El Clásico
El Clásico (Türkçe: Klasik), El derbi Español ve El Clàssic[1] adlarıyla da bilinen, Katalan takımı FC Barcelona ile İspanyol takımı Real Madrid CF'nin karşılaştığı futbol maçlarına verilen addır. Bu iki takım şimdiye kadar La Liga dışında Copa del Rey, Supercopa de España, UEFA Şampiyonlar Ligi ve UEFA Süper Kupası'nda da karşılaşmışlardır. Bu karşılaşma UEFA Şampiyonlar Ligi Finali'nden sonra yüz milyonlarca insanlanın izlediği, dünyada en çok takip edilen kulüp futbol maçıdır.[2]
| El Clásico | |
|---|---|
|
| |
 Takım formaları | |
| Şehir veya bölge | Barselona ve Madrid (İspanya) |
| Takımlar | Barcelona, Real Madrid |
| Maç sayısı |
Resmî: 243 Dostluk ile toplam: 273 |
| En çok kazanan | Barcelona (110) |
| Gol kralı | Lionel Messi (Barcelona) |
| İlk maç | 17 Şubat 1902 |
| En farklı galibiyet | Real Madrid 11 - 1 Barcelona (1943) |
Bu rekabet Madrid ve Barselona gibi İspanya'nın en büyük iki şehrinden çıkan ve ülkenin en başarılı ve etkili iki futbol kulübü arasında geçmektedir. Ayrıca bu iki takımın karşılaşmaları siyasi bir nitelik de taşımaktadır. Katalan milliyetçilerin desteklediği Barcelona ile İspanyol milliyetçilerin desteklediği Real Madrid bu anlamda da bir rekabet içerisindedir.
Rekabet
Primo de Rivera ve Franco yılları
Rekabetin ilk yılları sayılabilecek 1930'lu yıllarda Barcelona, Madrid merkezli baskıcı yönetime olan muhalefeti ile tanınmıştır.[3][4] Franco diktatörlüğü yıllarında Barcelona kulübüne transfer olmak veya kulüp üyeliğine girmek rejime olan muhalefeti göstermenin de bir yoluydu. Bu dönemde Barcelona başkanı Josep Sunyol Franco askerleri tarafından öldürülmüştür.[3] Yazar Phil Ball bu olayı Morbo: The Story of Spanish Football adlı kitabının El Clásico bölümünde "İspanya İç Savaşı'nın başlangıcı" olarak belirtmiştir.
İspanya'da ilk sosyalist partinin Madrid'de kurulmuş olmasına rağmen, ülkenin modern tarihindeki tüm fikir akımları —cumhuriyetçilik, federalizm, anarşizm, sendikalizm ve komünizm gibi— Katalonya bölgesinin Barselona şehrinde gelişmiştir.[5][6] Miguel Primo de Rivera ve Francisco Franco'nun diktatörlük döneminde tüm etnik unsurlara karşı baskıcı bir politika izlenmiştir. Bu politika karşısında muhalefetin en büyük simgesi olan FC Barcelona ise "més que un club" (Türkçe: bir kulüpten daha fazlası) adıyla anılmaya başlanmıştır.[3][7][8][9]
Di Stéfano'nun transferi
Rekabet Alfredo di Stéfano'nun Real Madrid'e imza atması ile 1950'lerde yoğunlaşmıştır. Di Stéfano, 1953 yılında Kolombiya'nın Club Deportivo Los Millonarios takımının formasını giyerken Real Madridli ve Barcelonalı yöneticilerin dikkatini çekmiştir.[10] Santiago Bernabéu Yeste ise neredeyse Di Stefano'nun transferini bitirecek olan Barcelona'dan önce davranarak onu takımına getirmiştir. Bu durum iki kulüp arasında anlaşmazlığa neden olmuş ve konu FIFA'ya taşınmıştır. FIFA temsilcisi Muñoz Calero ise Di Stéfano'nun Barcelona ve Real Madrid'de dönüşümlü oynamasını karara bağlamıştır. Ancak Franco'nun baskıları sonucu Barcelona, Di Stéfano üzerindeki haklarından vazgeçmiş ve oyuncu tamamen Real Madrid'de forma giymeye başlamıştır.[10]
Di Stéfano, Barcelona'ya karşı oynadığı ilk maçta iki gol birden kaydetmiştir. Onun kulüpte bulunduğu dönemde Real Madrid Şampiyon Kulüpler Kupası'nın ilk beş sezonunda şampiyonluğa ulaşmıştır.
