Tekman

Tekman
Ülke Türkiye
İl Erzurum
Coğrafi bölge Doğu Anadolu Bölgesi
İdare
  Kaymakam Önder Çengel[1]
  Belediye başkanı Mustafa Ergin (Ak Parti)
Yüzölçümü
  Toplam 2.197 km² (848 mil²)
Rakım 1.950 m (6.390 ft)
Nüfus
 (2018)
  Toplam 25,969
  Kır
-
  Şehir
-
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
Posta kodu 25560
İl alan kodu 0442
İl plaka kodu 25

Tekman, Erzurum iline bağlı bir ilçe.

Tarihçe

İlçenin kuruluş tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte, tarihte yerleşimden Ermenice adı olan "Tatos" olarak bahsedilmiştir.

İlk üç yüzyıldaki Ermeni Hristiyanlığı hakkında bir kaç husus dile getirilmiştir. Bunlardan ilki Havari T’adeos’un Ermenilere mesajı götürmesine neden olan, İsa Mesih döneminde geçen kral Abgar söylencesidir.

Söylenceye göre Urfa kralı Abgar hastalanır ve kimse iyileştiremez. Bu arada İsa’nın mucizelerini duymuştur. Bunun için bir mektupla heyet gönderir. Kendisini iyileştirmesi için Urfa’ya davet eder. Ancak İsa Mesih, mektupla birlikte üzerine portresinin çıktığı bir mendilini gönderir. Mektupta, Abgar’ın görmeden inanmasını över, görevini tamamlayıp göğe yükseldikten sonra bir havarisini hastaları iyileştirmesi ve yaşam ihsan etmesi için göndereceğini söyler.

Kral Abgar söylencesinin ikinci aşaması Havari T’adeos’la devam etmektedir. Buna göre İsa’dan sonra Havari Tomas’ın gönderdiği T’adeos, Abgar’ı ve Urfa’dakileri iyileştirir ve şehrin tamamını vaftiz eder. Urfa’da bir piskopos (Adde, Agay) takdis ederek kendisi Abgar’ın oğlu Sanatruk’un hâkimiyetindeki Ermenilerin ve Kürtlerin çoğunluğunu oluşturduğu bölgeye gider. Orada İsa’nın öğretisini yayar. Ancak Artaz’da öldürülür.

Tarihte T'adeos'un ilk ayak basıp konakladığı ve İSA nin öğretisini ilk defa yaydığı kutsal mekan, bugünkü ismiyle Tekman Ermenice ismiyle Tatos, olarak kabul edilir.Tatos ismi T'adeos'tan gelmiştir[2].1517 tarihinde Osmanlı yönetimine katılmıştır. Kaynaklarda 1535 ve 1641 yıllarında Erzurum Eyaleti' ne bağlı bir sancak olarak görülen Tekman[3], 1836' daki kayıtlar ile 1864 tarihli salnameye göre de Erzurum sancağına bağlı kaza statüsünde kaydedilmiştir.[4] 1946 yılına kadar Hınıs ilçesine bağlı bir köy iken aynı yıl ilçe yapılmıştır.

Coğrafya

Tekman ilçesi Erzurum iline 151 km. mesafede olup ilin güneyinde yer almaktadır. Yüzölçümü 2197 km² dir. İlçe, Bingöl ve Muş illerine komşudur. İlçenin rakımının ortalama 1800 metrenin üzerinde olması nedeniyle yayla ve meralar geniş yer kaplamaktadır. İlçenin kuzey batısında Palandöken Dağı, kuzeyinde Kargapazarı Dağları, doğu ve güney doğusunda ise Bingöl Dağları bulunmaktadır. Türkiye'nin en önemli akarsularından Aras Nehri ilçenin sınırları içerisinden doğmaktadır.

İklim

İklim olarak Doğu Anadolu’ya özgü, karasal iklimin hakim olduğu Tekman' da, yazlar kısa ve serin, kışları ise 7 – 8 ay gibi oldukça soğuk ve uzun geçer.

