Köçekçe

Köçekçe, Köçeklerin dans etmesi için çalınan müzik olarak ortaya çıkmış ve zaman içinde halk türkülerinin bir araya getirilmesinden oluşan bir müzik biçimi haline gelmiştir.

Köçek kostüm, 19. yüzyılın sonları, Osmanlı.

Osmanlı döneminde saray ve saltanat çevresinde yer alan köçek geleneğinde kadın kılığına girerek dans eden erkeklere müzisyenler eşlik ediyorlardı. Yedi yaş gibi çok erken yaşlarda başlayan köçeklik eğitimi 14 yaşına kadar sürer ve bu yaştan itibaren köçekler profesyonel dansçı olarak mesleklerini sürdürürlerdi. 1861 yılında sultanın köçek takımlarını yasaklamasının ardından köçekler Anadolu'ya ve çeşitli Arap ülkelerine dağıldılar. Anadolu'nun bazı bölgelerinde hâlâ varlıklarını sürdüren köçeklik geleneği özellikle Kastamonu yöresinin zengin bir kültürü olarak yaşamaktadır. Köçek dansının Kastamonu yöresine ait olduğu söylenir ama bununla ilgili net bir kanıt veya kaynak bulunmamaktadır.

İtalyan prensliklerinin birleşmesini kutlamak için Venedik Elçiliği'nin malikânesinde düzenlenen gösteri Türkiye dışındaki Köçekçelere bir örnektir. İtalyan azınlığın katıldığı bu gecenin mümtaz kişileri arasında çeşitli Avrupa ülkelerinin balerinleri ile çengiler de vardır.

Harem törenleri ile şenlikleri de katmerlidir. Padişah, haremindeki kadınlara, Haseki Sultan'a ve şehzadeye bir dolu hediye sunar. Saray bahçesi fenerler ile ışıl ışıldır. Kızlar Ağası bu arada boş durmamış ve en ünlü dansçıları padişahın huzuruna getirmiştir. Cariyeler ve dansçılar, tüm hünerlerini en göz alıcı giysiler altında ortaya koyarlar. Sünnet şenliklerinde de benzeri gösteriler yer alır. 15 gün süren şenliklerin ikinci gününde çengiler de görünür. Tulumbacılar ile çengiler ilk sıradadır. Cambazlar ve şişebazların neşelendirdiği günün gösterisi, sadrazamın sultana bir at hediye etmesiyle biterdi.

Köçekler altıncı gün su üstünde gösteri sunar, bunu on ikinci günde de çengiler izlerdi. Çeşitli Osmanlı minyatürlerinde, şenlikler dolayısıyla çengi ve köçeklerin renklendirdiği danslara rastlanır.

Ünlü Türk besteci Ulvi Cemal Erkin bu melodilerin Karcığar ve Hicaz makamında olan örneklerini kullanarak senfonik yapıya uyarlamış ve Köçekçe adını vermiştir. Bu tür, Çağdaş Türk Müziği çalışmalarının en başarılı örneğidir.