Uzman jandarma

Uzman jandarmalar 18 yaşını bitirmiş ve 24 yaşını geçmeyen, en az lise veya dengi okul mezunu kişilerden temin edilmekte iken 2013 yılında kapatılmış ve günümüzde uzman jandarma alımı yapılmamaktadır.[1] Uzman jandarmalar uzman çavuş, uzman onbaşı gibi sözleşmeli personel değildir. Uzman jandarma statüsüne haiz kişilerdir. Hali hazırda Jandarma teşkilatında Astsubay kadrolarında çalışan Astsubay yardımcısıdır.

Uzman Jandarmalar muvazzaf Subay ve Astsubaylar gibi rütbeli personel statüsündedirler. Fakat Uzman Jandarmalarda sözleşmeli personel bulunmamaktadır. 3466 sayılı Uzman Jandarma Kanununa tabidirler. Bununla birlikte kanunları uyarınca yalnızca J.Gn.K.lığı bünyesinde görev yaptıklarından dolayı, sınıf değişikliği (JGNK'dan, KKK'ya veya HKK'ya gibi) yapamazlar. Mecburi hizmet süreleri, Astsubay ve Subaylarda olduğu gibi Uzman Jandarmalarda da 10 yıl iken bu süre 2016 yılında 15 yıla çıkarılmıştır. Stajyer rütbeli olarak Jandarma genel komutanlığının İlçe Jandarma komutanlıklarında 6 Ay süreli staj eğitimleri yapılmaktadır ve bu görev sürelerinden sayılır. 6 aylık staj süresinin ardından istifa etmeyen Uzman Jandarmalar, sonraki 15 yıllık süre içerisinde görevlerinden ayrılamaz ve istifa edemezler. Uzman Jandarmalar çeşitli kademelerde komutanlık yapmakta ve 2013 yılı itibarıyla Astsubay kadro görev yerlerinde görevlendirilmektedirler. Koruma karakolları dışında tüm birliklerde Uzman Jandarma kadrosu TMK'lardan (Teşkilat, Malzeme, Kadro) kaldırılmıştır. Uzman Jandarmalar 3466 sayılı kanunun 9. maddesi gereğince Uzman Erbaşların, Erbaşların, Sözleşmeli Erlerin ve Erlerin üstü konumundadırlar. İsim benzerliğinden ve halkımızca tam olarak tanınmadıklarından dolayı rütbece hiç alakalı olmadıkları Uzman Çavuşlar ile çoğu zaman karıştırılabilmektedirler. Uzman jandarmalar, TSK'daki 3269 sayılı Uzman Erbaşlar kanununa tabi statüdeki (Uzman Çavuş, Uzman Onbaşı) sözleşmeli personel ile aynı rütbede değildirler.

Astsubayların yaş hadleri yasaları gereği 52 iken, Uzman jandarmaların yaş hadleri 56'dır. Açıklamaya değer başka bir örnek ise uzman erbaşların 3269 sayılı yasaları doğrultusunda ancak 45 yaşına kadar sözleşme yenileyebilmeleridir. Askerî öğrencilerle astlık ve üstlük münasebetleri yoktur. Uzman jandarmalar, mülkî görevlerinin yapılması sırasındaki suçlarla ilgili olarak, 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun hükümlerine tabidirler.

Sadece Jandarma Genel Komutanlığı bünyesinde ilk olarak 1928 yılında, Ankara ilinde askerliğini Jandarma olarak yapmış ve akranları arasında başarı göstermiş olan ilkokul mezunlarından bu işe istekli olanlardan Uzatmalı Jandarma mektebi adı altında personel yetiştirme faaliyetlerine başlanılmıştır. Amaç Jandarma teşkilatının profesyonelleşmesi ve küçük subay açığını kapatmaktır. Ancak bu sınıf zaman içerisinde Karakol Komutanlığı, müfreze kumandanlığı görevlerini başarı ile ifa etmişlerdir. Uzman Jandarmalar 1967 ve 1969 yılları arasında üç dönem halinde Uzatmalı Çavuş olarak göreve alınmıştır. Ancak bu yıllardan sonra uzatmalı çavuş alımı yapılmamış, 1989 yılında ise Jandarma teşkilatına tekrar bu rütbe kazandırılmış ve Uzman Jandarma okulları adı altında Ankara ili Güvercinlik'te ve Afyon ili Emirdağ ilçesinde 2 Askeri okul açılmıştır. Açılan bu okullar günümüze kadar toplam 32.343 mezun vermiştir.Bu mezunların büyük çoğunluğu (1992-1999 yılları arasında) Jandarma Astsubayı kaynağını oluşturmuşlardır. O günden bu yana Jandarma teşkilatının her birim ve branşında görev yapmaktadırlar. Uzman Jandarma okulu 1989 yılında iki dönem halinde altışar ay, 1990 yılından itibaren 9 ay ve daha sonra ise kapandığı 2012 yılına kadar 1 yıl süreliydi. Jandarma Astsubay Okulunda da 2003 yılına kadar Astsubaylar için verilen eğitim aynı şekilde 1 yıl süreliydi. 1989 yılından bu yana Jandarma Genel Komutanlığının doğrudan İçişlerine bağlandığı 2017 yılına kadar sadece Valilik emrine ataması yapılan sınıf Uzman Jandarma sınıfı idi. Türkiye'nin %84'lik gibi büyük bir alanında emniyet ve asayiş hizmetlerini yerine getirmekte olan Jandarma Genel Komutanlığı kendi içerisinde pek çok dal ve branşa ayrılmış olup, bu branşlaşma ve yapılanmasını halen sürdürmektedir.

