2012 Avrupa Futbol Şampiyonası
2012 Avrupa Futbol Şampiyonası ya da daha çok bilinen ismiyle Euro 2012, UEFA tarafından organize edilen ve millî futbol takımlarının katıldığı 14. Avrupa Futbol Şampiyonası. Ukrayna ve Polonya'nın ortak ev sahibi olduğu turnuva 8 Haziran ve 1 Temmuz 2012 tarihleri arasında düzenlenmiştir. Turnuvayı düzenleyecek ülkeler oylama sistemi ile 2007 yılında UEFA İcra Komitesi tarafından seçilmiştir.[1] Bu şampiyona 1996'dan beri düzenlenen on altı takım formatlı şampiyonalar arasında maç başına (46.481) ve toplamda (1.440.896) en fazla biletli seyircinin izlediği şampiyona olmuştur.
| Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2012 (Lehçe) Чемпіонат Європи з футболу 2012 (Ukraynaca) | |
|---|---|
 Şampiyonanın resmî logosu. | |
| Turnuva detayları | |
| Ev sahibi ülkeler |
 Polonya Ukrayna |
| Şehir | 8 |
| Tarih | 8 Haziran - 1 Temmuz |
| Takım | 16 (UEFA konfederasyondan) |
| Stadyum(lar) | 8 (8 ev sahibi şehirde) |
| Final durumu | |
| Şampiyon |
 İspanya (3. kez) |
| İkinci |
 İtalya |
| Turnuva istatistikleri | |
| Oynanan maç | 31 |
| Atılan gol | 76 (maç başına 2,45) |
| Seyirci | 1.440.896 (maç başına 46.481 ) |
| Gol kralı |
 Mario Mandžukić Mario Gómez Mario Balotelli Cristiano Ronaldo Alan Dzagoev Fernando Torres(3 gol) |
| En iyi oyuncu |
Andrés Iniesta |
|
← 2008 2016 → | |
Turnuvaya katılacak olan takımlar Ağustos 2010 ile Ekim 2011 arasında yapılan eleme maçları sonucunda belli olmuştur. Ayrıca bu turnuva on altı ülkenin katıldığı son Avrupa Futbol Şampiyonası'dır. Bir sonraki şampiyona olan 2016 Avrupa Futbol Şampiyonası'na yirmidört ülke katılım sağlayacaktır.
Şampiyona her iki ülkeden dörder tane olmak üzere sekiz stadyumda düzenlenmiş ve bu stadyumların beş tanesi bu turnuva için inşa edilmiştir. Ayrıca UEFA'nın talebi üzerine bu stadyumların etrafındaki otoyollar ve demiryollarında altyapı çalışmaları yapılmış, konaklayacak mekanlarda iyileştirmeler yapılmıştır.
Şampiyonanın ev sahipleri Ukrayna ve Polonya millî futbol takımları gruptan çıkamayarak 2008 Avrupa Futbol Şampiyonası'nın ev sahipleri Avusturya ve İsviçre'den sonra çeyrek final aşamasını göremeyen ikinci Avrupa Futbol Şampiyonası ev sahipleri olmuşlardır.
Turnuvanın final maçı Ukrayna'nın başkenti Kiev'de bulunan Olimpiyat Stadyumu'nda oynanmıştır. Son şampiyon İspanya ile İtalya'nın karşılaştığı finalde İspanyollar İtalyanları 4-0 mağlup ederek unvanlarını korumuştur.[2] 2008 Avrupa Futbol Şampiyonası ve 2010 FIFA Dünya Kupası'nın da şampiyonu olan İspanya bu turnuvayı da kazanarak üst üste üç büyük turnuvayı kazanan tek takım unvanını da elde etmiştir.[2] Turnuva şampiyonuna verilen 2013 FIFA Konfederasyonlar Kupası'na direkt katılım hakkı ise İspanya'nın FIFA Dünya Kupası şampiyonluğu nedeniyle zaten katılım hakkı olması dolayısıyla finalist İtalya'ya verilmiştir.[3]
Ev sahibi seçimleri
2012 Avrupa Futbol Şampiyonası'nı organize etmek için beş ülke ve ortaklık aday olmuştur: Türkiye, Yunanistan, İtalya ile Hırvatistan-Macaristan ve Polonya-Ukrayna ortaklıkları. 8 Kasım 2005 tarihinde UEFA 2012 Organizasyon Komitesi'nin Malta'da gerçekleştirdiği toplantıda organizasyona aday ülkelerin arasından Türkiye ve Yunanistan elenmiş, aday ülke sayısı üçe indirilmiştir.[4][5] Seçimin ikinci turunda aday ülkelere ziyaretler gerçekleştirilmiş ve incelemelerde bulunulmuştur.[6] 18 Nisan 2007 tarihinde Cardiff'te yapılan basın toplantısında etkinliği düzenleyecek olan ülkenin Polonya-Ukrayna ortaklığı olduğu açıklanmıştır.[7] Bu kararla birlikte Polonya-Ukrayna ortaklığı Belçika-Hollanda (2000) ve Avusturya-İsviçre'den (2008) sonra şampiyonayı düzenleme hakkını kazanan üçüncü ortaklık olmuştur.
Şampiyonayı düzenleyecek olan ülkenin belli olacağı nihai oylamada Polonya-Ukrayna, ikinci tura gerek kalmadan sekiz oy alarak oy çoğunluğuyla ev sahibi seçilmiştir.[1] Diğer dört oyu alan İtalya'nın seçilmemesinin sebepleri olarak ise holiganizm ve şike skandalı gibi futbolu olumsuz etkileyen etmenler gösterilmiştir.[8][9][10]
Ev sahibi ülkelerin belirlenmesinden sonra kullanılacak olan stadyumların belirlenmesine geçilmiş, karar ise 13 Mayıs 2009 tarihindeki UEFA toplantısında verilmiştir ve ev sahibi stadyumlar belirlenmiştir.[11] Ayrıca UEFA Mart 2010'da ev sahiplerinden Ukrayna'yı stadyum inşaatlarının hızlandırılması yönünde uyarmış ve stadyumların turnuvaya yetişmemesi hâlinde ülkenin ev sahipliğinin iptal edileceği uyarısında bulunmuştur.[12]
Elemeler
Şampiyona grup eleme kuraları 7 Şubat 2010 tarihinde Polonya'nın başkenti Varşova'da çekilmiştir.[13] Ev sahipleri Polonya ve Ukrayna'nın millî takımları turnuvaya direkt katılım hakkına sahip oldukları için elemelerde yer almamış, ellibir takım elemelerde turnuvaya katılma hakkı aramıştır. Kura çekimlerinde takımlar dokuz gruba ayrılmış, yeni bir katsayı yöntemi kullanılmıştır. Buna göre son Avrupa Futbol Şampiyonası ve FIFA Dünya Kupası şampiyonu İspanya en yüksek puanlı seribaşı olmuştur.[14]
Eleme süreci 2010 yılı Ağustos ayında başlamış ve Kasım 2011'de tamamlanmıştır. Elemeler altı takımlı altı grup ve beş takımlı üç grup olmak üzere dokuz grupta yapılmıştır. Gruplarında ilk sırayı alan dokuz millî takım ile ikinciler arasında en iyi performansı gösteren bir millî takım grup maçları sonunda 2012 Avrupa Futbol Şampiyonası'na direkt katılmaya hak kazanmıştır. Sekiz grup ikincisinin çift maçlı eleme usulü ile yaptığı play-off maçları ile de turnuvaya katılan son dört millî takım daha belirlenmiştir.[14]
Turnuvaya katılma hakkını kazanan on altı takımdan on ikisi 2008 yılında düzenlenen bir önceki şampiyonaya da katılmıştır. İngiltere ve Danimarka 2004'ten sonra ilk kez turnuvaya katılırken, İrlanda 1988 yılındaki turnuvadan beri ilk kez katılım hakkı kazanarak yirmidört yıl aradan sonra Avrupa Futbol Şampiyonası'nda yer almıştır. Ev sahiplerinden Ukrayna ise bağımsız bir ulus olarak ilk kez şampiyonada mücadele etmiştir. (Daha önce Sovyetler Birliği'ne bağlı iken 1992 yılında katılmışlardı.)
