıştır. Bu yöntemle 994 metre işlem yapılmıştır.