Domingo Faustino Sarmiento

San Juan (batıda) ve Buenos Aires (doğuda) gibi Sarmiento'nun yaşamındaki bazı önemli yerleri gösteren Arjantin'in güncel haritası.

Sarmiento, 15 Şubat 1811'de Arjantin'in San Juan kentinin yoksul bir banliyösü olan Carrascal'da dünyaya geldi.[4] Babası José Clemente Quiroga Sarmiento y Funes, bağımsızlık savaşlarında orduda görev yapmıştır.[5] Annesi Doña Paula Zoila de Albarracín e İrrázabal, babasını genç yaşta kaybeden çok dindar bir kadındı[6] ve kendi evini kurmak için dokumacılık yapmaya başladı. 21 Eylül 1801'de José ve Paula evlendi. On beş çocukları oldu fakat bunlardan dokuzu öldü; Domingo yetişkinliğe kadar hayatta kalan tek oğullarıydı.[6] Sarmiento ebeveynlerinden büyük ölçüde etkilendi; annesi her daim sıkı bir şekilde çalışırdı ve babası ise Sarmiento'nun kesinlikle inandığını söylediği vatansever olma ve ülkesine hizmet etme hikâyeleri anlatırdı.[5]

Sarmiento dört yaşındayken kendisine, babası ve sonradan Cuyo'nun piskoposu olan amcası José Eufrasio Quiroga Sarmiento tarafından okuma yazma öğretildi.[7] Gençliğinde etkilendiği bir diğer amcası genç Arjantin Cumhuriyeti'nin önemli figürü ve Juan Manuel de Rosas'ı iktidara getirme konusunda etkili olan Domingo de Oro'dur.[8] Sarmiento, Oro'nun politik ve dini yönelişlerini takip etmemiş olmasına rağmen entelektüel bütünlüğün ve dürüstlüğün değerini ondan öğrendi.[8] Bilimsel ve oratoryal becerilerle tanınan Oro'nun bu özelliklerini aldı.[8][9] 1816'da, beş yaşındayken, Sarmiento La Escuela de la Patria adındaki ilkokula girmeye başladı. Başarılı bir öğrenciydi ve okulun Birinci Vatandaş (Primer Ciudadano) unvanını aldı.[10] İlkokulu bitirdikten sonra annesi rahip olması için Córdoba'ya gitmesini istedi. İncil'i okumak için bir yıl harcadı ve kilise işlerinde amcasına yardım ederek birlikte zaman geçirdi[11] fakat Sarmiento kısa sürede dinden ve okuldan sıkıldı ve saldırgan çocuklarla bir araya geldi.[12] Sarmiento'nun babası onu 1821'de Loreto Ruhban Okulu'na götürdü ancak bilinmeyen nedenlerden dolayı Sarmiento okula girmedi ve babasıyla birlikte San Juan'a geri döndü.[13] 1823 yılında, Devlet Bakanı Bernardino Rivadavia, her eyaletin en iyi altı öğrencisinin Buenos Aires'te yüksek öğrenim görmek için seçileceğini açıkladı. Sarmiento, San Juan'daki listenin başında yer aldı fakat sadece on öğrencinin burs alacağı açıklandı. Seçim kurayla yapıldı ve Sarmiento'nun adı kurada çıkmadı.[14]

Şili'de sürgündeyken çizilen Sarmiento portresi, çizen: Franklin Rawson.

Sarmiento portresi, çizen: Ignacio Baz.

Sarmiento portresi, torunu Eugenia tarafından resmedildi.