Güncel konular
İki takım 2002 UEFA Şampiyonlar Ligi yarı finalinde karşılaşmış ve ilk maçı Real Madrid 2-0 kazanmıştır. İspanyol medyası tarafından Yüzyılın Maçı olarak nitelendirilen maç, 500 milyondan fazla kişi tarafından izlenmiştir.[11] Kasım 2005'te Madrid'de oynanan karşılaşma ise 3-0 Barcelona lehine sonuçlanmıştır. O maçta Barcelona'da forma giyen Ronaldinho çok iyi bir performans sergilemiş, maç sonunda Real Madrid taraftarları tarafından ayakta alkışlanmıştır.[12] Ronaldinho, Diego Maradona'dan sonra Real Madrid taraftarları tarafından bu şekilde saygı gören ikinci Barcelonalı futbolcu olmuştur.[12]
İki kulüp arasında futbolcu transferi rekabeti de yaşanmaktadır. Özellikle kulüplerin birbirlerinden futbolcu transfer etmeleri bu rekabetin önemli bir parçasıdır. Örneğin, 1988'de Barcelona'dan Real Madrid'e transfer olan Bernd Schuster, 1994'te Barcelona'dan Real Madrid'e transfer olan Michael Laudrup gibi isimler o dönemlerde büyük tartışmalar yaratmıştır. Bu tartışmaların en büyüğü ise Barcelona ikinci kaptanı olan Luís Figo'nun 2000 yılında Real Madrid'e transfer olmasıyla gerçekleşmiştir. Figo, Barcelona taraftarları tarafından "hain" şeklinde nitelenmiş[13] ve sahaya Barcelona taraftarları tarafından Figo'yu protesto amacıyla domuz kafası atılmıştır.[14]
Centro de Investigaciones Sociológicas 2007 yılında İspanya çapında bir araştırma gerçekleştirmiştir. Bu araştırma sonucuna göre tüm İspanya çapında Barcelona'nın %25, Real Madrid'in ise %32'lik bir taraftar kitlesi vardır. Üçüncü sırada ise %5 ile Valencia vardır.[15]
Avrupa'da ise Barcelona Real Madrid'e göre daha popülerdir. Alman araştırma şirketi Sport+Markt tarafından 2010'da yapılan bir ankete göre Real Madrid'in tüm Avrupa'da 31.3 milyon kişilik bir hayran kitlesi var iken bu durum Barcelona adına 57.8 milyon kişiye çıkmaktadır.[16][17]
Maçlar
La Liga
İstatistik
| Real Madrid galibiyeti | 100 |
| FC Barcelona galibiyeti | align="right" 1 |
| Beraberlik | 35 |
| Real Madrid golleri | 289 |
| FC Barcelona golleri | 198 |
| Toplam maç | 180 |
- Copa del Rey
Aşağıda Barcelona ve Real Madrid'in karşılaştığı tüm Copa del Rey maçları listelenmektedir. 1901 yılında başlayan turnuva 1929 yılında La Liga kurulmadan önce İspanya'nın en önemli turnuvası idi. Ayrıca ülke çapında düzenlenen ilk turnuvadır.[18][19][20]
| Sezon | Tur | Ev sahibi | Deplasman takımı | Skor (İ/S) | Goller (ev sahibi) | Goller (deplasman) | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1925 | Çeyrek final | ilk maç | Real Madrid | FC Barcelona | 1-5 (0-3) | Monjardín (47) | Samitier (19, 26 , 43), Piera (79) |
