Luis Echeverría

Echeverría, Başkan Gustavo Díaz Ordaz hükûmetinde 1963 ile 1969 yılları arasında İçişleri Bakanı olarak görev aldı.

1968 boyunca öğrenci protestolarına karşı sert bir tutum sergiledi. Hükûmet ve eylemciler arasında çarpışmalar sonucunda Ekim 1968'de Meksiko'da düzenlenen 1968 Yaz Olimpiyatları'ndan birkaç gün önce Tlatelolco katliamı yaşandı.[15][16] Bir başka olayda Meksika ordusunun %15'inin bölgedeki gerillalarla mücadele etmesi için Guerrero eyaletine gitmesini emretti.

22 Ekim 1969'da Díaz Ordaz, PRI başkanı Alfonso Martínez Domínguez ve diğer parti başkanlarını Los Pinos'taki ofisine çağırdı ve Echeverría'nın halefi olacağını ilan etti. Martínez Domínguez başkana emin olup olmadığını sorunca Díaz Ordaz "Neden soruyorsun? Bu hayatımın en önemli kararı ve üstünde çok fazla düşündüm" dedi.[17]

8 Kasım 1969'da Díaz Ordaz, Echeverría'yı resmi olarak başkanlık adayı olarak açıkladı. Başkanlık yarışı sırasında Echeverría, Tlatelolco katliamı kurbanları için bir dakikalık saygı duruşunda bulunmasını istedi. Bu hareket Başkan Díaz Ordaz'ı çok kızdırdı ve neredeyse Echeverría'nın istifasını isteyecekti. Echeverría, Díaz Ordaz hükûmetinde sertlik yanlısı olsa da ve Tlatelolco katliamından sorumlu olsa da "insanlara yaptıklarını unutturma takıntısı" geliştirdi.[18]

ABD Başkanı Richard Nixon (solda) ve Luis Echeverría ABD birliklerini selamlıyor (1972)

Echeverría, Meksika Devrimi'nden sonra doğmuş ilk başkandır. Başkanlık için yemin ettikten sonra büyük bir popülist siyasi ve ekonomik reform programı başlattı, maden ve elektrik endüstrilerini millileştirdi, Sinaloa ve Sonora eyaletlerindeki özel mülkleri köylülere dağıttı, yabancı sermaye yatırımını sınırladı ve Meksika'nın karasuları sınırını 370 kilometreye çıkardı. Devletin sağlık, konut inşaatı, eğitim ve gıda destek harcamaları önemli miktarda arttı[19] ve sosyal güvenlik kapsamındaki nüfus iki katına çıktı.[20]

Selefleri döneminde yıllarca süren ekonomik büyümeden sonra Echeverría hükûmetinin son aylarında ekonomik kriz çıktı. Benzer ekonomik krizlerle sonraki yirmi yıl boyunca yüzleşecek Meksika Başkanları'nın birincisi oldu.[21]

Görev süresi boyunca ülkenin dış borcu 1970'teki 6 milyar dolardan 1976'da 20 milyar dolara çıktı.[11] 1976'da Meksika'nın ihracattan kazandığı her doların 31 cent'i dış borç faizine ödeniyordu.

1954 ile 1976 yılları arasında Meksika hükûmetleri Meksika pesosunun değerini 12,50 peso 1 Amerikan doları olacak şekilde belirlemişti. 30 Ağustos 1976'da ekonomik problemlerin büyümesi sonucunda Echeverría hükûmeti peso'nun değerini %59,2 düşürdü, 19,90 MXP 1 USD oldu. İki ay sonra peso'nun değeri yine düşürüldü ve 26,60 MXP 1 USD oldu.[22]

Görev süresinin sonunda enflasyon %459 seviyesindeydi. 1971'de 703 milyon dolar olan dış ticaret açığı 1975'te 3.769 milyar dolar rekor seviyeye çıktı ve 1976'da 3.024 milyar dolar oldu. Geleneksel olarak negatif ticaret dengesini finanse etmek için kullanılan hizmetler sektörü ilk defa 1975 ve 1976'da borç verdi.[23] Echeverría hükûmetinin sonunda devlet değersiz para basıyor ve borç alıyordu.

