II. İzzeddin Keykâvus
II. İzzeddin Keykavus[2] (Farsça: عز الدين كيكاوس بن كيخسرو, İzzeddin Keykâvus bin Keyhüsrev) (ö. 1279) Türkiye Selçuklu Sultanı ve II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in büyük oğludur.
| II. İzzeddin Keykavus عز الدين كيكاوس بن كيخسرو | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Türkiye Selçuklu Sultanı | |||||
| Hüküm süresi | |||||
| Önce gelen | II. Gıyaseddin Keyhüsrev | ||||
| Sonra gelen | IV. Kılıç Arslan | ||||
| |||||
| Hanedan | Selçuklu Hanedanı | ||||
| Babası | II. Gıyaseddin Keyhüsrev | ||||
| Ölüm | 1279 | ||||
| Dini | Sünni İslam | ||||
Hayatı
II. Gıyaseddin Keyhüsrev 1246 yılında öldüğünde; bir Bizans papazının kızından doğan büyük oğlu II. İzzeddin Keykâvus 11, bir Türk kızından doğan 2. oğlu IV. Rükneddin Kılıçarslan 9, Gürcü kraliçesi Rusudan’ın kızı 2. Tamara’dan doğan 3. oğlu II. Alaeddin Keykubad 7 yaşında idi. Vezir Şemseddin Muhammed el-İsfahânî, Celâleddin Karatay, Has Oğuz, Esedüddin Rûzbe ve Fahreddin Ebû Bekir gibi devrin güçlü devlet adamlarının ortak kararı ile en büyük şehzade olan II. İzzeddin Keykâvus 1246'da tahta çıkarıldı. Celâleddin Karatay ise nâib-i saltanat olarak tayin edildi. Tahtta temsîlî olarak II. İzzeddin bulunuyordu. Ülkeyi güçlü vezir Sahip Şemseddin İsfahânî yönetiyordu.
Üçlü iktidar devri
II. Gıyaseddin Keyhüsrev ölmeden önce küçük oğlu II. Alaeddin’i veliaht olarak vasiyet etmişti. 1249'da Vezir Şemseddin Muhammed el-İsfahânî'nin öldürülmesinden sonra Celâleddin Karatay üç şehzadeyi birlikte tahta oturtmuş, cuma hutbelerini üçü adına okutmuştur.
Aksarâyî: "Büyük vezir Celâleddin Karatay ve Beylerbeyi Yavtaş, iki büyük kardeşin azledilip küçük kardeşin tahta oturmasını uygun görmediler. Diğer emirlerle görüş birliğine vararak her üç kardeşi saltanat tahtına oturttular. Her üç kardeş adına sikke basıp hutbe okuttular”.[3]
Tokat merkezli doğu illerinin başına IV. Rükneddin Kılıçarslan getirildi. Rükneddin Kılıçarslan’ın adamları onu tek başına tahta oturtma gayreti içine girip Moğol hanının huzuruna çıktılar. Handan Rükneddin Kılıçarslan’ın sultanlığı için bir ferman aldılar. Selçuklu baş veziri Sahip Şemseddin İsfahânî’ye haber gönderip onu iki kölesi ile huzura çağırılar. Sahip İsfahânî bir müddet onlara karşı direndi. Sonunda onlara teslim oldu ve birkaç gün sonra zindanda başı vuruldu. Ulaklar, vezir Sahip’in kesik başını Sivas’ta bulunan Sultan Rükneddin Kılıçarslan’a götürdüler.
Sultan Rükneddin, kadı Cemaleddin ile İmadeddin Hoteni’yi Konya’daki Sultan II. İzzeddin’e elçi olarak gönderip “Sultanlığı kendisine bıraktığı takdirde kendisine bir kötülük yapılmayacağı” vaadinde bulundu. Vezir Cemaleddin Karatay, doğu illerinin Rükneddin; batı illerinin de İzzeddin tarafından yönetilmesini önerdi. Kadı Cemaleddin bu öneriyi uygun bulup Sultan Rükneddin’in adamlarına iletti. Onlar da bu öneriyi uygun bulup Moğollar’ın gönderdikleri askerleri geri gönderdiler. Rükneddin Kılıçarslan ve adamları hep birlikte Kayseri yolunu tuttular.