| rövanş | FC Barcelona | Real Madrid | 3-0 (2-0) | Piera (8), Samitier (18, 51) | |||
| 1935 | Final | Real Madrid | FC Barcelona | 2-1 (2-1) | Eugenio (6), Lécue (12) | Escolà (29) | |
| 1942 | Yarı final | ilk maç | FC Barcelona | Real Madrid | 1-1 (1-1) | ||
| rövanş | Real Madrid | FC Barcelona | 1-1 (1-1) | Pruden | Martín | ||
| 1943 | Yarı final | ilk maç | FC Barcelona | Real Madrid | 3-0 (2-0) | ||
| rövanş | Real Madrid | FC Barcelona | 11-1 (1-1) | Martín | |||
| 1953 | Yarı final | ilk maç | Real Madrid | FC Barcelona | 1-0 (1-0) | Mateos (86) | |
| rövanş | FC Barcelona | Real Madrid | 3-1 (2-1) | César (9, 12), Biosca (87) | Pérez Payá (24) | ||
| 1956 | Çeyrek final | ilk maç | Real Madrid | FC Barcelona | 2-2 (2-1) | di Stéfano (p. 20, 35) | Kubala (14), Basora (53) |
| rövanş | FC Barcelona | Real Madrid | 6-1 (2-0) | Martínez (4, 48, 50, 63), Kubala (35), Villaverde (79) | Olivella (k.k. 75) | ||
| 1958 | Çeyrek final | ilk maç | Real Madrid | FC Barcelona | 2-4 (2-0) | Puskas (20), Mateos (35) | Kocsic (51, 69), Luis Suárez (67, 71) |
| rövanş | FC Barcelona | Real Madrid | 3-1 (2-1) | Luis Suárez (p. 34, 44), Villaverde (63) | Gento (36) | ||
| 1962 | Çeyrek final | ilk maç | Real Madrid | FC Barcelona | 0-1 (0-0) | Martínez (62) | |
| rövanş | FC Barcelona | Real Madrid | 1-3 (0-0) | Pereda (85) | Del Sol (65), Puskas (83), Gento (90) | ||
| 1967-68 | Final | FC Barcelona | Real Madrid | 1-0 (1-0) | Zunzunegui (k.k. 6) | ||
| 1969-70 | Çeyrek final | ilk maç | Real Madrid | FC Barcelona | 2-0 (2-0) | Grosso (5), Amancio (44) | |
| rövanş | FC Barcelona | Real Madrid | 1-1 (1-0) | Rexach (45) | Amancio (p. 60) | ||
| 1973-74 | Final | Real Madrid | FC Barcelona | 4-0 (1-0) | Santillana (6), Rubiñán (47), Aguilar (50), Pirri (83) | ||
| 1982-83 | Final | FC Barcelona | Real Madrid | 2-1 (1-0) | Víctor (32), Marcos (90) | Santillana (50) | |
| 1989-90 | Final | FC Barcelona | Real Madrid | 2-0 (0-0) | Amor (68), Julio Salinas (90) | ||
| 1992-93 | Yarı final | ilk maç | Real Madrid | FC Barcelona | 1-2 (1-1) | Zamorano (40) | Bakero (30) |
| rövanş | FC Barcelona | Real Madrid | 1-2 (0-1) | Laudrup (87) | Míchel (p.24), Zamorano (82) | ||
| 1996-97 | Son 16 | ilk maç | FC Barcelona | Real Madrid | 3-2 (1-1) | Ronaldo (13), Miguel Nadal (70), Giovanni (79) | Šuker (16), Hierro (67) |
| rövanş | Real Madrid | FC Barcelona | 1-1 (0-0) | Šuker (p. 80) | Roberto Carlos (k.k. 69) | ||
| 2010-11 | Final | FC Barcelona | Real Madrid | 0-1 (0-0) | Cristiano Ronaldo (103) | ||