Katılan takımlar
| Ülke | Nasıl katıldı | Katılımın kesinleştiği tarih | Önceki katılımları1 2 |
|---|---|---|---|
| Polonya | Ev sahibi | 18 Nisan 2007 | 1 (2008) |
| Ukrayna | Ev sahibi | 18 Nisan 2007 | 0 (ilk) |
| Almanya3 | A grubu birincisi | 2 Eylül 2011 | 10 (1972, 1976, 1980, 1984, 1988, 1992, 1996, 2000, 2004, 2008) |
| Rusya4 | B grubu birincisi | 11 Ekim 2011 | 9 (1960, 1964, 1968, 1972, 1988, 1992, 1996, 2004, 2008) |
| İtalya | C grubu birincisi | 6 Eylül 2011 | 7 (1968, 1980, 1988, 1996, 2000, 2004, 2008) |
 Fransa | D grubu birincisi | 11 Ekim 2011 | 7 (1960, 1984, 1992, 1996, 2000, 2004, 2008) |
 Hollanda | E grubu birincisi | 6 Eylül 2011 | 8 (1976, 1980, 1988, 1992, 1996, 2000, 2004, 2008) |
 Yunanistan | F grubu birincisi | 11 Ekim 2011 | 3 (1980, 2004, 2008) |
 İngiltere | G grubu birincisi | 7 Ekim 2011 | 7 (1968, 1980, 1988, 1992, 1996, 2000, 2004) |
 Danimarka | H grubu birincisi | 11 Ekim 2011 | 7 (1964, 1984, 1988, 1992, 1996, 2000, 2004) |
| İspanya | I grubu birincisi | 6 Eylül 2011 | 8 (1964, 1980, 1984, 1988, 1996, 2000, 2004, 2008) |
 İsveç | En iyi ikinci | 11 Ekim 2011 | 4 (1992, 2000, 2004, 2008) |
| Hırvatistan | Play-off kazananı | 15 Kasım 2011 | 3 (1996, 2004, 2008) |
 Çekya5 | Play-off kazananı | 15 Kasım 2011 | 7 (1960, 1976, 1980, 1996, 2000, 2004, 2008) |
| Portekiz | Play-off kazananı | 15 Kasım 2011 | 5 (1984, 1996, 2000, 2004, 2008) |
 İrlanda | Play-off kazananı | 15 Kasım 2011 | 1 (1988) |
- 1 Kalın yazılan takım o yıl şampiyon oldu
- 2 Yan yazılan ülke o yıl ev sahipliği yaptı
- 3 1972-88 yılları arasındaki Almanya'nın istatistikleri de dahil edilmiştir
- 4 1960-88 yılları arasındaki Sovyetler Birliği ve 1992 yılındaki Bağımsız Devletler Topluluğu'nun de istatistikleri dahil edilmiştir
- 5 1960-80 yılları arasındaki Çekoslovakya'nın istatistikleri de dahil edilmiştir
Grup kuraları
Turnuvanın gruplarının belli olacağı kura çekilişleri 2 Aralık 2011 tarihinde Kiev'deki Ukrayna Sanat Sarayı'nda gerçekleştirilmiştir.[15][16][17] Kura töreninin sunuculuklarını iki ev sahibi ülkeden Olga Freimut ve Piotr Sobczyński yapmıştır. 2004 ve 2008'deki tunuvalarda olduğu gibi on altı finalist ülke UEFA millî takım katsayılarına bağlı olarak dört torbaya ayrılmıştır.[18] 1. torbaya ev sahibi ülkeler Ukrayna ve Polonya ile son şampiyon İspanya yerleştirilmiştir. Hollanda ise İspanya'dan sonra en yüksek katsayı ile çekilişe katılan ülke olmuştur.[19]
Takımları torbalara yerleştirme işlemi şampiyonanın eleme süreci sona erdikten sonra güncellenen 2011 UEFA millî takımlar sıralaması göz önüne alınarak yapılmıştır.[20] Her ülkenin katsayıları şu veriler göz önüne alınarak belirlenmiştir:
- %40 - 2012 Avrupa Futbol Şampiyonası elemelerinde maç başına kazanılan ortalama puan.
- %40 - 2010 FIFA Dünya Kupası elemeleri ve kupada maç başına kazanılan ortalama puan.
- %20 - 2008 Avrupa Futbol Şampiyonası elemeleri ve şampiyonada maç başına kazanılan ortalama puan.
Ukrayna ve Polonya katsayı sıralamalarında en düşük iki puanlı ülke olmalarına rağmen ev sahibi oldukları için 1. torbada yer almışlardır.[21] Bu durum bir önceki turnuvanın ev sahipleri İsviçre ve Avusturya örneğinde de yaşanmıştır.
Kura prosedürüne göre her torbadan birer takım seçilerek gruplar oluşturulmuştur. Kuralar Avrupa Futbol Şampiyonası eski şampiyonu futbolcular Horst Hrubesch, Marco van Basten, Peter Schmeichel ve Zinedine Zidane tarafından çekilmiştir.
|
|
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- 1 Ev sahipleri Polonya (katsayı 23.806, sıra 28) ve Ukrayna (katsayı 28.029, sıra 15) otomatik olarak 1. torbada yer aldı.
- 2 Son şampiyon İspanya otomatik olarak 1. torbada yer aldı.
Ev sahibi şehirler
Turnuvaya ev sahipliği yapan sekiz şehir olan Varşova, Gdańsk, Wrocław, Poznań, Kiev, Donetsk, Harkov ve Lviv UEFA tarafından seçilmiştir. 1992, 1996 ve 2008'de uygulandığı gibi her grupta oynanan altı maçın tamamı üçer maç olmak üzere iki farklı stadyumda oynanmıştır.
UEFA'nın istekleri doğrultusunda şampiyona öncesinde Polonya üç, Ukrayna ise iki yeni stadyum inşa etmiş ve hizmete açmıştır.[22] Kalan üç stadyumsa (Kiev, Poznań ve Harkov) UEFA'nın altyapı standartlarını karşılamak için büyük bir yenileme sürecinden geçmiştir.[23][24] Bu sekiz stadyumdan üçü UEFA'nın elit stadyum kategorisinde yer almaktadır. Polonya ve Ukrayna'nın ulaşım altyapısı da şampiyona sırasındaki yoğun talebi karşılayabilmesi adına yine UEFA'nın isteği üzerine revize edilmiştir.[25]
UEFA sekiz ana şehirde taraftar bölgeleri belirlemiştir. Bu bölgelere toplam otuzbir maçın yayınlanacağı yirmidört dev ekran yerleştirilmiştir. Bölgelerin kurulma amacı ise taraftarların kontrollü ve güvenli bir biçimde etkinliklere katılım sağlamasıdır. Turnuvanın en büyük taraftar bölgesi olan Varşova'daki bölge 120.000 m²'lik bir alana kurulmuştur ve aynı anda 100.000 taraftarı ağırlayabilmektedir. Bu oran 2008 Avrupa Futbol Şampiyonası'nın en büyük hayran bölgesinden %20 daha fazladır.[26]
Turnuva tüm dünyada yaklaşık 100 TV kanalı tarafından canlı olarak yayınlanmıştır[27] ve her gün yaklaşık 150.000.000 kişi maçları izlemiştir.[28]
Her takımın bir kamp noktası vardır. Şampiyona öncesi takımlara Polonya'dan yirmibir Ukrayna'dan ise on yedi olmak üzere otuzsekiz olası kamp alanı sunulmuştur. Takımlar 2011 yılında UEFA'ya kamp tercihlerini bildirmişlerdir. Buna göre on üç takım Polonya'da, üç takım ise Ukrayna'da kamp yapmıştır. Takımlar antrenman ve konaklamalarını bu kamp noktalarında sürdürmüştür.[29]
Stadyumlar
Toplamda 31 maçın oynandığı şampiyonada 16 maç Ukrayna, 15 maç ise Polonya stadyumlarında oynanmıştır.