1826 yılında kongre, Bernardino Rivadavia'yı Río de la Plata Birleşik Eyaletleri'nin başkanı olarak seçti. Bu eylem vilayetlerin öfkesini tetikledi ve iç savaş çıktı. Buenos Aires'te tesis edilecek güçlü, merkezi bir Arjantin hükûmeti için destek ve iki karşı grup oluşturuldu. Sarmiento gibi varlıklı ve eğitimli kişiler Üniteryen Partisi'nin merkezi hükûmetini tercih ettiler. Onlara muhalif olarak da çoğunlukla kırsal alanlarda yaşayan ve Avrupa adetlerini reddetme eğiliminde olan kişilerden oluşan Federalistler yer aldı. Manuel Dorrego ve Juan Facundo Quiroga gibi rütbeli kişiler arasında sayılanlar bireysel vilâyetler için daha fazla özerkliğe sahip serbest bir federasyon taraftarıydılar.[15]

Rivadavya hükûmetinin görüşleri iki ideoloji arasında bölündü. Sarmiento gibi üniter insanlar için Rivadavia'nın başkanlığı olumlu bir deneyim oldu. Avrupa'lıların çalıştığı bir üniversite kurdu ve kırsal alanda çalışan erkek çocuklar için bir halk eğitim programını destekledi. Ayrıca tiyatro ve opera gruplarını, yayınevleri ve bir müzeyi destekledi. Bu katkılar Üniterler tarafından uygarlaştırıcı adımlar olarak kabul edildi fakat bunlar, Federalistlerin keyfini kaçırdı. Basit işleri yapan işçilerin maaşları hükûmetin belirlediği taban fiyatlara bağlıydı ve gaucho'lar avarelikten ötürü Rivadavia tarafından tutuklandı ve genellikle ücret ödemeden kamu projelerinde çalışmaya zorlandılar.[16]

1827'de Federalist güçler, Üniterler'e meydan okudu. Rivadavia'nın istifasından sonra Manuel Dorrego, Buenos Aires eyaletinin valisi olarak atandı. Ardından Brezilya'yla barış yaptı ancak Arjantin'e geri döndüğünde Dorrego'nun yerini alan Üniter general Juan Lavalle tarafından devrildi ve idam edildi.[17] Ancak Lavalle, vali olarak uzun süre koltukta oturmadı; Rosas ve Estanislao López tarafından yönetilen ve gaucho'lardan oluşan milisler tarafından kısa zamanda devrildi. 1829'un sonunda Lavalle'nin dağıttığı eski yasama meclisi yürürlüğe girdi ve Rosas'ı Buenos Aires valisi olarak atadı.[17]

Sarmiento, askeri faaliyetleri nedeniyle 1827'de amcası José de Oro ile birlikte evinden ayrılmak zorunda bırakıldı.[18] José de Oro, General San Martín'in liderliğinde Chacabuco Savaşı'nda savaşmış bir papazdı.[19] Sarmiento ve de Oro birlikte komşu San Juan eyaletindeki San Francisco del Monte'ye gitti. Zamanın çoğunu amcasıyla birlikte öğrenmeye harcadı ve kasabadaki tek okulda öğretmenliğe başladı. Sonraki yıl annesi kendisine eve gelmesini belirttiği bir mektup yazdı fakat Sarmiento reddetti. Kendisini toplamaya gelecek olan babasından bir cevap aldı.[20] Babası, Sarmiento'nun Buenos Aires'teki Colegio de Ciencias Morales okuluna gönderilmesi için San Juan valisini ikna etti.[20]

Sarmiento'nun dönüşünden kısa süre sonra San Juan eyaletinde iç savaş başladı ve Facundo Quiroga, Sarmiento'nun kasabasını istila etti.[21] Siyasi kargaşa nedeniyle Buenos Aires'te okula gidemeyen Sarmiento, Quiroga ile savaşmayı seçti.[22] Üniter orduya katıldı ve savaştı, Pilar Savaşı'ndan sonra San Juan'ın Quiroga tarafından ele geçirilmesiyle ev hapsinde tutuldu.[22][23] Daha sonra, önemli bir üniter figür olan General Paz'a katılması şartıyla serbest bırakıldı.[24]

Başkan Sarmiento, 1873.