Jandarma terimi ve olgusu tamamen Fransız coğrafyasından alınmıştır. Fransız Jandarması 2009 yılında Avrupa Birliği normlarının yanı sıra Avrupa Birliği insan hakları bildirgesine uygun şekilde doğrudan ve yalnızca İçişlerine bağlı olarak görev yapmaktadır. Jandarma Genel Komutanlığında görevli Uzman Jandarma rütbelileri 1998 yılına kadar Afyon Emirdağ'da ve Ankara Güvercinlik'te bulunan Jandarma Okullar Komutanlığındaki okullarda Uzman Jandarma rütbelisi olarak eğitilerek mezun edilmiş ve Jandarma teşkilatındaki saflarında yerlerini almışlardır. 2003 yılından itibaren Uzman Jandarma Okulu, Subay Temel Kursu, Jandarma Astsubay Okulu ile birlikte Ankara ili Beytepe ilçesinde bulunan Jandarma Okullar Komutanlığına taşınmış ve bu tarihten sonra tüm Jandarma rütbelileri bu okuldan mezun olmuşlardır. 1989 yılında birinci ve ikinci dönem olmak üzere iki dönem mezun veren bu okullar, 1990 yılından itibaren her yıl bir dönem mezun vermeye başlamışlardır. Her yıl sayısı değişmekle birlikte 2013 yılına kadar bu okullarda dönem içerisinde toplam 1500 civarında Uzman Jandarma (2001 yılında 1.705 mezun) mezun olmakta ve kıt'alara naspedilmekteydi.

Türkiye'de bilinen genel kanının aksine 3269 sayılı kanuna tabi uzman erbaşlardan, statüleri aldıkları eğitim durumları ve görev bakımından tamamen farklı olan uzman jandarmalar; 3466 sayılı yasanın 9. maddesi gereğince, uzman çavuşların üstü oldukları halde zaman zaman uzman erbaşlar ile karıştırılmaktadırlar. Belediye sınırları dışında emniyet ve asayiş hizmetini yürütmek ile görevli olan Jandarma Teşkilatı içerisinde bir Astsubayın aldığı tüm eğitimleri alan ve aynı yetkiler ile donatılan Uzman Jandarma'lar bulundukları görev yerlerinde de aldıkları çeşitli eğitimlerin ardından Jandarma Trafik, Olay Yeri İnceleme, Kaçakçılık, Siber Suçlar, Çocuk Suçları, Muhabere, Kriminal, Asayiş, İstihbarat, gibi dallarda rütbeli olarak branşlaşmakta ve görev yapmaktadırlar.

Uzman jandarmalar kadrolarında belirtilen görevler ile zabıta memuru olarak, 2803 sayılı Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Kanunu ile 2559 sayılı Polis Vazife ve Selahiyet Kanununun kendilerine verdiği tüm görevleri yerine getirir ve bu yetkileri kullanırlar. Her rütbede normal bekleme süresi 3, en fazla bekleme süresi ise sıhhi izin süreleri hariç 4 yıl olup, rütbe terfileri her yıl 30 Ağustos tarihinde yapılır. Uzman jandarmalar hakkında her yıl yönetmelikte belirtilen esaslar dahilinde askeri ve mülki olmak üzere iki çeşit sicil belgesi düzenlenir. Jandarma Astsubayları hakkında mülki makamlar tarafından sicil düzenleme yetkisi 2000 yılı öncesinde kaldırılmıştır. Bu nedenle Jandarma Subay, Astsubay ve Uzman Erbaşları hakkında mülki sicil düzenlenmez. Askeri ve mülki sicil belgelerinin yıllık sicil notu ortalaması sicil tam notunun %60 ve yukarısı olan uzman jandarmalara kademe ilerlemesi yaptırılır. Kademe ilerlemesi şartları 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanununa göre yapılır. Mülki görevi bulunmayan Jandarma birliklerinde görev yapan Uzman Jandarmalar için sadece askeri sicil belgesi düzenlenir.