| Polonya | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Varşova | Gdańsk | Wrocław | Poznań | ||||
| Ulusal Stadyum Turnuva için inşa edildi Kapasite: 56.070[30] |
PGE Arena Turnuva için inşa edildi Kapasite: 39.150[31] |
Şehir Stadyumu Turnuva için inşa edildi Kapasite: 40.000[32] |
Şehir Stadyumu Yenilendi Kapasite: 39.550[33] | ||||
| 3 A Grubu maçı (açılış maçı), 1 çeyrek final ve 1 yarı final |
3 C Grubu maçı ve 1 çeyrek final |
3 A Grubu maçı | 3 C Grubu maçı | ||||
 |
 |
 |
 | ||||
| Ukrayna | |||||||
| Kiev | Donetsk | Harkov | Lviv | ||||
| Olimpiyat Stadyumu Yenilendi Kapasite: 64.640[34] |
Donbas Arena Turnuva için inşa edildi Kapasite: 49.400[35] |
Metalist Stadyumu Yenilendi Kapasite: 37.750[36] |
Arena Lviv Turnuva için inşa edildi Kapasite: 32.990[37] | ||||
| 3 D Grubu maçı, 1 çeyrek final ve final |
3 D Grubu maçı, 1 çeyrek final ve 1 yarı final |
3 B Grubu maçı | 3 B Grubu maçı | ||||
 |
 |
 | |||||
Bilet satışı
Maç biletlerinin satışı UEFA'nın resmî internet sitesi ve şampiyonaya katılan on altı ülkenin futbol federasyonları kanalıyla yapılmıştır. Satışlar Mart 2011'de başlamış, toplam otuzbir maç için 1.400.000 bilet satılmıştır.[38] Turnuva boyunca her gün yaklaşık 20.000 futbolsever Polonya ve Ukrayna arasında sınır ötesi seyahat gerçekleştirmiştir.[39] Ayrıca turnuva öncesi 12.000.000'dan fazla bilet talebi gerçekleşmiştir.[40] Bu oran önceki turnuvaya göre %12'lik bir artış demektir ve tüm şampiyona tarihinde bir rekordur.[41] Bu aşırı talep dolayısıyla da bilet satışları kura ile yapılmıştır.
Bilet fiyatları 30€ (grup maçı kale arkası bileti) ve 600€ (final maçı maraton tribünü) arasında değişmektedir. Bireysel bilet satışlarının yanı sıra bir takımın tüm maçları yahut bir stadyumdaki tüm maçlar için de paket şeklinde bilet satışları gerçekleşmiştir.[42]
Yayıncılık
UEFA kriterlerine göre Polonya stadyumlarında yaklaşık olarak 2x70 Gbit/sn, Ukrayna ve Polonya arasında ise 2x140 Gbit/sn veri akışı sağlanmıştır. Bu standart, maçların HD kalitesinde yayınlanabilmesi amacıyla koyulmuştur.[43] Maç yayınının yanı sıra maç öncesi ve sonrası röportajlar, taraftar görüntüleri, stadyum çevresindeki görüntüler gibi faaliyetleri de takip etmek için şampiyona boyunca otuzbir kamera kullanılmıştır.[44] Turnuvanın resmî yayın merkezi Varşova'daki Uluslararası Expo XXI Merkezi'nde yer almaktadır.[43]
Takımlar
Turnuvaya katılan takımlar üçü kaleci olmak üzere yirmiüç kişilik kadrolarını 29 Mayıs 2012'ye kadar UEFA'ya bildirmişlerdir.[29]
| Takım | Grup | Ödül (M€) | Geliş | Son maç | Kamp yeri | Grup maçlarını oynadığı yerler | ÇF oynadığı yer | YF oynadığı yer | Final oynadığı yer |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hırvatistan | C | 10.5 | 5 Haziran | 18 Haziran | Warka Varşova yakınları | Gdańsk ve Poznań | |||
| Çekya | A | 12.0 | 3 Haziran | 21 Haziran | Wrocław | Wrocław | Varşova | ||
| Danimarka | B | 10.0 | 4 Haziran | 17 Haziran | Kołobrzeg | Harkov ve Lviv | |||
| İngiltere | D | 12.5 | 6 Haziran | 24 Haziran | Kraków | Kiev ve Donetsk | Kiev | ||
| Fransa | D | 11.5 | 6 Haziran | 23 Haziran | Donetsk | Kiev ve Donetsk | Donetsk | ||
| Almanya | B | 16.0 | 3 Haziran | 28 Haziran | Gdańsk | Harkov ve Lviv | Gdańsk | Varşova | |
| Yunanistan | A | 11.5 | 3 Haziran | 22 Haziran | Jachranka Varşova yakınları | Varşova ve Wrocław | Gdańsk | ||
| İrlanda | C | 8.0 | 5 Haziran | 18 Haziran | Sopot Gdańsk yakınları | Gdańsk ve Poznań | |||
| İtalya | C | 19.5 | 5 Haziran | 1 Temmuz | Kraków | Gdańsk ve Poznań | Kiev | Varşova | Kiev |
| Hollanda | B | 8.0 | 4 Haziran | 17 Haziran | Kraków | Harkov | |||
| Polonya | A | 9.0 | 28 Mayıs | 16 Haziran | Varşova | Varşova ve Wrocław | |||
| Portekiz | B | 15.0 | 4 Haziran | 27 Haziran | Opalenica Poznań yakınları | Harkov ve Lviv | Varşova | Donetsk | |
| Rusya | A | 10.5 | 3 Haziran | 16 Haziran | Varşova | Varşova ve Wrocław | |||
| İspanya | C | 23.0 | 5 Haziran | 1 Temmuz | Gniewino Gdańsk yakınları | Gdańsk | Donetsk | Donetsk | Kiev |
| İsveç | D | 9.0 | 6 Haziran | 19 Haziran | Kiev | Kiev | |||
| Ukrayna | D | 10.0 | 6 Haziran | 19 Haziran | Kiev | Kiev ve Donetsk |
- Polonya
- Ukrayna
Hakemler
Turnuvada oynanan otuzbir maçta görev yapan toplam on iki hakem UEFA tarafından seçilmiş, 20 Aralık 2011 tarihinde de duyurulmuştur.[45] 27 Mart 2012 tarihindeyse yardımcı hakemler, kale çizgisi hakemleri ve dört yedek yardımcı hakem de dahil olmak üzere şampiyonada görev yapacak olan seksen hakemin tam listesini yayımlanmıştır.[46] Orta hakem, iki yardımcı hakem, iki kale çizgisi hakemi ve bir yedek hakem olmak her hakem grubu aynı ülkeden olmak üzere altı kişiden oluşmaktadır. Tüm bu hakem grupları ve yedek hakemler FIFA kokartı taşımaktadır.[47][48]
UEFA Avrupa Ligi ve UEFA Şampiyonlar Ligi'nde denenen kale çizgisi hakemi uygulaması başarılı olduktan sonra Uluslararası Futbol Birliği Kurulu'nun da onayı ile birlikte Avrupa Futbol Şampiyonası tarihinde ilk kez bu şampiyonada uygulanmıştır.[45]
Yalnızca dördüncü hakem olarak görev yapan hakemler ve yedekleri[45][46];
|
|
Sonuçlar
Grup aşaması
Gruplarda son iki sıradaki takımlar elenirken ilk iki sıradaki takımlar çeyrek finale çıkmışlardır.[49] İki veya daha fazla takımın maçlar bittikten sonra puanları eşit olursa çeyrek finale kalacak olan takım aşağıdaki kriterlere göre belirlenir[50][51]:
- Puanı eşit olan takımların kendi aralarındaki maçlara bakılır,
- Puanı eşit olan takımların averajlarına bakılır,
- Puanı eşit olan takımların kendi aralarındaki averajlarına bakılır.