Rükneddin Kılıçarslan; Nizameddin Hurşit’i vezirliğe, Siraceddin Sarıca’yı Beylerbeyliğine, Seyfeddin Toruntay’ı Malatya veliliğine, Seyfeddin Türkeri’yi Sivas valiliğine atadı. Bunları diğer kardeşlerine ve vezirlerine danışmadan yapıyordu.
Bunun üzerine Sultan İzzeddin, Celâleddin Karatay'ın da desteğini alarak kardeşi Rükneddin Kılıçarslan ve vezirlerine karşı savaş hazırlıklarına başladı. Topladığı 10.000 kişilik ordusunu Fahreddin Arslandoğmuş ve Fahreddin Yakup komutasında Rükneddin Kılıçarslan’ın üzerine gönderdi. Rükneddin’in ordusunun başında da Seyfeddin Toruntay ve Seyfeddin Türkeri bulunuyordu. Daha ilk vuruşmada Rükneddin’in komutanları Toruntay ve Türkeri yenik düşüp tutsak alındılar. Rükneddin’in diğer emiri Siraceddin geri kaçtı. Sultan Rükneddin de tutsak alınarak II. İzzeddin’in huzuruna getirildi. Vezir Karatay’ın telkinleri ile II. İzzeddin kardeşi Rükneddin Kılıçarslan’ı bağışladı (1249).
Moğol komutanı Baycu Noyan, yapılan anlaşmaya aykırı olarak Anadolu’dan daha fazla vergi ve haraç alıyordu. II. İzzeddin Keykâvus, Altın Ordu sultanı Batu Han’a kıymetli hediyelerle birlikte 100.000 dirhem para göndererek Baycu Noyan’ın bu keyfî davranışına son vermesini istedi. Baycu, bu durumu engelleyen bir ferman alınca buna çok kızıp Sultan II. İzzeddin’e karşı fırsat kollamaya başladı.
Vezirlerden Sucaedin Abdurrahman, Necibeddin, Zekeriya ve Bahaeddin Erzincânî Moğol imparatoru Mengü Han’ın yanına giderek Moğollardan destek aldılar. Mengü Han, Sultan II. İzzeddin’i ve diğer iki şehzadeyi yanına çağırdı. İzzeddin Keykâvus ve vezir Karatay, bu çağrıya karşı çıkamadılar. 3 Selçuklu sultanı, Mengü Han’a gitmeye karar verdiler.
II. İzzeddin Keykâvus, 1254 yılında yola çıkıp Sivas’a vardığında arkadan yetişen habercilerden Celaleddin Karatay’ın ölüm haberini aldı. İzzeddin ve Kılıç Arslan kardeşler geri döndüler.
Ord. Prof. Togan:
“2.Alaaddin Keykubat, Kırım-Saray yolu ile Karakurum’a gitmiş; Azerbaycan-Derbent yolu ile dönerken, 1254 yılında Erzincan’da zehirletilmiştir” diyor. ([4])
Tahtan düşüşü
Ülke 1254 Yılından 1261 yılına kadar II. İzzeddin Keykâvus’un Konya merkezi ile IV. Kılıç Arslan’ın Tokat merkezleri arasında paylaşılarak yönetildi. Bu arada iki kardeş birkaç kez savaştılar.
Bu sıralarda Moğolların büyük hanı Mengü Han, İran ile batı ülkelerin yönetimine Hülâgû’yu atadı (1256-1264).
Hülâgû'nun aileleri ile birlikte 1.000.000 bulan ordusunu İran’da Kazvin-Mugan bölgesine yerleştirmesinden sonra Baycu Noyan kendi yandaşlarına uygun yer aramak için Anadolu’ya girdi ve Aksaray’da II. İzzeddin Keykâvus’un kuvvetlerini yendi. II. İzzeddin önce Alanya’ya kaçtı, sonra Bizans’a sığındı. Yenilgiden sonra bazı emirler Uluborlu kalesine gidip IV. Kılıç Arslan’ı kurtararak 4 Mart 1257 yılında sultan ilan ettiler.
IV. Kılıç Arslan, Tokat’a kaçıp Moğollardan yardım istedi. Moğollar, Alıncak Noyan komutasında bir orduyu ona yardıma gönderdiler. Hülâgû'nun onayı ile Kızılırmak’ın batısında kalan bölge II. İzzeddin’e; doğusunda kalan bölge IV. Kılıç Arslan’a verildi. [5]
Daha sonra yapılan savaşta yenik düşen II. İzzeddin Bizans'a sığındı.
