Erivan'ın idari yapılanması

Ermenistan'ın başkenti Erivan'ın idari bölümlerini, ilçelerini ve bunlar hakkındaki bilgileri idari yapılanma başlığıyla inceleriz.

Erivan'ın tarihi mahalleleri yıkılarak yerlerine modern binalar yapılmıştır.

Fars ve Rus Dönemleri

Ana Bölümler
18. yüzyılda Erivan

17. yüzyıldan itibaren Erivan sur içi ve çevre köyleri (Noragyugh, Dzoragyugh ve Nork) dışında 3 ana mahalleye (mahla ya da mahalle; Farsça: محله) ayrılmıştır.

  1. Şahar (Eski Şehir),
  2. Demir-Bulak (Karahank)
  3. Kond (Tepebaşı).

Çarşı (Kantar) Kond ve Şahar arasına yayılmıştır.

1830'da Erivan'ın etnik dağılımı[1]
Mahalle
Ermeniler
Tatarlar
Poşalar
Toplam
Yerli
Fars
Osmanlı
Şahar 998 1,111 30 3,199 5,338
Kond 1,176 374 18 2,537 195 4,300
Demirbulak 230 1,595 1,825
ERİVAN
2,174
1,715
48
7,331
195
11,463
3,937

Şahar

Şahar (şahar ya da şehir; Farsça: شهر ) Erivan'ın en büyük ve en eski mahallesidir. Şehrin kuzeydoğusunda Amiryan Sk. ve Khorenatsi Sk. arasında yer alır. Büyük ihtimalle Urartular döneminde yerleşime açılmıştır. Daha sonraki dönemlerde mahalle, birçok kez yıkılsa da hep yerleşim yeri olmuştur. Önceleri, 1631'de Bjnili Piskopos Filipos tarafından Eski Erivan ya da eski Erivan şehri isimleriyle de bahsedilmiştir.[2][3]

“ …(İncil'de yaptığım) Birçok araştırmadan sonra eski Erivan şehri'nde şunu buldum…
Բազում որոնմամբ խուզեալ գտաք, զգանձս զայս անգին ի հին քաղաքն Երեւան բազում ժամանակաւ գերի տարեալ ումեք իբրեւ եօթանասնօք		 „

Kond

Kond (Ermenice: Կոնդ), bölge Türkleri Fars yönetimi altındayken, şehirde yüksek bir bölgede kurulu olduğu için Kond mahallesini Tepebaşı ismiyle adlandırmıştır. Kond Erivan'ın batı yakasını oluşturur. Bir Ermeni tarihçisi olan Hovhannes Shahkhatunyats'a göre Kond, batıya ve aynı isimle anılan güney tepelerine kurulmuştur. Kond'un batı sınırı Hrazdan Nehri'ne ve kuzey sınırı Kozern Mezarlığı'na kadar uzanır. Kond, Şahar'a benzer şekilde Ermenilerce yerleşime açılmıştır. 100 Ermeni Poşası'nın Kond'a taşınmasıyla mahalle çoklu etnik yapıya bürünmüştür.[4]

Demirbulak

Üçüncü ana bölüm Demirbulak'tır. Türkçe, demir madeni anlamına gelir. Ermenice ismi Karahank'tır (Ermenice: Քարահանք, anlamı, taş ocağıdır. Bölgenin isminin taş ocağı olmasının nedeni mahallenin yakınlarında bulunan Tüf ve Bazalt madenleridir. Demirbulak mahallesi şehrin güneydoğusunda yer alır. Diğer mahallelere göre bu bölgede kimse yaşamıyordu denilebilir, sonradan açılan madenler sayesinde bölge yerleşim yerine dönüştü, Karahank, Azerbaycan'dan gelen Tatarların yerleşimiyle Erivan'ın yeni mahallesi oldu.[5][6] Demirbulak 17. yüzyılda kalabalıklaştı, Fars istilasından kaçan birçok Nahçivan Türkü, Erivan Kalesi'nin kuzeyindeki arazilere yerleştiler. Demirbulak'ta yaşayanların çoğunluğu Türk ve müslümandı, burada az miktarda Ermeni de yaşamıştır.