Domingo Faustino Sarmiento, selefi Bartolomé Mitre'nin manevralarına rağmen 1868-1874 arasında Arjantin Cumhuriyeti Başkanı olarak görev yaptı.[38] Sarmiento, temel özgürlükler yaratmaya çalıştı ve sadece birkaç kişiye değil, herkes için sivil güvenlik ve ilerleme sağlamayı istedi. Sarmiento'nun özellikle de Arjantin'in 1865-1868 yılları arasındaki büyükelçisiyken yaptığı Amerika Birleşik Devletleri gezisi ona siyaset, demokrasi ve toplumun yapısıyla ilgili yeni fikirler vermişti. New England'ı, özellikle de Boston-Cambridge alanını ilham kaynağı olarak gördü.[39]

800 eğitim ve askeri kurum kurdu ve eğitim sistemindeki gelişmelerle yüz bin çocuğun okula devam etmesini sağladı. Ayrıca, modernizasyonu daha genel bir şekilde ilerletti; gelişmiş iletişim için ülke çapında 5 bin kilometrelik (3.100 mil) telgraf hattı içeren altyapıyı inşa etti. Başkanlığının sonunda Red Line demir yolunu 1.331 kilometre (827 mi) uzattı. 1869 yılında Arjantin'in ilk ulusal nüfus sayımını gerçekleştirdi.[27]

Sarmiento tarihi olarak iyi bilinse de sevilen bir devlet başkanı değildi.[40] Tarihçi David Rock, "yönetiminin hayal kırıklığı yarattığını" belirtti.[38] Arjantin başkanlığı döneminde Paraguay'a karşı pek bilinmeyen bir savaş yaptı; aynı zamanda insanlar Macellan Boğazı'na karşı Şili'den savaşmadığı için kendisinden memnun değildi.[40] Verimliliği artırmasına rağmen harcamalarını artırdı, bu da popülaritesini olumsuz yönde etkiledi.[41] Buna ek olarak, Buenos Aires'te sarıhummanın artması ve iç savaş riskine Avrupalı göçmenlerin varlığı sebep olarak gösterildi.[41] Dahası, Sarmiento'nun başkanlığı, Buenos Aires'le vilâyetler arasındaki devam eden rekabete damgasını vurdu. Paraguay'a karşı savaşta Sarmiento'nun evlatlık oğlu öldürüldü.[27]

22 Ağustos 1873'te Sarmiento, iki İtalyan anarşist kardeşin giriştiği başarısız bir suikast girişiminin hedefi oldu. Suikastçiler, Federal caudillo Ricardo López Jordán tarafından tutulmuştu.[27] Bir yıl sonra 1874'te başkanlık süresini tamamladı ve görevine son verdi. Yerine eski Eğitim Bakanı Nicolás Avellaneda geldi.[42]

Sarmiento'nun tabutu Buenos Aires'e gömülmek üzere gelirken.

Sarmiento, 1875 yılında başkanlık görev süresinin dolmasının ardından Buenos Aires Eyalet Okulları Genel Müdürü oldu. Aynı yıl San Juan Senatörü oldu ve İçişleri Bakanı olduğu 1879 yılına kadar bu görevini devam ettirdi.[43] Ancak Buenos Aires Valisi Carlos Tejedor ile çatışma yaşamasıyla kısa sürede istifa etti. 1882'de Sarmiento, okulların özgür, zorunlu ve dinin ayrı olmasını sağlayan Bedava Eğitim yaptırımını başarıyla tamamladı.[27]

Mayıs 1888'de Sarmiento, Arjantin'den Paraguay'a gitti.[43] Kızı, Ana ve eşi Aurelia Vélez ona eşlik etti. 11 Eylül 1888'de Asunción'da kalp krizinden öldü ve Buenos Aires'e gömüldü.[25] La Recoleta Mezarlığı'ndaki mezarı, bir sütunun üzerinde duran bir Güney Amerika akbabası heykeli altındadır; mezar, kendisi tarafından tasarlandı.[44]

Domingo Faustino Sarmiento'nun hayatından kesitler içeren Sarmiento Tarih Müzesi, Belgrano, Buenos Aires.