II. İzzeddin Keykâvus’un dayısı Kir Kedid, onu ve adamlarını “Kendisine karşı komplo hazırlığı yaptıkları, onu devirip, Bizans’ı ele geçireceklerini” ihbar edince imparator VIII. Mihail, İzzeddin’in komutanları Uğurlu, Ali Bahadır ve Erzincanlı Nureddin’i hemen tutuklayıp öldürdü. Uğurlu’nun gözlerine mil salıp kör etti. II. İzzeddin Keykâvus’u Aynos (Enez) kalesinde zindana attı. İzzeddin’in karısı ve oğulları Gıyaseddin Mesut ile Rükneddin Keyümers de İstanbul’da gözetim altına alındı.
Berke Han, komutan Toktagu Han’ı ve Gazi Erenlerin komutanı Sarı Saltuk’un oğlu Seyyit İsmail’i gönderip Sultan II. İzzeddin’i zindandan kurtararak Kırım’a getirdi. Orada kızı ile evlendirdi, Sudak ve Sulhat kentlerinin gelirini de ona verdi.
1262-1277 Yılları Pervane dönemidir. Pervane dönemi, Moğol-Selçuklu işbirliğinin pekiştiği dönemdir.
II. Gıyaseddin Keyhüsrev 1243 yılında Kösedağ Savaşı'nda Moğol komutanı Baycu Noyan'a yenilerek Antalya'ya kaçmış ve 1246 yılında orada ölmüştü.
II. İzzeddin Keykâvus babasının yerine tahta geçti ve aynı yıl içinde kardeşi IV. Kılıç Arslan'ı Moğol Hanı Güyük'ün tahta çıkma töreninde hazır bulunmak üzere Moğolistan'a elçi olarak gönderdi. Moğollar IV. Kılıç Arslan'dan hoşnut kalarak onu Türkiye Selçuklu Sultanı olarak tanıdılar. IV. Kılıç Arslan 1248'de Sivas'ta tahta çıktı.
Böylece II. İzzeddin Keykâvus ve IV. Kılıç Arslan arasında taht kavgaları başladı. Üçüncü ve en küçük kardeş olan II. Alaeddin Keykubad da taht kavgalarına katıldı. Ancak Anadolu'nun ileri gelenlerinin araya girmesiyle üç kardeş ortak olarak saltanat sürmeye ikna edildiler. Böylece 1249 yılında Anadolu Selçuklu Devleti tarihinde 8 yıl sürecek üçlü iktidar dönemi başlamış oldu.
II. İzzeddin Keykâvus Kızılırmak nehrinin batısında hüküm sürdü. IV. Kılıç Arslan ve II. Alaeddin Keykubad da Kızılırmak'ın doğusunda hüküm sürdüler. 1256 yılında Moğol kumandanı Baycu Noyan Anadolu'ya bir sefer daha yaptı. Aksaray yakınlarında II. İzzeddin Keykâvus'un ordusunu yenilgiye uğrattı ve böylece Anadolu Moğol egemenliğine tamamen girmiş oldu. Üçlü iktidar dönemi II. Alaeddin Keykubad'ın 1257'de bilinmeyen bir sebeple ölümüne kadar devam etti.
II. İzzeddin Keykâvus, 1260 yılında Konya'yı bırakarak Kırım'a kaçtı ve 1279 yılında orada öldü. IV. Kılıç Arslan 1265 yılına kadar tek başına hüküm sürmeye devam etti.
Kaynakça
- Sümer, Faruk (2009). Anadolu Selçukluları sultanlar listesi (PDF). 36. İstanbul: TDV İslâm Ansiklopedisi. s. 383. ISBN 978-9-7538-9566-8.
- Sümer, Faruk (2002). KEYKÂVUS II (PDF). 25. İstanbul: TDV İslâm Ansiklopedisi. ss. 355-357. ISBN 978-9-7538-9403-6.
- (Aksarayı, 2000, 28).
- Togan, 1981, 234
- (Bibi, 1996, 2: 154-155; Aksarayi, 2000, 46-47; Togan, 2004, 470)
II. İzzeddin Keykâvus Ölümü: 1279 | ||
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: II. Gıyaseddin Keyhüsrev |
Türkiye Selçuklu Sultanı 1246 – 1262 |
Sonra gelen: IV. Kılıç Arslan |