| 2011-12 | Çeyrek final | ilk maç | Real Madrid | FC Barcelona | 1-2 (1-0) | Cristiano Ronaldo (11) | Puyol (49), Abidal (77) |
| rövanş | FC Barcelona | Real Madrid | 2-2 (2-0) | Pedro (43), Dani Alves (45) | Cristiano Ronaldo (68), Benzema (72) | ||
| 2013-14 | Final | FC Barcelona | Real Madrid | 1-2 (0-1) | Marc Bartra (69) | Ángel Di María (11), Gareth Bale (85) | |
başa baş sonuçlar
|
|
İspanya Lig Kupası
Zaman sıkışıklığı, yoğunluk ve kulüplerin baskısı nedeniyle İspanya Lig Kupası sadece dört yıl düzenlenebilmiş, 1986 yılında iptal edilmiştir.[18][21]
| Sezon | Tur | Ev sahibi | Deplasman takımı | Skor (İ/S) | Goller (ev sahibi) | Goller (deplasman) | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1982-83 | Final | ilk maç | Real Madrid | FC Barcelona | 2-2 (0-0) | Del Bosque (63), Juanito (69) | Carrasco (50), Maradona (57) |
| rövanş | FC Barcelona | Real Madrid | 2-1 (0-0) | Maradona (19), Alexanko (20) | Santillana (84) | ||
| 1984-85 | Çeyrek final | ilk maç | FC Barcelona | Real Madrid | 2-2 (2-0) | Clos (40), Marcos (44) | Valdano (67), Juanito (75) |
| rövanş | Real Madrid | FC Barcelona | 1-1 (0-0) | Valdano (83) | Moratalla (57) | ||
| 1985-86 | Son 16 | ilk maç | FC Barcelona | Real Madrid | 2-2 (1-1) | Clos (24), Archibald (50) | Pardeza (36), Cholo (52) |
| rövanş | Real Madrid | FC Barcelona | 0-4 (0-2) | Amarilla (2, 41), Urbano (47), Esteban (67) | |||
İstatistik
| Real Madrid galibiyeti | 0 |
| FC Barcelona galibiyeti | 2 |
| Beraberlik | 4 |
| Real Madrid golleri | 8 |
| FC Barcelona golleri | 13 |
| Toplam maç | 6 |
Supercopa de España
1982'den beri düzenlenen Supercopa de España, La Liga şampiyonu ile Copa del Rey şampiyonu arasında iki maç üzerinden oynanan karşılaşmayla sahibini bulan kupadır.[18][22]
| Sezon | Ev sahibi | Deplasman takımı | Skor (İ/S) | Goller (ev sahibi) | Goller (deplasman) | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1988 | ilk maç | Real Madrid | FC Barcelona | 2-0 (0-0) | Míchel (71), Hugo Sánchez (78) | |
| rövanş | FC Barcelona | Real Madrid | 2-1 (1-1) | Bakero (37, 77) | Butragueño (14) | |
| 1990 | ilk maç | FC Barcelona | Real Madrid | 0-1 (0-0) | Míchel (54) | |
| rövanş | Real Madrid | FC Barcelona | 4-1 (2-1) | Butragueño (21, 44), Hugo Sánchez (56), Aragón (70) | Goikoetxea (20) | |
| 1993 | ilk maç | Real Madrid | FC Barcelona | 3-1 (1-1) | Alfonso (35, 89) Zamorano (55) | Stoichkov (17) |
| rövanş | FC Barcelona | Real Madrid | 1-1 (0-1) | Bakero (65) | Zamorano (21) | |
| 1997 | ilk maç | FC Barcelona | Real Madrid | 2-1 (1-1) | Giovanni (1), Miguel Nadal (85) | Raúl (4) |
