Gutenberg Projesi

Gutenberg Projesi (PG) telif hakkı olmayan kültürel eserleri dijital ortama aktarmak, arşivlemek ve dağıtmak amacıyla yürütülen gönüllü bir çalışmadır.

Gutenberg Projesi
Kuruluş 1971
Kurucu Michael S. Hart
Resmî site
Gutenberg.org

1971 yılında kurulan Gutenberg Projesi, dünyanın en eski dijital kütüphanesidir; İnternet'in doğmasından sonra web ortamına taşınmıştır. Proje, özellikle edebiyat eserlerinin olabildiğince ücretsiz ve kalıcı bir biçimde, herhangi bir bilgisayarda kullanılabilen açık formatlarda serbestçe dağıtılmalarını sağlar.

Michael_Hart ve Gregory Newby, 2006

Geçmişi

1971 yılında Illinois Üniversitesi'nde Michael S. Hart tarafından Amerikan Bağımsızlık Bildirisi'nin dijitalleştirilmesiyle başlatıldı. Üniversitenin öğrencisi olduğu sırada insan-makine arayüzleri konusunda çalışmış olan Hart'a, bilgisayarlara erişimin çok sınırlı ve pahalı olduğu o günlerde Materyal Araştırma Laboratuvarı'ndaki Xerox Sigma V bilgisayarının işleticisi olan arkadaşları tarafından bilgisayar erişim imkanı sağlanmış; ve söz konusu bilgisayarın İnternetin öncülü ARPANET'in bir parçası olduğunun bilincinde olan Hart, kendisine verilen çok değerli bilgisayar-zamanını hangi amaç uğruna kullanacağı konusunda bir süre kafa yorduktan sonra, ABD Bağımsızlık Günü nedeniyle o gün (4 Temmuz 1971) yerel markette kopyaları dağıtılan Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi'ni yazmaya karar vermişti.[1] Hart'ın teleprinter ile yazdığı Bağımsızlık Bildirgesi'ni Haklar Bildirisi, ABD Anayasası, İncil ve Shakespeare'in eserleri ile "Alice Harikalar Diyarında" ve "Peter Pan" gibi yapıtlar takip etti.

Tarayıcı ve optik karakter tanıma yazılımının geliştiği 1989 yılına kadar metinler bilgisayara elle girildi. 1989 yılında onuncu kitabını yayımlayan proje, 1990'larda internet kullanımının yaygınlaşmasıyla hızlandı.[2] Hart, 16 yıl boyunca tek başına çalışarak 313 kitap yükledi.[3]

Hart'ın 1998 yılında yeni kurulan Illinois Üniversitesi PC Kullanıcı Grubu ile bağlantı kurup bir e-posta listesi yoluyla projesini duyurmaya başlamasından sonra gönüllülerden oluşan bir ekibin çalışması ile yılın sonunda 1.600 kitap projeye yüklendi.[1] 2000 yılına kadar 10bin e-kitap oluşturma ve her bir e-kitabı ortalama 100milyon okuyucuya ulaştırma hedefi koyan Hart, çabalarından dolayı Wired dergisinin Kasım 1998 sayısında, teknoloji yoluyla topluma önderlik edenlerin seçildiği "Wired 25" listesinde yer aldı.[4]

27 Ekim 1998'de Amerikan Meclisi'nin Telif Süresi Uzatma Kanunu'nu onaylaması sonucu kültürel üretimlerin büyük bölümünün kamu malına dönüşmesi süresi 20 yıl ertelendi. Bu gelişme, projenin önüne çıkan önemli bir engeldi. Hart, her şeye rağmen 2020 yılına kadar 9 milyon kitabın kamuya açık hale geleceğini hesaplayarak Gutenberg Projesi için yeni bir misyon belirledi: 100 dilde 10 milyon e-Kitap sunmak.[1]

Çevrimiçi bir katalog içeren ilk Gutenberg web sitesi 1994 yılında İtalya'dan bir gönüllü olan Pietro Di Micel tarafından geliştirildi. Site, izleyen on yıl içinde birçok ödül kazandı.

