Osman Nizami Paşa

Mustafa Kemal, 1902 yılında Harp Okulu'ndan arkadaşı Ali Fuat Cebesoy'un babası İsmail Fazıl Paşa'nın Kuzguncuk'taki köşkünde misafir edilir. O gece orada kalır, ertesi gün köşke gelen Osman Nizami Paşa ile tanıştırılır ve konuşmaya başlarlar.

Osman Nizami Paşa, II. Abdülhamid'in baskı rejimini yumuşatacağına dair hiçbir belirti olmadığına işaret ettikten sonra şöyle der: İstibdat idaresi bir gün elbette yıkılacaktır. Fakat yerine batılı manada bir idare gelip memleketi her bakımdan acaba kalkındıracak mıdır, ben buna inanmıyorum.

Mustafa Kemal kuşkulu bir şekilde Osman Nizami Paşa'nın II. Abdülhamid'in adamlarından biri ve kendisinin ağzını arayan bir hafiye olabileceği olasılıklarına karşın düşüncelerini cesaretle söyler: Paşa hazretleri! Garplı manadaki idareler de zamanla gelişmişlerdir. Bugün uyur gibi görünen milletimizin çok kabiliyeti ve cevheri vardır. Fakat bir inkılap olduğunda bugün işbaşında olanlar yerlerini muhafaza etmeye kalkarlarsa o vakit buyurduğunuzu kabul etmek lazım gelir. Yeni nesiller içerisinde her hususta itimada layık insanlar çıkacaktır.

Osman Nizami Paşa susar, olumlu ya da olumsuz hiçbir cevap vermez. Aynı günün akşamı ayrılmak üzere veda eden Mustafa Kemal'e şunları söyler: Mustafa Kemal Efendi oğlum, sen bizler gibi yalnız Erkan-ı Harp zabiti olarak normal bir hayata atılmayacaksın. Keskin zekan ve yüksek kabiliyetin memleketin geleceği üzerinde etkili olacaktır. Bu sözlerimi bir iltifat olarak alma. Sen de büyük adamların daha gençliklerinde gösterdikleri müstesna kabiliyet ve zeka emareleri görmekteyim.[1]