Şeyhbızın

Şeyhbızın veya Şıhbızın (Kürtçe: Şêxbizinî, شێخ بزنی[2][3] veya Şêxbizin, شێخ بزه‌ینی[3][4]) Irak Kürdistan Bölgesi'nde Köysancak yakınlarında bulunan ana topluluğa ve Türkiye'nin dört bir yanına dağılmış daha küçük topluluklara sahip bir Kürt aşiretidir. Aşiret mensupları, Irak Kürdistan Bölgesi'nde Sorani Kürtçesi konuşurken Türkiye'de olanlar Şêxbizinî veya Kirmancekîman adı verilen Lekçe'nin aşiret alt lehçesini korumuşlardır.[3][5] Yine de Türkiye'deki pek çok kişi, sadece Türkçe konuşmaktadır.[5]

Şeyhbızınlar
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Türkiye 45.000-50.000[1]
Irak Bilinmiyor
Diller
Lekçe (Şêxbizinî), Sorani, Türkçe
Din
Sünni İslam

Günümüz İran'ında Kirmanşah çevresinde yaşamaktaydılar ancak 16. yüzyılda I. İsmail tarafından Osmanlı Kerkük'üne sürüldüler. Aşiretin birçok üyesi daha sonra buradan Anadolu'ya göç etmiştir.[6]

Etimoloji

Aşiretin adının şeyh ve Bazan kelimelerinin birleşimi olduğu düşünülmektedir. Bazan, onlarca yıl sonra Anadolu'ya taşınmadan önce sürgün edildikleri Süleymaniye yakınlarındaki bölgenin adıdır.[7] Bu ismin, Osmanlı belgelerinde farklı yazılışlarıyla karşılaşılmaktadır.[5]

Başka bir görüş ise aşiretin isminin vali Bazan'ın ismi ile alakalı olduğu, çıkış itibariyle Şeyh Bazan şeklinde olduğu daha sonra Şıhbızın şekline evrildiğidir.[7]

Tarih
Osmanlı arşivlerinde Şeyhbızın aşireti

Aşiretin ana yurdu Zap suyu kenarında bulunan, Süleymaniye şehrinin Bazan ilçesi ve çevresidir. Daha sonra Yemen'e göç eden aşiret, Yemen valisi Bazan'ın etkisiyle İslamiyet'i kabul etmiştir. Bazan Sasaniler'in son ve İslam devletinin ilk San'a valisidir. Aşiret Emeviler döneminde Yemen'den sürülünce tekrar Bazan'a dönmüştür.[7][8]

Aşiret, Kürdistan'da Osmanlılar ile Safeviler arasında gerçekleşen birçok savaşın arasında sıkışmıştır ve Şah İsmail ile Şeyhbızın lideri Qazî Hûseyîn arasındaki başarısız görüşmelerin ardından Safeviler tarafından Kerkük'e sürülmüşlerdir. Sürgünün nedeni aşiretin Sünni olmasıdır. Aşiret, Sünni Kürt aşiretleri ile birlikte hareket ettiği için, Osmanlı Kürdistanı'na yerleşmeleri I. Selim tarafından hoş karşılanmıştır.[6][7] Çaldıran Muharebesi sırasındaki desteklerinden ötürü aşiret, istediği yere yerleşme özgürlüğü de dahil olmak üzere çeşitli ayrıcalıklar elde etti. Aşiret üyelerinin geçici olarak Palu'da kaldıktan sonra Anadolu'ya doğru göç etmelerine izin verildi.[7] 18. yüzyılın sonlarına doğru aşiret kışın Haymana'da; yazın ise Antalya, Samsun ve Aydın civarında yaşamıştır.[7] Anadolu'da günümüzde ağırlıklı olarak Ankara, Haymana, Erzurum, Oltu, Narman, Tortum, Diyarbakır, Elazığ, Varto, Palu, İzmir, Merzifon, Çarşamba, Sungurlu, İstanbul, Düzce, Sakarya-Akyazı gibi yerleşim yerlerinde yaşamaktadırlar.

Mark Sykes, 1908'de Kürt aşiretleriyle ilgili çalışmasında, Kerkük yakınlarındaki Şeyhbızın aşiretine mensup yaklaşık 4.000 aileden bahsetmiştir: Büyük ve savaşçı bir aşiret, kavgacı ve sert mizaçlılar. Bölgede haydut olarak tanımlanırlar. Mükemmel at biniciler. Çok zekiler, Martini-Henry tüfeği yapmaktalar. Kışın köylerde, baharda köylerinin çevresindeki çadırlarda yaşarlar.[9]

Pek çok Şeyhbızınlı Peşmerge idi ve Irak-Kürt çatışması sırasında Kürt lider Mustafa Barzani'nin yanında savaştılar.[6]

Kaynakça
  1. https://www.xn--krtler-3ya.com/haymana-kurtleri.html
  2. "رۆژی حەشر" (Kürtçe). Rûdaw. Erişim tarihi: 26 Eylül 2020.
  3. ""Îskana kurdên şexbezenî (şêxbizin) li Anatolîyê"" (PDF). Bîrnebûn (in Kurdish). ISSN 1402-7488. Erişim tarihi: 20 Kasım 2020.
  4. Othman, Didar (3 Nisan 2016). "هۆزو تیره‌و لقه‌كانی كورد به‌شی دووه‌م". History of Kurd (Kürtçe). Erişim tarihi: 25 Eylül 2020.
  5. ""Bezeynî – Historie, Migration, Diaspora und linguistische Besonderheiten"" (PDF). Wiener Jahrbuch für Kurdische Studien (in German) (5). Çelebî, Cemile (2017). Erişim tarihi: 20 Kasım 2020.
  6. "KURDICA - Die Kurdische Enzyklopädie - Şêx Bizin". web.archive.org. 22 Ekim 2012. Erişim tarihi: 20 Kasım 2020.
  7. "Etnik Sınırlarda Gezinmek: Haymanalı Kürtlerin Kimliklenme ve Kültürlerarası İletişim Pratikleri" (PDF). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İletişim Bilimleri Anabilim Dalı. Fiğan, Mehmet. 2017. Erişim tarihi: 12 Eylül 2020.
  8. "BÂZÂN". Türkiye Diyanet Vakfı - İslam Ansiklopedisi. MUSTAFA FAYDA. 3 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2020.
  9. Sykes, Mark (1 Temmuz 1908). "The Kurdish Tribes of the Ottoman Empire". doi:10.2307/2843309.

Konuyla ilgili yayınlar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.