Buna rağmen Meksika ekonomisi %6,1 büyüdü ve yıllar boyunca bitirilememiş önemli altyapı ve kamu hizmeti projeleri tamamlandı.[6]

Echeverría 1970'lerin sonlarında barbasco endüstrisini millileştirdi. Yabani barbasco doğum kontrol hapında kullanılan hormonlar için önemli bir doğal kaynaktı. Millileştirme ve devlet yönetimindeki PROQUIVEMEX şirketinin kuruluşu Meksika'nın bu endüstrideki önemi azalırken gerçekleşti.[24]

Meksika Başkanı Luis Echeverria Álvarez, mühendis Oscar Vega Argüelles ile birlikte

Echeverría hükûmeti sırasında yeni Federal Seçim Yasası onaylandı:

• Partilerin seçime girebilmesi için gereken üye sayısı 75.000'den 65.000'e indirildi
• Nüfusa oranla verilen Kongre temsilcisi sayısı 20'den 25'e çıkarıldı
• Kalıcı oy kullanma kartına geçildi
• Aday olma yaşı 30'dan 21'e düşürüldü[25]

PRI geleneğine uyan Echeverría başkanlık için halefini kendi seçti ve Maliye Bakanı ve çocukluk arkadaşı José López Portillo'yu 1976 seçimleri için PRI adayı olarak belirledi. Bir dizi olay ve muhalefet Ulusal Hareket Partisi (PAN) içindeki iç çekişmelerden dolayı López Portillo tek başkan adayı oldu ve seçimi rakipsiz kazandı.[21]

Echeverría hükûmeti ilk ulusal çevre yasasını 1971'de çıkardı. 1960'tan 1970'e Meksiko 3 milyondan 7 milyon nüfusa ulaştı. Bu artış kirlilik ve şehirleşme sorunlarını beraberinde getirdi. Meksika Ulusal Özerk Üniversitesi, Ulusal Politeknik Enstitüsü ve Colegio de México'dan akademisyenler ve 1969 ABD Ulusal Çevre Politikası Yasası çevre ile ilgili sorunlara dikkat edilmesini sağladı. Meksika hükûmeti bir dizi düzenleme ile hava kirliliğinin yanı sıra yüzey ve deniz suları için yeni kalite standartları getirdi. Yapısal değişim olarak hükûmet çevre ile ilgili yeni bir ajans kurdu ve sonraki hükûmetlerde bu yapı kabine seviyesinde bir bakanla temsil edildi.[26]

Echeverría hükûmeti siyasal şiddeti arttırması ile anılır:

• Bir yandan çeşitli solcu gerilla grupları (en önemlilerinin başında Lucio Cabañas ve Genaro Vázquez vardı) ülke çapında devletin artan otoritesi ve artan sosyal eşitsizliğe karşı ortaya çıktı. Bu gerilla grupları genellikle tanınmış siyasetçiler ve iş insanlarını kaçırıyor, banka soyuyor ve ara sıra kışlalara saldırıyordu. Gerilla şiddeti José López Portillo hükûmetine kadar sürdü (1976-1982). Portillo, siyasi reformla solcu partileri yasallaştırdı ve hapisteki pek çok gerilla savaşçısına af çıkardı.
• Bir diğer yandan devlet siyasi muhalefeti şiddetle bastırdı. 1971 Corpus Christi katliamının yanı sıra ordu gerilla gruplarına karşı savaşta insan hakları ihlalleri (infazlar dahil) ile suçlandı. Resmi olarak ordu ile çatışma sırasında ölen gerilla liderleri Cabañas ve Vázquez'in silahlı kuvvetler tarafından yasa dışı bir şekilde infaz edildiği şüphesi vardır.[7][9][10]