Domingo Faustino Sarmiento'nun etkisi Panama'da düzenlenen 1943 İnteramerika Eğitim Konferansı'ndaki şerefine 11 Eylül'de Panamerican Öğretmenler Günü olarak kutlanmasıyla açıkça görülmektedir. Bugün halen Latin Amerika'nın öğretmeni olarak kabul edilmektedir.[45] O zamana kadar sayısız okul açtı, serbest halk kütüphaneleri kurdu, göçmenlik başlattı ve Plate Eyalet Birliği için çalıştı.[46]

Etkisi yalnızca eğitim dünyasında değil aynı zamanda Arjantin'in siyasi ve sosyal yapısında da etkisini gösterdi. Fikirleri şu an yenilikçi sayılırken o dönemde yaygın kabul görmemiştir..[47] Washington D.C'deki Arjantin elçiliğinde Sarmiento'nun hürmetine bir binaya adı verilmiştir. Günümüzde, 1973'te kurulan ve Boston'daki Gloucester ve Hereford caddeleri arasında yer alan Commonwealth Avenue Mall'da bir heykeli vardır.[48] Arjantin'in Rosario şehrinde Plaza Sarmiento adında bir meydan vardır.[49] Rodin'in son heykellerinden biri, şimdi Buenos Aires'te olan,[50] Sarmiento'nun heykeliydi.

Ana çalışmaları

• Facundo - Civilización y Barbarie - Vida de Juan Facundo Quiroga, 1845. Şili'deki uzun sürgün süresince yazılmıştır. İlk kez 1845 yılında Şili'de El Progreso gazetesinde parça parça yayımlanan Facundo, Sarmiento'nun en ünlü eseridir. İlk kez 1851 yılında kitap olarak yayımlandı ve Mary Mann tarafından İngilizceye çevrilen kitap 1868'de piyasaya sürüldü.[51] Facundo, Arjantinli caudillo generali Juan Facundo Quiroga'ya anekdotlar ve referanslar kullanarak Arjantin kültürüne daha fazla medeniyet ve Avrupa etkisini teşvik etmektedir.
• Recuerdos de Provincia (İl Geçmişinin Anıları), 1850. Sarmiento'nun ikinci otobiyografisidir.

Diğer çalışmaları

• Mi defensa, 1843. Bu Sarmiento'nun bir broşür formundaki ilk otobiyografisidir.
• Viajes por Europa, África, y América 1849. Peru hükûmetinin dünya çapındaki eğitim sistemleri hakkında daha fazla bilgi edinmek için devletin temsilcisi olarak seyahat ederken yaptığı açıklama ve gözlemler.
• Argirópolis 1850. River Plate Eyaleti'ndeki gelecekteki bir ütopik kentin bir tanımı.
• Commentarios sobre la constitución 1852.[52]
• Las Escuelas, base de la prosperidad y de la republica en los Estados Unidos 1864.[53]
• Conflicto y armonías de las razas en América 1883, 1800'lü yılların sonlarında Latin Amerika'daki yarış sorunlarıyla ilgilenmektedir.[54]
• Vida de Dominguito, 1886.[54]
• Educar al soberano, geliştirilmiş eğitim, orta öğretim okulu, parklar, spor alanları ve özel okullar gibi yeni reformları teşvik eden mektupların derlemesi.[52]
• El camino de Lacio, Arjantin tarihini Roma imparatorluğu'nun Latium'uyla ilişkilendirerek birçok İtalyanın ülkeye göç etmesini sağladı.[55]
• Inmigración y colonización, Avrupalıların çoğunlukla kentsel Arjantin'e kitlesel göç etmesine yol açan bir yayın.[53]
• On the Condition of Foreigners, 1860'ta göçmenler için siyasi değişikliklere yardımcı olan eser.[55]
• Ortografía, Instrucción Publica, Sarmiento'nun gelişmiş eğitim tutkusuna bir örnek.[55]
• Práctica Constitucional, mevcut siyasi yöntemleri ve yeni metodolojiler için önermeleri anlatan üç ciltlik bir çalışma.[55]
• Presidential Papers, birçok kişisel ve harici belgelerden oluşan, başkanlığının bir geçmişi.[55]
• Travels in the United States in 1847, (ichael Aaron Rockland tarafından düzenlendi ve İngilizceye çevrildi.)[56]