Eğer ilk üç madde ortadaki ihtilafı kaldıramıyorsa aşağıdaki kriterlere bakılır:
- Tüm grup maçlarındaki averaj üstünlüğü,
- Tüm grup maçlarında atılan toplam gol sayısı üstünlüğü.
Eğer bu kriterler de takımların arasındaki dengeyi bozmazsa aşağıdaki maddelere göre tur atlayan takım belirlenir:
- UEFA millî takım katsayı sistemi sıralaması,
- Takımların turnuvadaki fair-play puanları,
- Kura çekimi.
A Grubu
| Takım | P | O | G | B | M | A | Y | Ave. |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Çekya |
6 | 3 | 2 | 0 | 1 | 4 | 5 | -1 |
| Yunanistan |
4 | 3 | 1 | 1 | 1 | 3 | 3 | 0 |
| Rusya |
4 | 3 | 1 | 1 | 1 | 5 | 3 | +2 |
| Polonya |
2 | 3 | 0 | 2 | 1 | 2 | 3 | -1 |
B Grubu
| Takım | P | O | G | B | M | A | Y | Ave. |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Almanya |
9 | 3 | 3 | 0 | 0 | 5 | 2 | +3 |
| Portekiz |
6 | 3 | 2 | 0 | 1 | 5 | 4 | +1 |
| Danimarka |
3 | 3 | 1 | 0 | 2 | 4 | 5 | -1 |
| Hollanda |
0 | 3 | 0 | 0 | 3 | 2 | 5 | -3 |
C Grubu
| Takım | P | O | G | B | M | A | Y | Ave. |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| İspanya |
7 | 3 | 2 | 1 | 0 | 6 | 1 | +5 |
| İtalya |
5 | 3 | 1 | 2 | 0 | 4 | 2 | +2 |
| Hırvatistan |
4 | 3 | 1 | 1 | 1 | 4 | 3 | +1 |
| İrlanda |
0 | 3 | 0 | 0 | 3 | 1 | 9 | -8 |
D Grubu
| Takım | P | O | G | B | M | A | Y | Ave. |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| İngiltere |
7 | 3 | 2 | 1 | 0 | 5 | 3 | +2 |
| Fransa |
4 | 3 | 1 | 1 | 1 | 3 | 3 | 0 |
| İsveç |
3 | 3 | 1 | 0 | 2 | 5 | 5 | 0 |
| Ukrayna |
3 | 3 | 1 | 0 | 2 | 2 | 4 | -2 |
Eleme turları
| Çeyrek finaller | Yarı finaller | Final | ||||||||
| 21 Haziran - Varşova | ||||||||||
| Çekya |
0 | |||||||||
| 27 Haziran - Donetsk | ||||||||||
| Portekiz |
1 | |||||||||
| Portekiz |
0 (2) | |||||||||
| 23 Haziran - Donetsk | ||||||||||
| İspanya |
0 (4) | |||||||||
| İspanya |
2 | |||||||||
| 1 Temmuz - Kiev | ||||||||||
| Fransa |
0 | |||||||||
| İspanya |
4 | |||||||||
| 22 Haziran - Gdańsk | ||||||||||
| İtalya |
0 | |||||||||
| Almanya |
4 | |||||||||
| 28 Haziran - Varşova | ||||||||||
| Yunanistan |
2 | |||||||||
| Almanya |
1 | |||||||||
| 24 Haziran - Kiev | ||||||||||
| İtalya |
2 | |||||||||
| İngiltere |
0 (2) | |||||||||
| İtalya |
0 (4) | |||||||||
Çeyrek final
| Almanya |
4 - 2 | Yunanistan |
|---|---|---|
Lahm  39'Khedira 61'Klose 68'Reus 74' |
Rapor | Samaras 55' Salpigidis 89' (pen.) |
| İngiltere |
0 - 0 (uz.) | İtalya |
|---|---|---|
| Rapor | ||
| Penaltılar | ||
Gerrard  Rooney Young  Cole |
2 - 4 | Balotelli Montolivo Pirlo Nocerino Diamanti |
İstatistikler
Ödüller
- UEFA Turnuvanın Takımı
Turnuva boyunca maçları takip eden UEFA Teknik Takımı tarafından turnuvanın en iyi yirmiüç oyuncusu seçilmiştir.[59][60] Analistler tarafından en iyi oyuncular arasında gösterilen Zlatan Ibrahimović gruplarda turnuvaya veda edip de listede yer alan tek futbolcudur.[59][61]
- UEFA Turnuvanın En İyi Oyuncusu
- Altın Ayakkabı
Şampiyonanın gol kralına verilen UEFA Altın Ayakkabı ödülü gol sayısı eşit birçok futbolcunun olduğu durumlarda en çok gol pası veren futbolcuya verilir. Gol paslarının da eşit olduğu durumlarda ise en az süre alan oyuncuya ödül verilir. Fernando Torres ile Mario Gómez'in gol ve gol pasları eşit olduğundan dolayı alınan süreye bakılmış ve ödül daha az süre sahada kalan Fernando Torres'e verilmiştir.[62] Ayrıca üst üste iki şampiyona finalinde de gol atan Torres bunu başaran ilk futbolcu unvanını da ele geçirmiştir.[63]
- Fernando Torres (3 gol)[64]
Cezalılar
Turnuvada kırmızı kart yahut iki farklı maçta iki sarı kart gören oyuncu sonraki maç için cezalı duruma düşer. Cezalı duruma düşen oyuncunun maç içerisinde hakaret yahut şiddet gösterisinde bulunması hâlinde UEFA Disiplin ve Kontrol Kurulu oyuncuya bir maç ekstradan ceza verme hakkına sahiptir. Turnuva boyunca gösterilen tüm sarı kartlar çeyrek final aşamasından sonra silinir ve takımın yarı finale kalması hâlinde oyuncular hiç kart görmemiş gibi turnuvaya devam eder. Bu sayede tüm oyuncuların final karşılaşmasında forma giymesi ve takımların eksiksiz bir şekilde final oynaması planlanmaktadır. Bu sistemde bir oyuncu ancak kırmızı kart görmesi hâlinde finalde cezalı duruma düşebilir.[65]
Bu şampiyona boyunca aşağıdaki oyuncular gördükleri kartlar nedeniyle cezalı duruma düşmüşlerdir:
| Oyuncu | Ceza aldığı maç(lar) | Cezalı olduğu maç(lar) | Notlar |
|---|---|---|---|
| Wayne Rooney |
 Euro 2012 elemeleri Karadağ maçı |
D Grubu Fransa maçı D Grubu İsveç maçı |
2012 Avrupa Futbol Şampiyonası elemeleri G Grubu son maçında kırmızı kart görmesi nedeniyle.[66] |
| Sokratis Papastathopoulos |
 A Grubu Polonya maçı |
A Grubu Çek Cumhuriyeti maçı | |
| Wojciech Szczęsny |
A Grubu Yunanistan maçı |
A Grubu Rusya maçı | |
| Jérôme Boateng |
B Grubu Portekiz maçı B Grubu Hollanda maçı |
B Grubu Danimarka maçı | |
| Eugen Polanski |
A Grubu Rusya maçı A Grubu Çek Cumhuriyeti maçı |
2014 FIFA Dünya Kupası elemeleri Karadağ maçı | Takımı Polonya şampiyonadan elendiği için cezasını 2014 FIFA Dünya Kupası elemelerinde çekecek. |
| Giorgos Karagounis |
A Grubu Polonya maçı A Grubu Rusya maçı |
Çeyrek final Almanya maçı | |
| Alan Dzagoyev |
A Grubu Polonya A Grubu Yunanistan |
2014 FIFA Dünya Kupası elemeleri Kuzey İrlanda maçı | Takımı Rusya şampiyonadan elendiği için cezasını 2014 FIFA Dünya Kupası elemelerinde çekecek. |
| José Holebas |
A Grubu Polonya maçı A Grubu Rusya maçı |
Çeyrek final Almanya maçı | |
| Keith Andrews |
C Grubu İtalya maçı |
2014 FIFA Dünya Kupası elemeleri Kazakistan maçı | Takımı İrlanda şampiyonadan elendiği için cezasını 2014 FIFA Dünya Kupası elemelerinde çekecek. |
| Philippe Mexès |
D Grubu Ukrayna maçı D Grubu İsveç maçı |
Çeyrek final İspanya maçı |
