Eleşkirt

Eleşkirt (Kürtçe: Zêtka) Ağrı ilinin bir ilçesidir.

Eleşkirt
İlçe
Ülke Türkiye
İl Ağrı
Coğrafi bölge Doğu Anadolu Bölgesi
İdare
 • Kaymakam Mustafa Duruk
 • Belediye başkanı Ramazan Yakut (AK Parti)[1]
Yüzölçümü
 • Toplam 1,559 km² (601 mil²)
Rakım 1.840 m (6.030 ft)
Nüfus
 (2018)
 • Toplam 34,180
 • Kır
 -
 • Şehir
 -
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
Posta kodu 04000
İl alan kodu 0472
İl plaka kodu 04
İlçe sınırları içinde bulunan Kösedağ

Köken bilimi

Eleşkirt ismi eski Ermenice kaynaklarda Alaşkert (Ալաշկերտ) olarak geçer. Fakat Ermeni kaynakları bunu genellikle o dönemin ilçe merkezi olan Toprakkale köyü için kullanırlar. Çünkü tarihte Urartu kalesinine sahip etrafı surlarla çevrili olan yerleşim yeri burasıdır. Osmanlıca kaynaklarda, örneğin Şemseddin Sami'nin Kamus-ül' Alam'ında ilçe merkezinden Aleşkerd (آلشكرد) olarak bahseder. Öte yandan bölgede yaşayan, Ahıska türkleri, Azeri terekemeler bulunmaktadır. Kürtler, ilçe merkezini Zêtka ovayı da içine alan ilçenin tümünü de Elajgir diye adlandırırlar.[2]

Tarihçe

İlçe bağlısı olarak merkez hariç olmak üzere ilçe merkezine bağlı; 3 belde, 61 köy ve 8 mahalleden oluşmaktadır. 1926 yılına kadar ilçe merkezinin şimdi köy statüsünde olan Toprakkale tarafında olduğu söylenmektedir.Avrupa E-yolu E80 yolu Eleşkirt'ten geçince ilçe merkezi buraya taşınmıştır.

Daha önce Eleşkirt ilçesine bağlı Amet, Keşiş, Soğan köyleri 1946 yılında, Dedemaksut, Güvendik, Kayabey köyleri 1985 yılında, Badıllı, Yorgunsöğüt, Çobanbeyi köyleri 1988 yılında, Çatalipaşa, Sarıca, Söğütlü köyleri 1989 yılında Ağrı Merkez ilçeye bağlanmıştır.[3][4]

Tahir, Yayladüzü, Yücekapı köyleri, 2000 yılı sonrası belde olmuştur. 2012 yılından sonra Aşağıcihanbey, Değirmengeçidi, Gökçayır bağımsız köyleri Yayladüzü beldesinin, Aydıntepe köyü Tahir beldesinin, Oklavalı Köyü, Yücekepı beldesinin birer mahallesi olmuştur. = =Kültür==Binlerce yıl boyunca Kürt, Türk ve Ermeni halklarının iç içe yaşadığı Eleşkirt, Osmanlı döneminde birlikte yaşama kültürünün geliştiği bir yerleşim yeriydi. Bugün Eleşkirt'te zengin bu kültürlerin bileşiminden meydana gelen yemek kültürü bir hayli zengindir. Mutfağın temel malzemeleri et, yöresel baharatlar (pung, cetûrî vs.), sakatat çeşitleri, tereyağı ve b | arşivengelli = evet}}gurdur. Bir tür ayran çorbası olan gırar Eleşkirt'te farklı bir şekilde yapılır ve yerel baharatlarla zenginleştirilir. Eleşkirt mutfağı birçok yeşilliğin yapıldığı ve kurutulduğu bir yapıya sahip olduğu için yemekleri çok ağır sayılmaz. Eleşkirt ayrıca çiçal adı verilen örgü peyniriyle de meşhurdur. En ünlü yemekleri keşkek, gırar, cılbırdır.

Mutfak

Bölgede yaşayan Ahıska türklerinin sütlü ekmeği, tutmaç çorbası, çinçar çorbası, sinor(siron), Ahıska mantısı, haça pur ekmeği, kikil, bişi,katmeri, hasuta tatlısı mevcuttur.