| rövanş | Real Madrid | FC Barcelona | 4-1 (1-0) | Raúl (42, 54), Mijatović (58), Seedorf (65) | Giovanni (80) | |
| 2011 | ilk maç | Real Madrid | FC Barcelona | 2-2 (1-2) | Özil (13) , Alonso (54) | Villa (36) , Messi (45) |
| rövanş | FC Barcelona | Real Madrid | 3-2 (2-1) | Iniesta (15), Messi (45, 88) | Ronaldo (20), Benzema (82) | |
| 2012 | ilk maç | FC Barcelona | Real Madrid | 3-2 (0-0) | Pedro (56) , Messi (70) , Xavi (78) | Ronaldo (54) , Di Maria (85) |
| rövanş | Real Madrid | FC Barcelona | 2-1 (2-1) | Higuain (11), Ronaldo (19) | Messi (45) | |
| 2017 | ilk maç | FC Barcelona | Real Madrid | 1-3 (0-0) | Messi (77) | Piqué (50 o.g.), Ronaldo (79), Asensio (89) |
| rövanş | Real Madrid | FC Barcelona | 2-0 (0-0) | Asensio (4), Benzema (39) |
İstatistik
| Real Madrid galibiyeti | 8 |
| FC Barcelona galibiyeti | 4 |
| Beraberlik | 2 |
| Real Madrid golleri | 30 |
| FC Barcelona golleri | 18 |
| Toplam maç | 14 |
Avrupa Kupaları
Barcelona ve Real Madrid Avrupa'nın en prestijli futbol turnuvası olan Şampiyonlar Ligi'nde birkaç kez karşı karşıya gelmişlerdir.[18][23]
| Sezon | Tur | Ev sahibi | Deplasman takımı | Skor (İ/S) | Goller (ev sahibi) | Goller (deplasman) | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1959-60 | Yarı final | ilk maç | Real Madrid | FC Barcelona | 3-1 (2-1) | di Stéfano (17, 84), Puskás (28) | Martínez (37) |
| rövanş | FC Barcelona | Real Madrid | 1-3 (0-1) | Kocsis (89) | Puskás (25, 75), Gento (68) | ||
| 1960-61 | 1. tur | ilk maç | Real Madrid | FC Barcelona | 2-2 (2-1) | Mateos (1), Gento (33) | Luis Suárez (27, p. 88) |
| rövanş | FC Barcelona | Real Madrid | 2-1 (1-0) | Vergés (33), Evaristo (81) | Canário (87) | ||
| 2001-2002 | Yarı final | ilk maç | FC Barcelona | Real Madrid | 0-2 (0-0) | Zidane (55), McManaman (92) | |
| rövanş | Real Madrid | FC Barcelona | 1-1 (1-0) | Raúl (43) | Helguera (k.k. 49) | ||
| 2010-2011 | Yarı final | ilk maç | Real Madrid | FC Barcelona | 0-2 (0-0) | Messi (77,87) | |
| rövanş | FC Barcelona | Real Madrid | 1-1 (0-0) | Pedro Rodríguez (54) | Marcelo (64) | ||
İstatistik
| Real Madrid galibiyeti | 3 |
| FC Barcelona galibiyeti | 2 |
| Beraberlik | 3 |
| Real Madrid golleri | 13 |
| FC Barcelona golleri | 10 |
| Toplam maç | 8 |
Genel istatistik
| Real Madrid galibiyeti | 96 |
| FC Barcelona galibiyeti | 95 |
| Beraberlik | 52 |
| Real Madrid golleri | 404 |
| FC Barcelona golleri | 396 |
| Toplam maç | 243 |
Gol krallığı
Aşağıdaki tabloda El Clásico'da en fazla gol atan 20 futbolcu gol attığı turnuvalara göre listelenmiştir. Kalın yazılan futbolcular halen La Liga'da forma giymektedir.