• Bunkley, Allison Williams (1969) [1952], The Life of Sarmiento, New York: Greenwood Press, ISBN 0-8371-2392-5.
• Calmon, Pedro (1975), História de D. Pedro II (Portekizce), 1–5, Rio de Janeiro: J. Olympio
• Crowley, Francis G. (1972), Domingo Faustino Sarmiento, New York: Twayne.
• Galvani, Victoria, (Ed.) (1990), Domingo Faustino Sarmiento (İspanyolca), Madrid: Institución de Cooperación Iberoamericana, ISBN 84-7232-577-6.
• Halperín Donghi, Tulio (1994), "Sarmiento's Place in Postrevolutionary Argentina", Halperin Donghi, Tulio; Jaksic, Ivan; Kirkpatrick, Gwen; Masiello, Francine (Edl.), Sarmiento: Author of a Nation, ??: University of California Press, ss. 19-30.
• Katra, William H. (1993), Sarmiento de frente y perfil (İspanyolca), New York: Peter Lang, ISBN 0-8204-2044-1.
• Katra, William H. (1994), "Reading Viajes", Halperin Donghi, Tulio; Jaksic, Ivan; Kirkpatrick, Gwen; Masiello, Francine (Edl.), Sarmiento: Author of a Nation, ??: University of California Press, ss. 73-100.
• Katra, William H. (1996), The Argentine Generation of 1837: Echeverría, Alberti, Sarmiento, Mitre, Londra: Associated University Presses, ISBN 0-8386-3599-7.
• Kirkpatrick, Gwen; Masiello, Francine (1994), "Introduction: Sarmiento between History and Fiction", Halperin Donghi, Tulio; Jaksic, Ivan; Kirkpatrick, Gwen; Masiello, Francine (Edl.), Sarmiento: Author of a Nation, ??: University of California Press, ss. 1-18.
• Mann, Mary Tyler Peabody (2001), "My Dear Sir": Mary Mann's Letters to Sarmiento, 1865-1881, Buenos Aires: Instituto Cultural Argentino Norteamericano, ISBN 987-98659-0-1. Edited by Barry L. Velleman. There is a Spanish translation of these letters, "Mi estimado señor": Cartas de Mary Mann a Sarmiento (1865–1881). Buenos Aires: Icana y Victoria Ocampo, 2005. Edited by Barry L. Velleman. Translated by Marcela Solá. 987-1198-03-5.
• Molloy, Sylvia (1991), At Face Value: Autobiographical Writing in Spanish America, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 0-521-33195-1
• Moss, Joyce; Valestuk, Lorraine (1999), "Facundo: Domingo F. Sarmiento", Latin American Literature and Its Times, 1, World Literature and Its Times: Profiles of Notable Literary Works and the Historical Events That Influenced Them, Detroit: Gale Group, ss. 171–180, ISBN 0-7876-3726-2
• Patton, Elda Clayon (1976), Sarmiento in the United States, Evansville Indiana: The University of Evansville Press.
• Penn, Dorothy (Ağustos 1946), "Sarmiento--"School Master President" of Argentina", Hispania, American Association of Teachers of Spanish and Portuguese, 29 (3), ss. 386-389, doi:10.2307/333368, JSTOR 333368.
• Rock, David (1985), Argentina, 1516–1982: From Spanish Colonization to the Falklands War, Berkeley: University of California Press, ISBN 0-520-05189-0.
• Ross, Kathleen (2003), "Translator's Introduction", Domingo Faustino Sarmiento (Ed.), Facundo: Civilization and Barbarism, trans. Kathleen Ross, Berkeley, CA: University of California Press, ss. 17–26.
• Sarmiento, Domingo Faustino (2005), Recollections of a Provincial Past, ??: Library of Latin America, Oxford University Press, ISBN 0-19-511369-1. Trans. by Elizabeth Garrels and Asa Zatz.
• Sarmiento, Domingo Faustino (2003), Facundo: Civilization and Barbarism, Berkeley, CA: University of California Press (1845 tarihinde yayınlandı), ISBN 0-520-23980-6 The first complete English translation. Trans. Kathleen Ross.

Wikimedia Commons'ta Domingo Faustino Sarmiento ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Domingo Faustino Sarmiento çalışmaları – Gutenberg Projesi