Ağız

Genelde Ağrı, özelde ise Eleşkirt ilçesinin ağzıyla ilgili istenilen düzeyde malzeme toplanamadığı gibi bilimsel çalışma da yapılamamıştır. Bu anlamda Eleşkirt'de yaşayan Ahıska Türklerinin (halk arasında muhacir olarak bilinirler) konuştukları dille ilgili doyurucu bilgiler mevcut değildir. Şimdiye kadar Eleşkirt Türkçesiyle ilgili yapılan çalışmalardan en çok göze çarpan, Ağrı İli Eleşkirt İlçesi Uzunyazı Köyü (Ahıska) Muhacirleri adlı Ömer SEVİNÇ (https://omersevınc.com) arafından hazırlanmış olan yüksek lisans tezidir.[5]

Türkü ve halk oyunları

Bölgede yöre insanının dert,acı,anı ve yaşanmışlıklarının ağıt olarak anlatıldığı,bölge insanının kültürünün öğrenilmesindeki en önemli kaynaklardan birisi Dengbeji olarak bilinen Kürtçe ağıtlardır. Dengbeji parçaları seslendiren kişilere dengbej denilmektedir. Eleşkirt'te birçok dengbej bulunmakta ve bu kültürü yaşatmaktadır.

Ayrıca Eleşkirt adına yazılmış olan "Konma bülbül Konma" adlı türkü de meşhurdur.

Bölgenin halk oyunu halaydır. Halay dört adım atılarak ağır ağır oynanmaktadır. Bunun yanı sıra laçi denilen halay türüde düğünlerin vazgeçilmez oyunudur.

Tarihî yerler ve doğal güzellikler

Toprakkale köyünde Abdülakif Oğlu Mirza Bey 1687 tarafından yapılmış olan cami hala ibadete açıktır.

Nüfus

Halkın çoğunluğunu Kürtler oluşturmaktadır. Eleşkirt'te azınlık olarak yaşayan Türkler 93 harbi ve Dünya savaşı sonrasında bölgeye iskan ettirilmiştir. Ahıska Türkleri, Karapapaklar ve Azerilerdir.

Yıl Toplam Şehir Kır
1965[6]35.1686.01929.149
1970[7]37.5266.86930.657
1975[8]40.1418.20231.939
1980[9]44.12410.08334.041
1985[10]47.27711.56135.716
1990[11]41.7489.87131.877
2000[12]48.89215.33933.553
2007[13]40.86711.19429.673
2008[14]39.5329.88129.651
2009[15]39.28110.00929.272
2011[16]39.57811.00528.573
2012[17]39.04011.24727.793
2013[18]38.15610.86827.288
2014[19]37.74410.30427.440
2015[20]35.54810.33425.214
2016[21]35.09810.16124.937

Kaynakça
  1. "8 belediye başkanı AK Parti'ye geçti". Gazete Duvar. 13 Ağustos 2020. 18 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2020.
  2. Delikaya, Ömer. "Nexşeya Zimanî ya Erdnîgarê û Nirxandineke Mîkrotoponomîk li ser Gundê Qopiza Jorîn", Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi, Yıl:1, Cilt:1, Sayı:2, Kasım 2015 , p.103 url= http://dergipark.ulakbim.gov.tr/buydd/article/view/5000185255/5000163229 29 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. {{Web kaynağı | url = https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/7196.pdf | başlık = Köy İdari Bağlılığının Değiştirilmesi | tarih = 09 Nisan 1949 | erişimtarihi = 6 Ekim 2020 | yayımcı = Resmî Gazete | dil = Türkçe |
  4. <nowiki>{{Web kaynağı = Türkçe |
  5. SEVİŞ Ömer, Ağrı İli Eleşkirt İlçesi Uzunyazı Köyü (Ahıska) Muhacirleri Ağzı, Atatürk Üniversitesi Bitirme Tezi, Erzurum 1976.
  6. "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  7. "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  8. "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  9. "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  10. "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  11. "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  12. "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  13. "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  14. "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  15. "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  16. "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  17. "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
  18. "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
  19. "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  20. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
  21. "2016 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 7 Mart 2017.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.