| # | Ülkesi | İsmi | Lig | Kupa | Süper Kupa | Lig Kupası | Avrupa | Toplam |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 |  Arjantin |
Lionel Messi | 14 | 5 | 2 | 26 | ||
| 2 | Arjantin |
Alfredo di Stéfano | 14 | 2 | 2 | 18 | ||
| 3 |  Portekiz |
Cristiano Ronaldo | 10 | 5 | 3 | 18
| ||
| 3 |  İspanya |
Raúl | 11 | 3 | 1 | 15 | ||
| İspanya |
César | 12 | 2 | 14 | ||||
| İspanya |
Francisco Gento | 10 | 2 | 2 | 14 | |||
| 6 |  Macaristan |
Ferenc Puskás | 9 | 2 | 3 | 14 | ||
| 7 | İspanya |
Santillana | 9 | 2 | 1 | 12 | ||
| 8 |  Meksika |
Hugo Sánchez | 8 | 2 | 10 | |||
| İspanya |
Juanito | 8 | 2 | 10 | ||||
| 10 | İspanya |
Estanislao Basora | 8 | 1 | 9 | |||
| İspanya |
Josep Samitier | 4 | 5 | 9 | ||||
| 12 | İspanya |
Jaime Lazcano | 8 | 8 | ||||
| İspanya |
Luis Suárez | 2 | 4 | 2 | 8 | |||
 Şili |
Iván Zamorano | 4 | 2 | 2 | 8 | |||
 Paraguay |
Eulogio Martínez | 2 | 5 | 1 | 8 | |||
| İspanya |
Santiago Bernabéu | 8 | 8 | |||||
| 18 |  Brezilya |
Ronaldo | 6 | 1 | 7 | |||
| İspanya |
Pahiño | 7 | 7 | |||||
| İspanya |
Pirri | 6 | 1 | 7 | ||||
| İspanya |
Josep Escolà | 5 | 2 | 7 | ||||
| İspanya |
Sabino Barinaga | 4 | 3 | 7 |
İki takımda da oynayanlar
Real Madrid'den Barcelona'ya giden Luis Enrique ve Barcelona'dan Real Madrid'e giden Luís Figo gibi takımlarında kaptanlığa kadar yükselmiş futbolcular bir takımdan diğerine transfer olurken kulüpler ve taraftarlar arasında büyük kargaşaya neden olmuşlardır. Çoğu zaman ise hiçbir sorun olmadan transfer gerçekleşmiştir.
- Alfonso Albéniz (Barça'dan Madrid'e, 1902)
- Luciano Lizarraga (Madrid'den Barça'ya, 1905)
Charles Wallace (Barça'dan Madrid'e, 1906)- José Quirante (Barça'dan Madrid'e, 1906)
- Alfonso Albéniz (Barça'dan Madrid'e, 1911)
- Arsenio Comamala (Barça'dan Madrid'e, 1911)
Walter Rozitsky (Barça'dan Madrid'e, 1913)- Ricardo Zamora (Barça'dan Espanyol'a, Espanyol'dan Madrid'e, 930)
- Josep Samitier (Barça'dan Madrid'e, 1932)
- Hilario Juan Marrero Pérez (Madrid'den Valencia'ya, Valencia'dan Barça'ya, 1939)
- Alfonso Navarro (Barça'dan Madrid'e, 1950)
- Justo Tejada (Barça'dan Madrid'e, 1961)
- Jesús María Pereda (Madrid'den Valladolid'den Sevilla'ya, Sevilla'dan Barça'ya, 1961)
- Evaristo de Macedo (Barça'dan Madrid'e, 1962)
.svg.png.webp)
Fernand Goyvaerts (Barça'dan Madrid'e, 1965)
Lucien Muller (Madrid'den Barça'ya, 1965)- Lorenzo Amador (Madrid'den Hércules'e, Hércules'den Barça'ya, 1980)
Bernd Schuster (Barça'dan Madrid'e, 1988)- Luis Milla (Barça'dan Madrid'e, 1990)
Gheorghe Hagi (Madrid'den Brescia'ya, Brescia'dan Barça'ya, 1994)- Fernando ”Nando” Muñoz (Barça'dan Madrid'e, 1992)
- Julen Lopetegui (Madrid'den Logroñés'e, Logroñés'ten Barça'ya, 994)
Michael Laudrup (Barça'dan Madrid'e, 1994)
Robert Prosinečki (Madrid'den Real Oviedo'ya, Real Oviedo'dan Barça'ya, 1995)- Miquel Soler (Barça'dan Sevilla to Madrid) (1995)
- Luis Enrique (Madrid'den Barça'ya, 1996)
- Daniel García Lara (Madrid'den Real Mallorca, Real Mallorca'dan Barça'ya, 1999)
- Luís Figo (Barça'dan Madrid'e, 2000)
- Albert Celades (Barça'dan Celta Vigo'ya, Celta Vigo'dan Madrid'e, 2000)
- Alfonso Pérez (Madrid'den Real Betis'e, Real Betis'ten Barça'ya, 000)
- Ronaldo (Barça'dan Internazionale'ye, Internazionale'den Madrid'e, 2002)
Samuel Eto'o (Madrid'den Real Mallorca'ya, Real Mallorca'dan Barça'ya, 2004)- Javier Saviola (Barça'dan Madrid'e, 2007)