Kantar (Çarşı)

Kantar (Ermenice: Ղանթար), aslında tartmak için kullanılan bir ölçü aletidir, Arapça'dan gelir, (Arapça: قنطار) eski dönemlerinde Erivan'ın iş ve eğlence merkezine bu isim verilmiştir. Kantar, şehir idaresine aittir. Sonradan Kantar'ın bulunduğu yere inşa edilen kapalı çarşıya da Kantar adı verilmiştir. 1938'de Kantar'ın yerine (Sovyetler Birliği döneminde Kirov Parkı adıyla bilinen) çocuk parkı inşa edilmiştir.

19. yüzyılın ortalarındaki genişleme
Ermeni mimar Boris Mehrabyan tarafında 1906-1911 yıllarında yaratılan Erivan şehir planı
Dzoragyugh 20. yüzyılın başlarında. Surb Sargis Kilisesi sağ üst köşede görülüyor.

1827'de Erivan Rus askerlerince alındığında Kuzey İran'daki birçok Ermeni Erivanı'da kapsayan Doğu Ermenistan'a geldi. Böylece şehir genişledi, büyüdü. 19. yüzyılın ortalarında Erivan'ın 6 mahallesi vardı:

  1. Şahar
  2. Kond
  3. Demirbulak
  4. Dzoragyugh (Dara-kent)
  5. Nor tagh (Yeni mahalle)
  6. Shen tagh
  7. Nork (Çömlekçi)

Erivan'ın genişlemese yakınındaki Dzoragyugh ve Nork köylerinin şehirle bütünleşmesine sebep olmuştur.

Sovyetler dönemi
Bu dönemde ilçelere resmen geçerli olmak üzere Rusça isimler verilmiştir

Sovyetler döneminde Erivan'daki ilk idari ilçe bölünmesi 1936 yılında iki ilçenin kurulmasıyla başladı. Bu iki ilçe:

  1. Kirovskiy Rayon (Кировский район), Kirov Rayonu ya da ilçesi
  2. Stalinskiy Rayon (Сталинский район), Stalin Rayonu ya da ilçesi

1938'de Spandaryan İlçesi, 1939'da Molotof İlçesi kuruldu Böylece 1940 yılında Erivan'ın 4 ilçesi vardı:

  1. Kirovskiy Rayon (Кировский район), Kirov Rayonu ya da ilçesi
  2. Stalinskiy Rayon (Сталинский район), Stalin Rayonu ya da ilçesi
  3. Molotovskiy Rayon (Молотовский район), Molotof Rayonu ya da ilçesi
  4. Spandaryanskiy Rayon (Спандарянский район), Spandaryan Rayonu ya da ilçesi

1953 yılında Kirov İlçesi, parçalandı ve 1958'de Şahumyan İlçesi kuruldu aynı ilçe 1961 yılında Ordzhonikidze İlçesi adını aldı. 1971 yılına gelindiğinde Erivan'ın 6 ilçesi vardı:

  1. Rayon im.26 Komissarov (Район им.26 Комиссаров), 26. Komiserlik Rayonu ya da ilçesi
  2. Leninskiy Rayon (Ленинский район), Lenin Rayonu ya da ilçesi
  3. Myasnikyanskiy Rayon (Мясникянский район), Myasnikyan Rayonu ya da ilçesi
  4. Orconikidzevskiy Rayon (Орджоникидзевский район), Orconikidze Rayonu ya da ilçesi
  5. Spandaryanskiy Rayon (Спандарянский район), Spandaryan Rayonu ya da ilçesi
  6. Şayumyanskiy Rayon (Шаумянский район), Şayumyan Rayonu ya da ilçesi

1972'de Sovetskiy Rayon (Советский район), Sovyet Rayonu ya da ilçesi kuruldu ve Maştotskiy Rayon (Маштоцкий район), Maştot Rayonu ya da ilçesi 1986'da şekillendirildi.[7]

1989'daki son Sovyet nüfus sayım verilerine göre Erivan'ın ilçeleri ve nüfusları tablosu:[8]