Turnuva boyunca oyuncularının gördükleri sarı ve kırmızı kartlar nedeniyle UEFA tarafınca Rusya Futbol Federasyonu'na 120.000€[67], 30.000€[68], 35.000€[69] ve 30.000€[70]; Almanya Futbol Birliği'na 10.000€[71] ve 25.000€[72]; Hırvatistan Futbol Federasyonu'na 25.000€[73], 80.000€[74] ve 30.000€[75]; İngiltere Futbol Federasyonu'na 5.000€[76]; Portekiz Futbol Federasyonu'na 7.000€[75]; İspanya Kraliyet Futbol Federasyonu'na ise 20.000€[70] para cezası verilmiştir. Rusya Futbol Federasyonu'na 120.000€ para cezasının yanı sıra taraftarlarının çıkardığı olaylardan dolayı 2016 Avrupa Futbol Şampiyonası elemerinde geçerli olmak üzere altı puan silme cezası verilmiştir.[67] Ayrıca, Portekiz Futbol Federasyonu'na Almanya karşılaşmasında takımın ikinci yarının başlamasını geciktirdiğinden dolayı 5.000€ para cezası verilmiştir.[71] Bunlara ek olarak Danimarkalı golcü Nicklas Bendtner'e Portekiz karşılaşmasında attığı gol sonrası UEFA kurallarına aykırı olarak iç çamaşırındaki reklamı göstermesi nedeniyle 100.000€ para cezası ve 2014 FIFA Dünya Kupası elemelerinde uygulanmak üzere bir maç ceza verilmiştir.[77]
Penaltılar
27 Haziran 2012 itibarıyla turnuva boyunca seri penaltı atışları sayılmamak üzere dört penaltı kullanılmıştır. Bu penaltılardan Giorgos Karagounis'in Polonya maçında kullandığı penaltı başarısız olan tek penaltı atışıdır.
- Gol olan
- Dimitris Salpingidis, Yunanistan adına Almanya maçında kullanmıştır.
- Xabi Alonso, İspanya adına Fransa maçında kullanmıştır.
- Mesut Özil, Almanya adına İtalya maçında kullanmıştır.
- Kaçan
- Giorgos Karagounis, Yunanistan adına Polonya maçında kullanmış fakat Przemysław Tytoń tarafından kurtarılmıştır.
Diğer bilgiler
Maç topu
Şampiyonanın resmî maç topu daha önceki turnuvalarda olduğu gibi yine Adidas tarafından üretilmiştir.[78] Tango 12 adı verilen top Adidas Tango ailesine mensuptur ve tasarımı tamamıyla yenilenmiştir. Tango 12'nin değişik varvasyonları Afrika Uluslar Kupası ve Yaz Olimpiyatları'nda da kullanılmıştır. Tango 12, 2010 FIFA Dünya Kupası'nda kullanılan Adidas Jabulani'ye nazaran top kontrolünü sağlamada daha üstündür.[79]
Para ödülü
UEFA'nın şampiyonaya katılan ülkelere dağıtacağı toplam para ödülü 196.000.000€ olarak açıklanmıştır ve bu meblağ bir önceki turnuvaya göre 12.000.000€ daha fazladır. Açıklanana göre her takım katılım parası olarak 8.000.000€ ve performanslarına göre de ekstra para ödülleri almışlardır.[80] Turnuvada performansa göre verilen para ödülleri şu şekilde belirlenmiştir:
- Şampiyonluk: 7.500.000€
- Finalistlik: 4.500.000€
- Yarı finalistlik: 3.000.000€
- Çeyrek finalistlik: 2.000.000€
- Grup üçüncülüğü: 1.000.000€
- Grup maçı galibiyeti: 1.000.000€
- Grup maçı beraberliği: 500.000€
Bu ödül skalasına göre bir takımın alabileceği maksimum para ödülü 28.000.000€'dur. En yüksek para ödülünü ise şampiyon olan İspanya almıştır. İspanyollar beş galibiyet ve bir beraberliğin yanında çeyrek finalistlik, yarı finalistlik, finalistlik ve şampiyonluktan gelen ödüller de dahil olmak üzere toplam 23.000.000€ para ödülü kazanmışlardır.
Kupa turu
Şampiyona verilecek olan Henri Delaunay Kupası turnuva başlamadan önce ev sahibi ülkelerde halkın gösterimine sunulmuştur. Turnuvanın ilk maçından yüz gün önce Nyon'dan 35.5 metre büyüklükteki bir sıcak hava balonu ile hareket eden kupa ev sahibi ülkelerde on dört farklı şehir gezerek sergilenmiştir.[81] 20 Nisan 2012 tarihinde başlayan kupa turunda ilk gezilen şehirler Varşova, Wrocław, Gdańsk, Poznań, Kraków, Katowice ve Łódź olmuştur. Ardından ise Ukrayna'ya geçilmiş ve Kiev, İvano-Frankivsk, Harkov, Donetsk, Dnipropetrovsk, Lviv ve Odesa'da kupa sergilenmiştir.[82][83]
Logo, slogan ve şarkı
Resmî turnuva sloganı ve logosu 14 Aralık 2009 tarihinde Kiev'deki Mikhailivska Meydanı'ndaki özel bir etkinlik ile açıklanmıştır. Turnuvanın sloganı olan Tarihi Birlikte Yazalım (Lehçe: Razem tworzymy przyszłość; Ukraynaca: Творимо історію разом, Tvoriymo istoriyu razom) Ukrayna ve Polonya'nın daha önce tarihlerinde de yer alan birleşmelerinden ve bugün en iyi şampiyonayı yapabilmek için güçlerini birleştirmelerinden yola çıkarak belirlenmiştir.[84] Resmî turnuva logosu ise Portekizli Brandia Central tarafından tasarlanmıştır.[85] Logoda kullanılan sanat formu Ukrayna ve Polonya'ya özgü bir kâğıt sanatından esinlenilmiştir. Logo ülkenin kırsal alanlarını ve doğayı temsil etmektedir.[84][86] Şampiyonanın gerçekleşeceği sekiz şehirde binalar turnuva logosu ile aydınlatılmıştır.[87]
Turnuvanın resmî şarkısı olan "Endless Summer" Alman şarkıcı Oceana tarafından hazırlanmıştır.[88] İrlanda'nın turnuva şarkısı olan "The Rocky Road to Poland" İrlanda listelerinde 1 numaraya kadar yükselmiştir.[89] Mediaset España tarafından sipariş edilen İspanya'nın turnuva şarkısı "No hay 2 sin 3" ise David Bisbal ile Cali & El Dandee düetidir ve şarkının yapımcısı RedOne'dır.[90]
Ayrıca turnuvada her maç öncesi Two Steps From Hell'in "Heart of Courage" adlı parçası çalınmaktadır. Her gol sonrası ise stadyumlarda The White Stripes grubunun "Seven Nation Army" adlı şarkısı çalınmaktadır.[91]
Ticari ürünler, sponsorlar ve maskotlar
.jpg.webp)
UEFA, Warner Bros. ile şampiyonanın lisanslı ticari ürünlerinin üretilmesi ve satışı ile ilgili dünya çapında geçerli olmak üzere bir lisans anlaşması imzalamıştır.[92] Anlaşma aksesuarlar, konfeksiyon ürünleri, otomotiv aksesuarları, bebek bakım ürünleri ve aksesuarları, çantalar, bilgisayar aksesuarları, içecek ambalajları, ayakkabılar, hediyelik eşyalar, ev tekstili, ev ürünleri ve aksesuarları, takılar, yayınlar, spor aksesuarları, kırtasiye ürünleri, oyuncaklar ve oyunlar gibi geniş bir ürün yelpazesi üzerine imzalanmıştır.[93]