Oyuncu değişimleri
| Barça'dan Madrid'e | 21 |
| Madrid'den Barça'ya | 12 |
| Toplam değişim | 33 |
Kaynakça
- Özel
- "El clàssic es jugarà dilluns". El Punt. 18 Kasım 2010. 19 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2010.
- Stevenson, Johanthan (12 Aralık 2008). "Barca & Real renew El Clasico rivalry". BBC Sport. 25 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2010.
- Burns, Jimmy, 'Don Patricio O’Connell: An Irishman and the Politics of Spanish Football' in "Irish Migration Studies in Latin America 26 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." 6:1 (Mart 2008), p. 44. Available online pg. 3 18 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., pg. 4 18 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., accessed 29 Ağustos 2010.
- Ham, Anthony p. 221
- Ball, Phil (21 Nisan 2002). "Mucho morbo". The Guardian. Londra. 9 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2010.
- "El Partido Socialista se fundó en 1879". PSOE. 16 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2010.
- Ball, Phil p. 88
- "El deporte en la guerra civil". EL CULTURAL. 15 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2010.
- "Rafael Sánchez Guerra". elpueblodeceuta.es. 30 Haziran 2009. 19 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2010.
- "Di Stefano deal intensifies rivalry". BBC News. 11 Aralık 2008. 24 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2010.
- "Real win Champions League showdown". BBC News. 11 Aralık 2008. 9 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2010.
- "Rampant Ronaldinho receives standing ovation". BBC News. 11 Aralık 2008. 28 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2010.
- Timurlenk, Bülent (26 Kasım 2009). "El Clasico'dan Manzaralar #2". acetobalsamico.blogspot.com. 7 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010.
- "Figo'ya domuz kafası!". fanatik.ekolay.net. 23 Kasım 2009. 6 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010.
- "CIS Mayo 2007" (PDF). Centro de Investigaciones Sociológicas. Mayıs 2007. 5 Kasım 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2010.
- ""Football Top 20" 2010". Sport+Markt. Eylül 2010. 7 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2010.
- "SPORT - Noticias del Barça, La Liga, fútbol y otros deportes". 11 Kasım 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2020.
- García, Javier (31 Ocak 2000). "FC Barcelona vs Real Madrid CF since 1902". RSSSF. 15 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2010.
- "Resultados - Real Federación Española de Fútbol". Rfef.es. 7 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2010.
- "Spain 2008/09". RSSSF. 24 Eylül 2009. 15 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2010.
- "Spain - List of League Cup Finals". RSSSF. 13 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2010.
- "Spain - List of Super Cup Finals". RSSSF. 13 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2010.
- "UEFA Champions League - Matches 2010". UEFA. 20 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2010.
- Genel
- Ball, Phill (2003). Morbo: The Story of Spanish Football. WSC Books Limited. ISBN 0954013468.
- Farred, Grant (2008). Long distance love: a passion for football. Temple University Press. ISBN 1592133746.