Kızıl Ordu'nun Azerbaycan'a müdahalesi

Kızıl Ordu'nun Azerbaycan'a müdahalesi veya Azerbaycan'ın Sovyetleştirilmesi, Sovyet Rusya'nın 11. Ordusunun, 27 Nisan ile 11 Mayıs 1920 tarihleri arasında eski Rus İmparatorluğu toprağı olan Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nde yeni Sovyet hükûmeti kurmak için gerçekleştirdiği askeri seferdir. Müdahale, Azeri Bolşeviklerin başkent Bakü'de çıkardıkları ayaklanma ile de eş zamanlıdır. Müdahale, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin varlığının sona ermesine ve Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin kurulmasına neden olmuştur.

Kızıl Ordu'nun Azerbaycan'a müdahalesi
Azerbaycan-Ermenistan Savaşı, Rus İç Savaşı

Kızıl Ordu Bakü'de, Mayıs 1920
Tarih1920
Bölge
Güney Kafkasya
Sonuç Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti hükümetinin indirilmesi
Azerbaycan SSC'nin kurulması
Taraflar
Rusya SFSC
Azeri Bolşevikler		 Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti
Komutanlar ve liderler
Mihail Tuhaçevski
Mikhail Levandovsky
Mikhail G. Yefremov
Gazanfer Musabeyov
Neriman Nerimanov
Cengiz Yıldırım		 Samet Mehmandarov

Arka plan
Bakü'de Kızıl Ordu askerleri arasında Sergey Kirov, Anastas Mikoyan, Sergo Ordzhonikidze ve Mikhail Levandovsky

1920 başlarında, Sovyet Rusya çaresizce Bakü'nün petrol kaynaklarına ihtiyaç duyuyordu. 17 Mart 1920 günü, Vladimir Lenin, Kafkasya cephesi'nde bulunan Devrimci Askeri Konsey'e aşağıdaki telgrafı yolladı:

Kesinlikle Bakü'yü almalıyız. Bütün çabalarını bunu sonlandırmaya yönlendir, fakat bütün açıklamalarında harfiyen diplomatik kalmalısın ve yerel Sovyet gücü için azami boyutta sağlam hazırlıktan emin olmalısın. Aynısı Gürcistan'a uygulanacak ki bu durumda sana tavsiyem daha da dikkatli olmaktır.[1]

Ocak 1920'de, Devrimci Askeri Konsey üyesi Grigol Orconikidze ile Petrovsk-Port'e (modern Mahaçkale) varmış Mihail Tuhaçevski, Kızıl Ordu'nun Kafkasya Bölgesi komutanı olarak atandı. 21 Nisan 1920 günü, Tuhaçevski, 11. Kızıl Ordu ve Volga-Hazar filotillasına Bakü'ye doğru saldırıyı başlatmaları için aşağıdaki emri yayınladı:

Azerbaycan'ın ana gücü ülkenin batı tarafı ile meşguldür. İstihbarata göre, sadece küçük bir Azeri gücü Yalama—Bakü istasyonunu savunmaktadır. Aldığım direktiflere göre, Emrediyorum ki:

1. 27 Nisan günü, 11. Ordu Azerbaycan sınırını geçecek, hızlı bir saldırı ile, Bakü vilayetini kontrol altına alacaktır. Yalama—Bakü harekatı 5 gün içerisinde tamamlanacaktır. Kurdamir civarındaki Güney Kafkasya demiryollarının kontrolünü ele geçirmek için süvari birlikleri gönderilecektir.

2. Aynı zamanda, 11. Ordu Abşeron yarımadasına yaklaştığı zaman, Hazar filotillası komutanı, Raskolnikov, Alat istasyonu çevresine küçük bir birliği karaya çıkaracaktır. Bu birlik emirleri 11. Ordu komutanından alacaktır. Tanker filosunu kullanarak, petrol sahalarına hiçbir zarar vermeden, hızlı bir saldırı ile Bakü'nün kontrolünü alacaklardır.[2]

Askeri harekat

Rus tarihçi A.B. Shirokorad'a göre, Azerbaycan'a Sovyet müdahalesinde standart Bolşevik şablonu kullanılmıştır: yerel devrim komitesi gerçek ya da "sanal" işçi ayaklanmaları başlatırlar ve Kızıl Ordu'dan yardım isterler. Aynı yöntem onlarca yıl sonra, Macaristan (1956) and Çekoslovakya (1968) Sovyet müdahaleleri sırasında da kullanılmıştır. 28 Nisan 1920 günü Bakü devrim komitesi, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Hükûmetinden yardım istedi. Fakat ondan bir gün önce, 26.,28.ve 32. Piyade bölükleri ile 2. Süvari taburunu içeren 11. Kızıl Ordu (30,000 askerden fazla) zaten Azerbaycan topraklarını ele geçirmişti.[2]

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. "Ленин В. И. Полное собрание сочинений Том 51. Письма: март 1920 г." 31 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2017.
  2. Shirokorad 2006, ss. 232–244

Kaynakça
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.