UEFA ayrıca on iki farklı şirket ile dünya çapında geçerli olmak üzere sponsorluk anlaşmaları imzalamıştır. Anlaşmalar gereğince şirketler şampiyona boyunca hizmet sundukları iş kollarında UEFA'ya ücretsiz ürün temini sağlamışlardır.[94] Bunun karşılığında ise stadyumlarda, taraftar bölgelerinde ve televizyonlarda markalarının reklamlarını yapma hakkına sahip olmuşlardır. Bu küresel şirketler Adidas, Canon[95], Castrol[96], Coca-Cola[97], Continental[98], Orange/Telekomunikacja Polska[99], Hyundai/Kia, Carlsberg[100], McDonald's[101] ve SHARP'tır[102]. Bunlara ek olarak Ukrtelecom, EpiCentre ve Ukrsotsbank PJSC[103] Ukrayna'daki; Bank Pekao, MasterCard ve E. Wedel[104] ise Polonya'daki taraftar bölgelerinde gerçekleştirilen etkinliklere sponsor olmuşlardır. Bu sponsorluk anlaşmalarının UEFA'ya tahmini geliri ise 1.600.000.000
Şampiyonanın resmî maskotları olan Slavek ve Slavko da yine Warner Bros. tarafından tasarlanmış ve Aralık 2010'da tanıtılmıştır. İkiz olarak tasarlanan maskotlar ev sahipleri Polonya ve Ukrayna'nın ulusal renklerini taşımaktadır.[106] Maskotların isimleri UEFA'nın resmî internet sitesinde yapılan bir oylama ile belirlenmiştir. "Siemko ve Strimko" ile "Klemek ve Ladko" bu anketteki diğer seçenekler idi.[107]
Hatıra paralar
Şampiyonayı kutlamak için ev sahibi ve katılımcı ülkelerde hatıra paralar basılmıştır. Hatıra paraların altın, gümüş gibi değerli madenlerin yanı sıra değersiz metallerle de basımı yapılmaktadır.
Ukrayna Merkez Bankası tarafından basılan hatıra paralar 27 Aralık 2011 tarihinde Kiev'de iki farklı türü ile basına tanıtılmıştır. İlk tür üzerinde 5 ila 500 grivna arası değişen miktarlar yazan hediyelik paralar iken ikinci tür 1 grivnalık günlük hayatta da kullanılabilecek olan paralardır. Hatıra paraların üzerinde Ukrayna'nın dört ev sahibi şehri olan Kiev, Harkov, Donetsk ve Lviv'i tanıtan kabartmalar vardır. Banka tarafından basılan en pahalı hatıra para olan saf altından üretilen koleksiyonluk para 43.000$ değerindedir.[108]
Endişeler ve tartışmalar
Turnuva öncesinde Polonya ve Ukrayna'nın ev sahipliğini tehlikeye atan bir takım zorluklar meydana gelmiştir. Küresel ekonomik krizin Ukrayna'ya olan olumsuz etkileri ve stadyum inşaatlarının yavaşlaması da bunlardan biridir.[109] Polonya'da ise Polonya Futbol Federasyonu içindeki yolsuzluk iddiaları yine ev sahipliğini tehlikeye atan bir gelişme olmuştur.[110] Nisan 2009'da bir açıklama yapan UEFA Başkanı Michel Platini Polonya'nın içerisinde bulunduğu önemli sorunları çözdüklerini ve ev sahipliklerinin devam edeceğini açıklamıştır. Eylül 2011'de ise bir UEFA heyeti Ukrayna'yı teftiş etmiş, ülkenin "2012 için neredeyse hazır" olduğunu raporlamıştır.[111]
Özellikle İngiliz siyahî futbolcular ve bazı ülke federasyonları turnuva öncesinde şampiyonada ırkçılık olayları yaşanacağına dair endişelerini dile getirmiştir.[112] Bu endişeleri tetikleyen ana nedenler olan aşırı sağcı grupların varlığı BBC'nin güncel olayları inceleyen Panorama adlı programında belgelenmiştir.[113] Polonya'da gerçekleşen Yahudi karşıtı protestolar, beyaz ırkın üstünlüğünü iddia eden söylemlere ek olarak Ukrayna'da bazı grupların Nazi selamı verip maymun sesleri çıkararak oyuncuları taciz etmesi ve Ukraynalı taraftarların Asyalı taraftarlara saldırmaları ırkçılık endişelerinin ana nedenleri olarak bu programda yer almıştır.[113][114] Ayrıca her iki ülkede de olan ve aşırı sağcı taraftar gruplarıyla ün salan Nefret Stadyumları da ırkçılık endişelerinin odaklandığı önemli noktalardandır.[115] Belgesel İngiliz kamuoyunda büyük yankı uyandırmış fakat tek taraflı olduğu ve etik değerleri gözetmediği gerekçeleriyle de eleştirilmiştir.[116][117][118] İngiliz millî futbolcu Theo Walcott ırkçılık olayları nedeniyle ailesinin turnuvaya gelmeyeceğini açıklamıştır.[119] İngiliz eski millî futbolcu Sol Campbell da siyahî taraftarların olası ırkçılık olaylarından dolayı turnuvaya gitmemesi gerektiğini söylemiştir.[120] Şampiyona boyunca ise UEFA tarafından İngiliz, İspanyol, Hırvat ve Rus taraftarların ırkçılık yaptığı belirlenmiş, bu ülke federasyonları para cezasına çarptırılmıştır.[121][122]
Ukraynalı politik mahkûm Yuliya Timoşenko'nun hapishanede kötü muamele gördüğü iddiaları ve açlık grevine başlaması üzerine bazı Avrupalı siyasiler turnuvayı boykot edeceklerini açıklamışlardır.[123][124] Özellikle Alman hükûmeti diğer Avrupalı siyasileri turnuvaya boykota çağırmış, Yuliya Timoşenko'nun Almanya'da tedavi edilmesi için girişimlerde bulunmuştur. Ukrayna ise Almanya'yı şampiyonayı politize etmekle suçlamış ve Alman yetkilileri Ukrayna halkını aşağılamakla itham etmiştir.[125][126]
Şampiyona hazırlıkları çerçevesinde sokak hayvanlarını telef eden Ukrayna hayvan hakları derneklerinin eleştiri oklarına hedef olmuştur.[127] Hayvanseverler bu itlafa karşı imza kampanyaları başlatmış ve protesto gösterilerinde bulunmuştur.[128] UEFA Operasyon Müdürü Martin Kallen da hayvan kontrolü adı altında yapılan hiçbir zulmü onaylamadıklarını açıklamıştır.[129]
27 Nisan 2012 tarihinde Dnipro'te gerçekleşen bombalı saldırı Ukrayna'nın ev sahipliğini tehlikeye atabilecek bir unsur olmuştur.[130]
Bir diğer konu ise Ukraynalı aktivist ve feminist grup FEMEN'in şampiyona protestolarıdır.[131][132] Şampiyonanın ülkelerindeki seks turizmine hizmet ettiğini öne süren[133] grup turnuva öncesi ve sırasında çıplak protestolarda bulunmuştur.[134] En önemli aktiviteleri ise Henri Delaunay Kupası'na yaptıkları saldırı olmuştur. Kupa bu saldırı sonrası zarar görmüştür.[135]
Kaynakça
- "EURO joy for Poland and Ukraine". UEFA. 18 Nisan 2007. 21 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Spain claim historic win". ESPN. 1 Temmuz 2012. 4 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012.