Bu hükûmet sırasındaki pek çok öğrenci ve gençlik hareketi protestosuna karşı PRI ve Başkan Echeverría siyasi gençliği etkisiz hale getirmeye çalıştı. 1971'in sonlarında Corpus Christi katliamı ve Avándaro Rock Festivali'nden sonra Echeverría neredeyse tüm Meksikalı grupların rock müzik kayıtlarına yasak getirdi. Yasak ("Avandarazo" olarak da bilinir çünkü PRI'nin muhafazakar kanadının karşı çıktığı Avándaro Rock Festivali'ne karşı çıkmıştı) ulusal müzik gruplarının pek çok rock tarzının kaydedilmesini ve satılmasının yanı sıra canlı rock konserlerini ve rock müziğin açık alanlarda çalınmasını içeriyordu. Yasak uzun yıllar sürdü ve 1980'lerde kademeli olarak kaldırıldı.[27][28][29][30]

"Tercermundismo" ("Üçüncü Dünyacılık") adılı Meksika'nın dış politikasının yeniden oluşturulması Echeverría'nın başkanlığı sırasında oldu. Gelişmekte olan ülkelere destek verdi ve Meksika'yı Üçüncü Dünya'nın çıkarlarının koruyucusu noktasına getirmeye çalıştı.[31] Echeverría'nın dış politikasının hedefi Meksika'nın ticari ilişkilerini çeşitlendirmek ve daha eşit ve adil bir uluslararası düzenin sağlanmasıydı.[32]

Pek çok ülkeye ziyarette bulundu ve sosyalist Küba ve Şili hükûmetleri ile güçlü bağlar kurdu. Echeverría Küba'yı 1975'te ziyaret etti.[33] Ayrıca Meksika, Güney Amerika ülkelerindeki askeri diktaların baskısından kaçan çoğu siyasi sığınmacıyı kabul etti. Bu sığınmacılar arasında eski Şili Başkanı Salvador Allende'nin dul karısı Hortensia Bussi de vardır.[34] Siyonizmi kınadı ve Filistin Kurtuluş Örgütü'nün başkentte bir ofis açmasına izin verdi.[35]

Echeverría adaylığı sırasında Meksika'nın kuzey batısındaki vatandaşların ABD'ye karşı Colorado Nehri'nin suyunu kullanması (ve haksızlık olduğu algısını) yüzünden öfkesinden faydalandı. Nehir Meksika'ya girmeden önce Amerika'nın güney batısının çoğu tarafından kullanılıyor. ABD ve Meksika arasındaki anlaşmaya göre ABD 1,85 kilometreküp suyun ABD-Meksika sınırından geçmesinden sorumluydu ama herhangi bir kalite standardı belirlenmemişti. 20. yüzyıl boyunca ABD, Birleşik Devletler Islah Bürosu tarafından yönetilen su politikaları kapsamında nehir boyunca çeşitli sulama projeleri uyguladı. Bu da suyun tuzluluk oranının nehrin akışı boyunca artmasına neden oldu. 1960'ların sonunda Meksika'ya gelen suyun yüksek tuzluluk oranı aşağı Colorado'daki sulama alanlarının mahvolmasına neden oldu.

1973'te petrol fiyatlarının birden artması ve Campeche Koyu'nda yeni Meksika petrol yataklarının çıkma olasılığı Echeverría'ya ABD'nin Nixon hükûmetine karşı güçlü ticaret kozları verdi. Echeverría konuyu Uluslararası Adalet Divanı'na taşıma tehdidinde bulundu. Böylece Nixon hükûmeti anlaşmayı tuzluluk kontrolünü de içerecek şekilde yeniden düzenlemek zorunda kaldı.

