Tekman

İlçenin kuruluş tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte, tarihte yerleşimden Ermenice adı olan "Tatos" olarak bahsedilmiştir.

İlk üç yüzyıldaki Ermeni Hristiyanlığı hakkında bir kaç husus dile getirilmiştir. Bunlardan ilki Havari T’adeos’un Ermenilere mesajı götürmesine neden olan, İsa Mesih döneminde geçen kral Abgar söylencesidir.

Söylenceye göre Urfa kralı Abgar hastalanır ve kimse iyileştiremez. Bu arada İsa’nın mucizelerini duymuştur. Bunun için bir mektupla heyet gönderir. Kendisini iyileştirmesi için Urfa’ya davet eder. Ancak İsa Mesih, mektupla birlikte üzerine portresinin çıktığı bir mendilini gönderir. Mektupta, Abgar’ın görmeden inanmasını över, görevini tamamlayıp göğe yükseldikten sonra bir havarisini hastaları iyileştirmesi ve yaşam ihsan etmesi için göndereceğini söyler.

Kral Abgar söylencesinin ikinci aşaması Havari T’adeos’la devam etmektedir. Buna göre İsa’dan sonra Havari Tomas’ın gönderdiği T’adeos, Abgar’ı ve Urfa’dakileri iyileştirir ve şehrin tamamını vaftiz eder. Urfa’da bir piskopos (Adde, Agay) takdis ederek kendisi Abgar’ın oğlu Sanatruk’un hâkimiyetindeki Ermenilerin ve Kürtlerin çoğunluğunu oluşturduğu bölgeye gider. Orada İsa’nın öğretisini yayar. Ancak Artaz’da öldürülür.

Tarihte T'adeos'un ilk ayak basıp konakladığı ve İSA nin öğretisini ilk defa yaydığı kutsal mekan, bugünkü ismiyle Tekman Ermenice ismiyle Tatos, olarak kabul edilir.Tatos ismi T'adeos'tan gelmiştir[2].1517 tarihinde Osmanlı yönetimine katılmıştır. Kaynaklarda 1535 ve 1641 yıllarında Erzurum Eyaleti' ne bağlı bir sancak olarak görülen Tekman[3], 1836' daki kayıtlar ile 1864 tarihli salnameye göre de Erzurum sancağına bağlı kaza statüsünde kaydedilmiştir.[4] 1946 yılına kadar Hınıs ilçesine bağlı bir köy iken aynı yıl ilçe yapılmıştır.

Tekman ilçesi Erzurum iline 151 km. mesafede olup ilin güneyinde yer almaktadır. Yüzölçümü 2197 km² dir. İlçe, Bingöl ve Muş illerine komşudur. İlçenin rakımının ortalama 1800 metrenin üzerinde olması nedeniyle yayla ve meralar geniş yer kaplamaktadır. İlçenin kuzey batısında Palandöken Dağı, kuzeyinde Kargapazarı Dağları, doğu ve güney doğusunda ise Bingöl Dağları bulunmaktadır. Türkiye'nin en önemli akarsularından Aras Nehri ilçenin sınırları içerisinden doğmaktadır.

İklim olarak Doğu Anadolu’ya özgü, karasal iklimin hakim olduğu Tekman' da, yazlar kısa ve serin, kışları ise 7 – 8 ay gibi oldukça soğuk ve uzun geçer.

1946 yılına kadar Hınıs İlçesine bağlı bir köy iken 1946 yılında çıkarılan bir kararnameyle İlçe statüsüne kavuşmuş, Şu an 71 mahallesi bulunmaktadır. mahalle sayısı baz alındığında 46 yılında koptuğu Hınıs'ın 7 katı büyüklüğündedir. Daha önce İlçeye bağlı bulunan Bayındır, Hatunan ve ve Çimenözü köyleri coğrafi konumları nedeniyle Çat ilçesine, Erduran ve Dibekli köyleri Hınıs ilçesine bağlanmış, Karayazı ilçesine bağlı bulunan Akdağ köyü ile Hınıs ilçesine bağlı, Gümüşlük, Güneşli, Çat Kale, Çağlar, Çayır dağı ve kuruca köyleri, Tekman ilçesine bağlanmıştır.

İlçe ekonomisi daha çok hayvancılığa dayalıdır. 2011 yılı verilerine göre ilçede kırkılan küçükbaş hayvan olarak; 57700 koyun ile 4850 kıl keçisi bulunmaktadır. Tarım, ilçede ikinci sıradaki ekonomik etkinliktir. Ayrıca arıcılık da yaygın halde görülmektedir. İlçeye bağlı Geçit, Akçakoca, Keleriş, Taşkesen, Karlıca ve Gökoğlan köyleri ile Hayta komu sınırları içerisinde krom madeni, Ilıgöze köyünde de demir madeni bulunmaktadır.

Tekman sadece Hristiyanligin bolgede ilk defa yayildigi mekan olmasinin yaninda Mevlana XALID in yolunda giden SEX SAID ogretisinin yayildigi ozel bir alan olmustur. ilcede Kürtce nin Kurmanci ve Zazaki lehceleri konusulmaktadir. Ilecede Ermenilerden kalma uzerinde Hac isareti olan bir cesme varligini korumaktadir. Yine Kürt Alevileri icin de Dersim Katliamindan sonra kutsal bir mekan haline gelmistir. Soykirimdan canini kurtaran dersimlilere Tatos daglari kucak acmistir. Tatos Dersimle butunlesmistir.Çağlar,Çayırdağı, Dalsöğüt,Gümüşlük,Kuruca,Çatkale,Karataş,Güneşli,Bey,Gülveren, Ilıgöze,Gözlüce,Güzeldere,Kazancık, Şakşak, Turnagöl köyleri Tatos'a bagli kürt alevi köyleridir.[22]