Gevher Şad Begüm

Babası Çağatay soylularından Gıyâseddin Tarhan'dır. 1388 yılında Şahruh ile evlendi. Ardından bir süre eski Türk geleneklerine uyarak kayınvalidesi Saray Mülk Hanım'ın yanında yaşadı. 1394 yılında Sultaniye'de Uluğ Bey'i, Semerkant'ta üç yıl kaldıktan sonra yerleştiği Herat'ta da 1397'de Baysungur'u dünyaya getirdi.[1]

Herat'ta hayır eserleri yaptırmanın yanı sıra torunları Baysungur'un oğlu Alâüddevle ile Uluğ Bey'in oğlu Abdüllatif Mirza ile ilgilendi. Şahruh'un tahtına varis olarak gördüğü oğlu Muhammed Cuki'nin ölmesi kendisini sarstı ve bu vakadan sonra devlet işlerinde Gevher Şad Begüm'ün ağırlığı iyice arttı. Baysungur'un oğlu Muhammed'in tahta çıkmak için Şiraz'ı kuşatması üzerine Gevher Şad eşi Şahruh'u ikna ederek torununun üzerine gönderdi. Şahruh, Save şehrinde bazı ileri gelen kişileri ve komutanları Gevher Şad'ın yönlendirmesiyle öldürdü.

Kocasının 1447'de ölmesi üzerine hareket geçip torunları Alâüddevle ile Abdüllatif Mirza'ya Şahruh'un ölümünü haber verdi. Torunu Abdüllatif Mirza babasını durumdan haber ederek babaannesi Gevher Şad'ı rehin alıp Herat'tan ayrıldı. Diğer torunu Gevher Şad'ı kurtardı ve Herat'a gönderdi. Oğlu Uluğ Bey'in torunu Abdüllatif Mirza tarafından öldürüldüğü sıkıntılı geçen üç yılın ardından Herat'tan ayrılarak Esterabad'da Baysungur'un oğlu, torunu Babür Mirza'nın yanına sığındı. Ebu Said Mirza'nın hükümdar olmasıyla tekrar Herat'a yerleşti. Birkaç yıl sonra kendisine ihanet ettiğini iddia eden Ebu Said Mirza tarafından yaşı yetmişin üzerindeyken öldürüldü. Naaşı kendisinin yaptırdığı, oğlu Baysungur'un da gömülü olduğu türbeye defnedildi.[1]

Herat'taki türbesi.

Dindar bir kişiliğe sahip olan Gevher Şad, halk tarafından sevilen, fakirlere yardım eden bir şahsiyetti.

Meşhed'de kendi adıyla anılan Gevher Şad Camii'ni, Herat'ta cami, medrese ve kendisi için türbe yaptırmıştır. Gevher Şad Camii'nin yazılarını hattat olan oğlu Baysungur yazmıştır.