1976'da Echeverría Üçüncü Dünya kimliğinden ve yakın zamanda ölmüş Mao Zedong ile ilişkisinden faydalanarak Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri olmaya çalıştı. Avusturyalı Genel Sekreter Kurt Waldheim, 1976 Genel Sekreter seçimlerine ikinci defa seçilmek için girdi. Genellikle Genel Sekreterler rakipsiz seçilse de Çin, Üçüncü Dünya'nın çoğunlukta olduğu organizasyonun başında bir Avrupalının olmasından rahatsız olduğunu belirtti.[36] 18 Ekim 1976'da Echeverría seçimlere Waldheim'ın karşısında girdi.[37] Ancak Güvenlik Konseyi'nin 7 Aralık 1976'daki oylamasında büyük farkla yenildi. Çin ilk turda Waldheim'a karşı sembolik olarak Güvenlik Konseyi veto hakkını kullandı ama ikinci turda Waldheim'a oy verdi. Echeverría sadece 3 oy alırken Waldheim 14 oy almıştı. Sadece Panama Waldheim'ın oy birliğiyle seçilmesini engelledi.[3]

1940'ta Lázaro Cárdenas tarafından çıkarılan halefin yemin etmesinin ardından gücü tamamen bırakma geleneğine Echeverría uymadı. Echeverría yeni başkanın atamalarını etkiledi, örneğin Baja California valisi olarak Hermenegildo Cuenca Díaz'ın atanmasını sağladı. Portillo'nun İçişleri Bakanı Jesús Reyes Heroles, Echeverría'nın başkanlık telefon ağının kullanması, bakanları ziyaret etmesi ve kendi konutunda siyasi elitlerle buluşması gibi Echeverría'nın yetkisini aşan konularda başkanı uyardı. Reyes Heroles, Echeverría'nın etkisini kırmak için aralarında başkanlık telefon ağındaki görüşmelerini kaydetmek ve Echeverría'ya bağlı görevlilerin değiştirilmesi gibi önlemler aldı.[42]

Ayrılmalarından sonra Echeverría'nın Portillo üstündeki etkisi kırılsa da Meksika üstündeki etkisi sürüdü. Görevden ayrıldıktan sonra 1988 ile 1994 yılları arasında başkan olan Salinas açıkça Echeverría'yı partisinin başkanlık adayı Luis Donaldo Colosio'nun Mart 1994'te öldürülmesine ilham vermekle suçladı. Bu cinayet Salinas'ın parti içindeki reform destekçilerine karşı bir komplonun başlangıcıydı. Sonuçta sistemik siyasi ve ekonomik kriz yaşandı.[43] Salinas, Echeverría'yı öldürülen aday Luis Donaldo Colosio yerine muhafazakar bir aday seçmesi için baskı yapmakla suçladı. Echeverría iddiaların saçma olduğunu belirtti.

Echeverría'nın kayınbiraderi Rubén Zuno Arce 1992'de Kaliforniya'daki bir mahkemede suçlu bulundu ve Guadaljara uyuşturucu karteli liderliği ve yedi yıl önce bir ABD federal ajanın öldürülmesinden dolayı ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı.[44] Echeverría defalarca Başkan Carlos Salinas'dan ABD hükûmetine Zuno Arce'nin serbest bırakılması için baskı yapmasını istedi ancak sonuç alamadı.

PRI'nin Temmuz 2000'deki genel seçimlerdeki yenilgisinin ardından Vicente Fox'un (2000 ile 2006 arasında başkan oldu) daha önceden Echeverría ile Echeverría'nın Meksiko'daki evinde 1999 ve 2000'de başkanlık yarışı sırasında defalarca görüştüğü ortaya çıktı.[45]

Fox, Echeverría'ya sağdık birden çok kişi hükûmetinde üst düzey kadrolar atadı. Bu kişiler arasında 1970'lerde Echeverría'nın "Üçüncü Dünya Üniversitesi"ni yönetmiş Adolfo Aguilar Zínser millî savunma danışmanı olarak ve (Echeverría'nın kişisel sekreteri) Juan José Bremer Washington'a elçi olarak atandı. En tartışmalı atamada Meksika basını tarafından bir müze sahibinin 1972'deki intiharından sorumlu tutulan ve o sırada Echeverría'nın başsavcısı olup Kolomb öncesi tarihi eserlere el koymaya çalışan (Echeverría'nın böyle bir koleksiyonu vardı) Alejandro Gertz Manero'nun[46] Federal Polis şefi olarak atanması oldu.