- "Del Bosque tarih yazabilecek mi?". Sabah. 30 Haziran 2012. 4 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012.
- Chaplin, Mark (8 Kasım 2005). "Trio in EURO 2012 running". UEFA. 12 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2007.
- "Türkiye, EURO 2012 için finale kalamadı..." hurriyet.com.tr. 8 Kasım 2005. Erişim tarihi: 26 Haziran 2012.
- "EURO bidders state cases". UEFA. 31 Mayıs 2006. 22 Nisan 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "EURO 2012 Polonya-Ukrayna'nın". hurriyet.com.tr. 18 Nisan 2007. Erişim tarihi: 26 Haziran 2012.
- "Poland and Ukraine host Euro 2012". BBC Sport. British Broadcasting Corporation. 18 Nisan 2007. 2 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- Cresswell, Peterjon (12 Nisan 2007). "Why Euro 2012 could go east". The Guardian. Londra. 12 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Poland and Ukraine to host Euro 2012". ESPN Soccernet. 18 Nisan 2007. 20 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Surkis says Odesa mayor promised much, did little with respect to Euro 2012". Kyiv Post. 15 Aralık 2009. 9 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Platini Ukrayna'yı uyardı". ntvmsnbc.com. 29 Mart 2010. 10 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2012.
- Chaplin, Mark (30 Ocak 2009). "UEFA lays out priorities for 2009". UEFA. 1 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Draw details and dates". UEFA. 7 Şubat 2012. 13 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2012.
- "December date for EURO finals draw in Kyiv". UEFA. 3 Ekim 2011. 5 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "EURO draw throws up fascinating group tests". UEFA. 2 Aralık 2011. 18 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "EURO 2012'de gruplar belli oldu". BBC Türkçe. 2 Aralık 2011. 5 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "UEFA's national team coefficient ranking" (PDF). UEFA. 16 Kasım 2011. 13 Aralık 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "EURO finals draw seedings unveiled". UEFA. 16 Kasım 2011. 27 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "National team coefficient ranking" (PDF). UEFA. 16 Kasım 2011. 9 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "UEFA Euro 2012 Finals Draw Seedings Unveiled". UEFA. 16 Kasım 2011. 18 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2012.
- Bevan, Chris (7 Haziran 2012). "Euro 2012 stadyum rehberi". BBC Türkçe. 19 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Municipal Stadium Poznan launched in style". UEFA. 21 Eylül 2010. 6 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Metalist Stadium lights up Kharkov". UEFA. 5 Aralık 2009. 9 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Vice Prime Minister: Ukraine fulfilling UEFA requirements". ukraine2012.gov. 23 Mayıs 2012. 1 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Alive-Creating History Together" (PDF). s. 37-39. 26 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2012.
- "TV Channels broadcasting UEFA Euro 2012 live". 13 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Alive-Creating History Together" (PDF). 26 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Alive No. 6" (PDF). UEFA. Şubat 2012. 26 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "National Stadium Warsaw". UEFA. 18 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2012.
- "Arena Gdansk". UEFA. 18 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2012.
- "Municipal Stadium Wroclaw". UEFA. 1 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2012.
- "Municipal Stadium Poznan". UEFA. 1 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2012.
- "Olympic Stadium, Kyiv". UEFA. 1 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2012.
- "Donbass Arena". UEFA. 1 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2012.
- "Metalist Stadium". UEFA. 1 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2012.
- "Arena Lviv". UEFA. 1 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2012.
- "Apply now for UEFA EURO 2012 ticket sales". UEFA. Union of European Football Associations. 1 Mart 2011. 13 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Over 20,000 people per day to cross Ukraine–Poland border during Euro 2012". Kyiv Post. 23 Mayıs 2012. 14 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "EURO 2012 biletlerine hücum". Euronews. 3 Nisan 2012. 29 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Massive demand for UEFA EURO 2012 tickets". UEFA. Union of European Football Associations. 1 Nisan 2011. 23 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Ticket prices for UEFA EURO 2012 announced". UEFA. Union of European Football Associations. 15 Şubat 2011. 13 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Euro to be broadcast to billion fans". Ukraine2012.gov. 13 Nisan 2011. 7 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2012.
- "UEFA EURO 2012 TV production fact sheet" (PDF). 10 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2012.
- "UEFA EURO 2012 referees named". UEFA. 20 Aralık 2011. 5 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2011.
- "UEFA EURO 2012 match officials" (PDF). UEFA. 1 Aralık 2012 tarihinde kaynağından (.pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2012.
- "Men's Referees List". FIFA. 11 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2012.
- "UEFA issues full list of EURO match officials". UEFA. 27 Mart 2012. 28 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2012.
- "Qualifying, play-offs and final tournament". UEFA. 12 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2012.
- "Regulations of the UEFA European Football Championship 2010-12" (PDF). UEFA. s. 9. 15 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından (.pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2012.
- "Key EURO regulation changes approved". UEFA. 22 Mayıs 2012. 26 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2012.
- "Full-time report Czech Republic-Portugal" (PDF). UEFA.com. Union of European Football Associations. 21 Haziran 2012. 12 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından (.pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2012.
- "Full-time report Germany-Greece" (PDF). UEFA.com. Union of European Football Associations. 22 Haziran 2012. 12 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından (.pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2012.
- "Full-time report Spain-France" (PDF). UEFA.com. Union of European Football Associations. 23 Haziran 2012. 12 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından (.pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2012.
- "Full-time report England-Italy" (PDF). UEFA.com. Union of European Football Associations. 24 Haziran 2012. 12 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından (.pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2012.
- "Full-time report Portugal-Spain" (PDF). UEFA.com. Union of European Football Associations. 27 Haziran 2012. 12 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından (.pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2012.
- "Full-time report Germany-Italy" (PDF). UEFA.com. Union of European Football Associations. 28 Haziran 2012. 12 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından (.pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Full-time report Spain-Italy" (PDF). UEFA.com. Union of European Football Associations. 1 Temmuz 2012. 26 Nisan 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2012.
- "UEFA Euro 2012 Team of the Tournament". UEFA.com. Union of European Football Associations. 2 Temmuz 2012. 28 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012.
- "Euro 2012'nin en iyisi Iniesta". Eurosport. 2 Temmuz 2012. 20 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012.
- "Ten Spain players in Team of the Tournament". UEFA.com. Union of European Football Associations. 2 Temmuz 2012. 26 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012.
- "Late surge earns Torres adidas Golden Boot". UEFA.com. Union of European Football Associations. 1 Temmuz 2012. 4 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012.
- "Torres, Casillas & Xavi amongst record-breakers for Spain". Goal.com. 1 Temmuz 2012. 18 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012.
- "Altın ayakkabı Torres'in". NTV Spor. 2 Temmuz 2012. 13 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2012.
- "Regulations of the UEFA European Football Championship 2010-12" (PDF). UEFA. s. 27. 1 Aralık 2012 tarihinde kaynağından (.pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2012.
- "Appeals Body gives two-match ban to Rooney". UEFA. 8 Aralık 2011. 28 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2012.
- "Euro 2012: UEFA hits Russia with suspended six-point deduction and fine". The Guardian. 13 Haziran 2012. 16 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2012.
- "€30,000 fine for RFS". UEFA.com. Union of European Football Associations. 17 Haziran 2012. 19 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2012.
- "Russia fined once more by UEFA". Fox Sports. 23 Haziran 2012. 25 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2012.
- "Euro 2012: UEFA fines Russian and Spanish authorities for fans' racism". The Guardian. 29 Haziran 2012. 22 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2012.
- "Fines for DFB, FPF". UEFA.com. Union of European Football Associations. 14 Haziran 2012. 19 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2012.