Projenin gereksinimlerinin karşılanabilmesi için 2000 yılında Mississippi eyaletinde kâr amacı gütmeyen. Gutenberg Projesi Edebî Arşiv Vakfı kuruldu. Gregory Newby vakfın ilk başkanı oldu.

Çoklu Kaynaklar

Gutenberg Projesi, e-kitap yaratma sürecinde birden çok basılı kaynağın kullanımını teşvik eder. Gutenberg Projesinin ilk e-kitabı olan Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi de dahil olmak üzere birçok eserin basılı kaynaklarda farklı versiyonları mevcuttur-. Bunların bir örneği de Shakespeare eserleridir. Gutenberg Projesinde Shakespeare eserlerinin farklı versiyonları mevcuttur. Uygulamada birçok Gutenberg Projesi e-kitabı tek bir basılı kaynağa dayansa da eksik sayfalar veya görseller için farklı bir versiyondan yararlanılır.

Koleksiyondaki e-Kitapların "Gutenberg Projesi e-kitapları" olarak belirtilmesi esastır. Basılı bir eserin yayınevi baskısı ve ön parçası dahil edilse bile, içeriğin basılı eserle tam olarak eşleştiğine dair hiçbir garanti yoktur (en azından alt bilgi ve üst bilgi kaldırılmaktadır).[5]

Diller

1 Ağustos 2016 itibariyle Gutenberg koleksiyonunda bulunan 66 dildeki 52615 e-kitabın dillere göre dağılımı aşağıda gösterilmiştir.[5]

  • İngilizce-43095
  • Fransızca-2711
  • Almanca-1469
  • Fince-1421
  • Flemenkçe-739
  • İtalyan-678
  • Portekizce-540
  • İspanyo-l504
  • Çince-427
  • Yunan-219
  • İsveççe-128
  • Macarca-112
  • Esperanto-112
  • Latince-102
  • Danimarka dili-66
  • Tagalogca-60
  • Lehçe-31
  • Katalanca-31
  • Japonca-22
  • Norveççe-17
  • Galce-11
  • Çekçe-10
  • Rusça-9
  • İzlandaca-7
  • Furlanca-7
  • Teluguca-6
  • İbranice-6
  • Ortaçağ İngilizcesi-6
  • Bulgarca-6
  • Sırpça-4
  • Eski-4
  • Afrikaans-4
  • Amerikan yerli dili-3
  • Nahuat-l3
  • Iloko-3
  • Sabuanca-3
  • Romence-2
  • Navahoca-2
  • Maya dilleri-2
  • Maorice-2
  • Antik Yunanca-2
  • Galce-2
  • İrlandaca-2
  • Frizce-2
  • Arapahoca-2
  • Yidiş-1
  • Slovence-1
  • Sanskritçe-1
  • Calo-1
  • Ojibvaca-1
  • Oksitanca-1
  • Napolice-1
  • Litvanca-1
  • Korece-1
  • Gamilaraay-1
  • Khasi-1
  • İnuitçe-1
  • Interlingua-1
  • Galiçyaca-1
  • Farsça-1
  • Estonca-1
  • Kaşupça-1
  • Bretonca-1
  • Giangan-1
  • Arapça-1
  • Aleutça-1

Dış bağlantılar

Kaynakça
  1. Poynder, Richard. "Michael Hart, founder of Project Gutenberg, speaks to Richard Poynder" (PDF). Open and Shut?: The Basement Interviews, 9 Mart 2006. 24 Ekim 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021.
  2. "E-kitaplar sayesinde binlerce kitap sayfası artık el kadar cihazlara sığıyor". Milliyet gazetesi, 17 Haziran 2007. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021.
  3. "E-kitabın münzevi mucidi öldü". Milliyet gazetesi, 16 Eylül 2011. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021.
  4. "The Wired 25". Wired.com 11 Ocak 1998. 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021.
  5. Newby, Gregory. "Forty-Five Years Of Digitizing Ebooks". Gutenberg.org, 18 Ekim 2019. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.