İlçe oluşu

1946 yılına kadar Hınıs İlçesine bağlı bir köy iken 1946 yılında çıkarılan bir kararnameyle İlçe statüsüne kavuşmuş, Şu an 71 mahallesi bulunmaktadır. mahalle sayısı baz alındığında 46 yılında koptuğu Hınıs'ın 7 katı büyüklüğündedir. Daha önce İlçeye bağlı bulunan Bayındır, Hatunan ve ve Çimenözü köyleri coğrafi konumları nedeniyle Çat ilçesine, Erduran ve Dibekli köyleri Hınıs ilçesine bağlanmış, Karayazı ilçesine bağlı bulunan Akdağ köyü ile Hınıs ilçesine bağlı, Gümüşlük, Güneşli, Çat Kale, Çağlar, Çayır dağı ve kuruca köyleri, Tekman ilçesine bağlanmıştır.

Nüfus

Yıl Toplam Şehir Kır
1965[5]24.35083623.514
1970[6]27.1151.04826.067
1975[7]30.1392.01428.125
1980[8]31.6142.10929.505
1985[9]34.0042.42331.581
1990[10]34.1843.15031.034
2000[11]34.6406.35028.290
2007[12]32.0904.70027.390
2008[13]31.1903.69427.496
2009[14]30.5573.95726.600
2010[15]30.2853.50726.778
2011[16]30.0323.50526.527
2012[17]29.2473.59525.652
2013[18]28.77228.772veri yok
2014[19]27.77527.775veri yok
2015[20]26.79226.792veri yok
2016[21]26.24826.248Veri yok

Ekonomi

İlçe ekonomisi daha çok hayvancılığa dayalıdır. 2011 yılı verilerine göre ilçede kırkılan küçükbaş hayvan olarak; 57700 koyun ile 4850 kıl keçisi bulunmaktadır. Tarım, ilçede ikinci sıradaki ekonomik etkinliktir. Ayrıca arıcılık da yaygın halde görülmektedir. İlçeye bağlı Geçit, Akçakoca, Keleriş, Taşkesen, Karlıca ve Gökoğlan köyleri ile Hayta komu sınırları içerisinde krom madeni, Ilıgöze köyünde de demir madeni bulunmaktadır.


Kültürel ve Etnik Yapisi

Tekman sadece Hristiyanligin bolgede ilk defa yayildigi mekan olmasinin yaninda Mevlana XALID in yolunda giden SEX SAID ogretisinin yayildigi ozel bir alan olmustur. ilcede Kürtce nin Kurmanci ve Zazaki lehceleri konusulmaktadir. Ilecede Ermenilerden kalma uzerinde Hac isareti olan bir cesme varligini korumaktadir. Yine Kürt Alevileri icin de Dersim Katliamindan sonra kutsal bir mekan haline gelmistir. Soykirimdan canini kurtaran dersimlilere Tatos daglari kucak acmistir. Tatos Dersimle butunlesmistir.Çağlar,Çayırdağı, Dalsöğüt,Gümüşlük,Kuruca,Çatkale,Karataş,Güneşli,Bey,Gülveren, Ilıgöze,Gözlüce,Güzeldere,Kazancık, Şakşak, Turnagöl köyleri Tatos'a bagli kürt alevi köyleridir.[22]



Kaynakça

  1. "Arşivlenmiş kopya". 15 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2020.
  2. "Ermeni Kilisesinin Kurulusu" (PDF). Türk Yurdu. Türk Ocaklari. 14 Ocak 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
  3. ""Bayburt Sancağı (1642 Tarihli Avarız Defterine Göre)"; DergiPark Akedemik;Mehmet İnbaşı". 29 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2015.
  4. ""294 Numaralı Hınıs Livası Mufassal Tahrir Defteri ( 963/1556 )"; T.C. BAŞBAKANLIK DEVLET ARŞİVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayın Nu: 46; ISBN 975-19-2651-3; ANKARA - 2000" (PDF). 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2015.
  5. "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  6. "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  7. "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  8. "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  9. "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  10. "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  11. "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  12. "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  13. "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  14. "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  15. "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  16. "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  17. "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
  18. "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
  19. "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  20. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
  21. "2016 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 7 Mart 2017.
  22. "tekman kürt alevileri".
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.