- Pilcher, Tom (25 Haziran 2012). "UEFA dish out another punishment to Germany". Reuters. 26 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2012.
- "€25,000 fine for Croatian Football Federation". UEFA.com. Union of European Football Associations. 15 Haziran 2012. 18 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2012.
- "Euro 2012: Croatia fined for Mario Balotelli racial abuse". British Broadcasting Corporation. 19 Haziran 2012. 20 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2012.
- "Croatia, Portugal fined by UEFA". Fox Sports. 26 Haziran 2012. 29 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2012.
- "Euro 2012: FA hit with UEFA fine over attempted pitch invasion". British Broadcasting Corporation. 20 Haziran 2012. 23 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2012.
- "Ban and fine for Bendtner". UEFA. 18 Haziran 2012. 28 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2012.
- Adams, Sam (2 Aralık 2011). "adidas Tango 12 unveiled as official ball". UEFA. 15 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2011.
- Liew, Jonathan (2 Aralık 2011). "Adidas's new Tango 12 ball moves on from the World Cup Jabulani". The Daily Telegraph. Londra. 3 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2012.
- "Euro-2012 prize money to equal 196 million Euros". 7 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "UEFA EURO 2012 trophy tour ready to roll". UEFA. 29 Mart 2012. 1 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2012.
- ""Trophy Tour" page". UEFA. 1 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2012.
- "Follow the Trophy tour under way in Warsaw". UEFA. 28 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2012.
- "Logo/brand". UEFA. 14 Aralık 2009. 14 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "UEFA EURO 2012 Logo – Revamped and Revealed!! | Logo Design By". Logoguru.co.uk. 19 Ocak 2010. 28 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2012.
- "Co-hosts in bloom for EURO 2012". UEFA. 14 Aralık 2009. 21 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Branding lights up host cities". UEFA. 14 Aralık 2009. 20 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Oceana the No1 choice to sing song for EURO". UEFA. 2 Aralık 2011. 18 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- McGreevy, Ronan (24 Şubat 2012). "A song for Poland: Irish supergroup record official Euro 2012 team tune". The Irish Times. 22 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "David Bisbal y Cali & el Dandee interpretan 'No hay 2 sin 3', nuestro himno de la Eurocopa". Telecinco.es. 10 Mayıs 2012. 17 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Trending: The Euro 2012 chant that a Seven Nation Army couldn't hold back". The Independent. 19 Haziran 2012. 28 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "UEFA appoints worldwide licensing representative". UEFA. 8 Haziran 2010. 28 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2012.
- "Official licensed products" (PDF). uefa-euro2012-licencee.com. 3 Nisan 2012. 5 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (.pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Sponsor contacts: UEFA Euro 2012 Public Screening Licensing Programme" (PDF). UEFA. 2010. 19 Mart 2013 tarihinde kaynağından (.pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2012.
- "Canon becomes UEFA EURO 2012 global sponsor". UEFA. 15 Temmuz 2011. 4 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2011.
- "Castrol Euro 2012 Sponsoru!". spor3.com. 4 Şubat 2010. 1 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2010.
- "Coca-Cola signs for EURO 2012, 2016". UEFA. 22 Şubat 2010. 4 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2011.
- "Continental to sponsor EURO 2012 and 2016". UEFA. 20 Ekim 2011. 5 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2011.
- "Orange signs up as official EURO sponsor". UEFA. 19 Ocak 2011. 22 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Carlsberg on board for EURO 2012". UEFA. 21 Mayıs 2010. 5 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2011.
- "McDonald's sign up as official EURO sponsor". UEFA. 26 Mayıs 2010. 5 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2010.
- "Sharp signs EUROTOP agreement with UEFA". UEFA. 2 Eylül 2010. 4 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2011.
- "Ukrsotsbank PJSC becomes national sponsor". UEFA. 20 Temmuz 2011. 4 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2011.
- "Sweet moment for Poland's first EURO sponsor". UEFA. 29 Mart 2011. 4 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2011.
- "Euro 2012 too local, too late for Chinese sponsors". Want China Times. 12 Haziran 2012. 12 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2012.
- "EURO 2012 mascots named Slavek and Slavko". UEFA. 4 Aralık 2010. 15 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "EURO 2012'nin anonim maskotları". tr.euronews.com. 16 Kasım 2010. 20 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Еuro-2012 hatıra paraları satışa çıktı". qha.com.ua. 29 Aralık 2011. 15 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Financial crisis threatens Ukraine as Euro 2012 host". The Canadian Press. 31 Ekim 2008. 7 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "FIFA warns Poland on World Cup suspension". Reuters. 1 Ekim 2008.
- "Platini: Ukraine nearly ready for Euro 2012". Kyiv Post. 27 Eylül 2011. 14 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Sol Campbell warns fans to stay away from Euro 2012". BBC News. British Broadcasting Corporation. 28 Mayıs 2012. 7 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2012.
- "UEFA: Ukrayna'da ırkçılık yapıldı". BBC News. British Broadcasting Corporation. 8 Haziran 2012. 5 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2012.
- "Blokhin: Ukrayna'da ırkçılık yok". Goal.com. 11 Haziran 2012. 13 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2012.
- Levent, Vedat. "Euro 2012 nefret stadyumlarında oynanacak!". salom.com.tr. 31 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2012.
- "'Unfair' say organisers". Hindustan Times. 29 Mayıs 2012. 3 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2012.
- "Poland and the BBC". The Economist. 13 Haziran 2012. 25 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Euro 2012 is overshadowed by accusations of racism and anti-Semitism". The Economist. 6 Haziran 2012. 8 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Walcott ailesinin ırkçılık endişesi". Goal. 18 Mayıs 2012. 26 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Campbell: "Maçları evinizden izleyin"". Goal. 28 Mayıs 2012. 13 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Ukraine football chief blasts Campbell for 'back in a box' claim". 30 Haziran 2012. 26 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2012.
- Bateson, Ian (2 Temmuz 2012). "Racism and Euro 2012". kyivpost.com. 13 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2012.
- Kravets, Andriy. "Tymoshenko case: Europe pressure on Ukraine intensifies". BBC News. British Broadcasting Corporation. 25 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2012.
- "Europeans 'to boycott' Ukraine's Euro 2012". FOCUS Information Agency. 4 Mayıs 2012. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2012.
- Doroş, Svitlana (9 Mayıs 2012). "Avrupalı liderlerden Euro 2012'ye boykot". BBC Kiev. British Broadcasting Corporation. 5 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Euro 2012'ye 'Timoşenko' gölgesi". ntvmsnbc. 25 Nisan 2012. 11 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- Andrew, Osborn (3 Aralık 2011). "Ukraine accused of culling dogs in clean-up for Euro 2012". Londra: The Daily Telegraph. s. 23.
- "Avrupa Futbol Şampiyonası uğruna vahşet". ntvmsnbc. 24 Kasım 2011. 9 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Naturewatch thanks UEFA for help on stray dogs". UEFA. 7 Aralık 2011. 28 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2012.
- "Ukraine bomb blasts injure dozens ahead of Euro 2012". The Guardian. 21 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Ukraine women go topless against UEFA, prostitution". 3 Kasım 2011. 2 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "UEFA complains about high Ukraine hotel prices". 12 Nisan 2012. 16 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "Femen üyeleri taraftarın arasına daldı". Star. 22 Haziran 2012. 25 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "EURO 2012'de ilk güne 'Femen' damgası". Posta. 8 Haziran 2012. 11 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
- "FEMEN kupaya taktı!". Milliyet. 3 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2012.
Dış bağlantılar
 |
Wikimedia Commons'ta UEFA Euro 2012 ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
2012 Avrupa Futbol Şampiyonası finalistleri | |
|---|---|
| Şampiyon | |
| İkinci | |
| Yarı finalde elenenler | |
| Çeyrek finalde elenenler | |
| Grup aşamasında elenenler | |