İlçe
Rusça
Ermenice
Nüfus
Sovyet Советский район Սովետական շրջան 279,494
Şayumyan Шаумянский район Շահումյանի շրջան 192,899
26. Komserlik Район имени 26 комиссаров 26 կոմիսարների շրջան 186,754
Lenin Ленинский район Լենինի շրջան 138,926
Orconikidze Орджоникидзевский район Օրջոնիկիձեի շրջան 133,038
Maştots Маштоцкий район Մաշտոցի շրջան 125,620
Spandaryan Спандарянский район Սպանդարյան շրջան 80,580
Myasnikyan Мясникянский район Մյասնիկյանի շրջան 64,228
Erivan Şehri город Ереван քաղաք Երևան 1,201,539

Bağımsız Ermenistan
Erivan'ın on iki ilçesi

Erivan on iki "mahalle topluluğu"na (թաղային համայնքներ) bölünmüştür, diğer dillerde karşılığı olmayan bu tanımı ilçe diyerek çevirmek mümkündür.[9] İlçelerin her birinde seçilmiş bir topluluk lideri vardır. Her ilçe mahallelere (թաղամաս) bölünmüştür. İlçelerin mahallelerinin resmiyeti yoktur (թաղամասեր veya թաղեր). Erivan'ın 12 ilçesinin toplam kapladığı alan 227 km²'dir.

İlçe Ermenice Nüfus (2001) Alan (km²) Mahalleleri
Acapnyak Աջափնյակ
125,800
 25 Ajapnyak, Norashen, Nazarbekyan, Silikyan, Lukashin, Vahagni, Anastasavan, Cheryomushki
Arabkir Արաբկիր
150,200
 12.35 Nor Arabkir, Aygedzor, Mergelyan, Raykom, Güç Santrali
Avan Ավան
50,400
 8.37 Avan, Avan-Arinj, Aghi Hank
Davtaşen Դավթաշեն
50,500
 6.71 Davtashen konutları, Huysi Avan
Erebuni Էրեբունի
126,200
 48.41 Erebuni, Nor Aresh, Saritagh, Vardashen, Mushavan, Verin Jrashen, Nor Butaniya, Kayaran
Kanaker-Zeytun Քանաքեր-Զեյթուն
102,700
 8.10 Kanaker, Nor Zeytun, Heykel
Kentron Կենտրոն
179,100
 14.20 Pokr Kentron, Noragyugh, Nor Kilikia, Aygestan, Kond, Dzoragyugh
Malatia-Sebastia Մալաթիա-Սեբաստիա
158,700
 25.80 Nor Malatia, Nor Sebastia, Zoravar Andranik, Shahumyan, Araratyan, Haghtanak
Nork-Maraş Նորք-Մարաշ
14,600
 4.60 Nork, Nor Marash
Nor Nork Նոր Նորք
132,100
 14.47 Nor Nork, Bagrevand
Nubaraşen Նուբարաշեն
9,300
 18.11 Nubarashen
Şengavit Շենգավիթ
146,100
 40.50 Nerkin Shengavit, Verin Shengavit, Nerkin Charbakh, Verin Charbakh, Noragavit, Aeratsia, South-Western

Kaynakça
  1. (Ermenice) Երևան քաղաքի բնակչության շարժընթացը 1824-1914թթ. 4 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yerevan History Museum
  2. (Ermenice) H. Tashyan, List of manuscripts (Ձեռագրաց ցուցակ)", p. 260
  3. (Ermenice) Handes Amsorya («Հանդէս ամսօրեայ»), 1934, № 329 — 330
  4. (Ermenice) Hovhannes Shahkhutyants, Ստորագրութիւն կաթուղիկէ Էջմիածնի և հինգ գաւառացն Արարատայ, volume II, p. 146
  5. (Rusça) I. Chopin, Historical monument of the Armenian Oblast (Исторический памятник Армянской области), p. 464
  6. (Ermenice) Yervand Shahaziz, The Old Yerevan (Հին Երևանը), pp. 173—174
  7. (Rusça) Административно-территориальное деление города Еревана 15 Temmuz 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi
  8. (Rusça) Всесоюзная перепись населения 1989 г.: Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу 20 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  9. "Erivan'ın 12 ilçesi" (Ermenice). 13 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2008.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.