Rütbe bekleme süresi içinde asgari iki yıllık sicili bulunan ve bu sicillerinin ortalaması sicil tam notunun %60 ve daha yukarısı olanlar bir üst rütbeye terfi ettirilirler.

Uzman Jandarmalar her yıl belirlenen tarihlerde yönetmeliğe göre belirlenecek sınavlara müteakip Jandarma Astsubay meslek Yüksekokulu JAMYO bünyesinde görecekleri eğitimin ardından, Jandarma Astsubayı nasbedilerek görevlerine devam ederler. Astsubaylığa nasbedilenlerin mecburi hizmet süresi Uzman jandarmalığa nasıp tarihinden itibaren 10 yıldır. Uzman Jandarmalara, 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanununda Uzman Jandarmalar için belirlenen gösterge tablosuna göre aylık verilir.

Uzman Jandarmalar Türk Silahlı Kuvvetleri Kıyafet Yönetmeliğinde belirtilen Astsubaylar ile aynı kıyafeti giyerler. Uzman Jandarma öğrenci adaylarının giyim, kuşam ve istihkakları askeri öğrenci kıyafetidir. Uzman Jandarmaların giyimi kuşamı ve istihkakları ise 747l sayılı yasaya göre verilir. Uzman Jandarmalara, Jandarma Okullarından mezun olduktan sonra kendilerine verilen staj eğitimine müteakip, 5143 sayılı yasaya göre devlet tarafından zati tabanca verilir. Verilen bu tabanca için ücret alınmaz. Ayrıca kendileri istedikleri takdirde yabancı ve yerli marka zati tabanca alabilirler ve zati tabancalarını sivil olarak da her zaman yanlarında taşıyabilirler. Emeklilik durumunda, emekli subay ve astsubaylara uygulanan statüde zati tabancalarını yanlarında taşırlar.

Uzman Jandarmalar Kamu Konutlarından istifade ederler. Ayrıca Jandarma Genel Komutanlığının sosyal tesislerinden faydalanırlar.

Uzman Jandarmaların rütbeleri dördüncü kademeye kadar her üç yılda bir aldıkları kademe adı verilen çizgiler ile belirtilir. Dördüncü kademeden sonra ise bir kalın çizgi dört kademeyi işaret eder ve başta bir kalın çizgi olmak üzere rütbenin altına doğru tek bir ince çizgi beş kademeli, iki ince çizgi altı kademeli, üç ince çizgi yedi kademeli, dört ince çizgi ise sekiz kademeli Uzman Jandarma rütbesini belirtir. 2007 yılına kadar harici elbise adı verilen tören elbisesinde beş, altı, yedi ve sekiz kademeli rütbeler için Uzman Jandarmalar kollarındaki rütbelerinin yanı sıra, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'ndaki Subaylarda olduğu gibi kollarına altın sarısı çizgi takmaktaydılar. Uzman Jandarma rütbelerinin kısa şekilde yazılmasında kademeler roma rakamları ile belirtilir. Uzman Jandarmaların rütbeleri aşağıda gösterildiği şekildedir;

Yönetmenliğini Osman Sınav'ın yaptığı, 16 Aralık 2009 tarihinden 12 Haziran 2013 tarihine kadar TRT'de yayınlanan "Sakarya Fırat" isimli televizyon dizisinin başrol karakteri olan Osman Kanat uzman jandarmadır ve hayali olarak Şırnak ilinde bulunan Çeliktepe Jandarma Karakolu'nda görev yapmaktadır. Osman Kanat karakterini ise oyuncu Tayanç Ayaydın canlandırmıştır.[11][12]

• 
  Uzman Jandarma Adayı
• 
  Uzman Jandarma Çavuş
• 
  Uzman Jandarma I Kademeli Çavuş
• 
  Uzman Jandarma II Kademeli Çavuş
• 
  Uzman Jandarma III Kademeli Çavuş
• 
  Uzman Jandarma IV Kademeli Çavuş
• 
  Uzman Jandarma VIII Kademeli Çavuş

• Türk Silahlı Kuvvetleri subay rütbe dereceleri ve işaretleri

• EMUJAD Emekli Uzman Jandarmalar Derneği 9 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.