El (tanrı)

ʼĒl[not 1] veya ʼIl, 'tanrı' veya 'ilah' anlamına gelen ve birden fazla eski Yakın Doğu tanrılarından herhangi birine atıfta bulunan Kuzeybatı Semitik dillerinden bir sözcük.[2]

Kenan yaratıcı tanrısı El'in yaldızlı heykeli, İ.Ö. 1400-1200 Megiddo.

El fenikelilerde bir gök tanrı idi ve diğer ikinci derece tanrılar O'nun tarafından yaratılmışlardı. İsrail inançlarına göre O'nun Aşerat isminde bir yardımcısıyla Anat ve Elat isminde iki kızı bulunmaktadır. İslam öncesi Araplara göre ise baştanrı El'in Ellat, Manat ve Uzza isminde üç kızı bulunmaktaydı.[3]

Kenaniler, veya tüm Levant bölgesinde, El veya Il bir tanrı idi. Aynı zamanda bütün bir insanlığın veya tüm yaratıkların babası, Ra's Şamra (Suriye) da bulunan tabletlere göre tanrıça Aşera'nın kocası idi.[4]Boğa El ve oğlu Baal (Haddad)'ın sembolü idi ve her ikisi başları üzerinde boğa boynuzu giyerlerdi.[5][6][7][8]

El bazı mitlere göre bir çöl tanrısı olmalıydı. İki karısı ve bir oğlu için çölde bir sunak yapılmıştı. Birçok tanrıya, en önemlisi de Baal, Haddad, Yam ve Mot isimli semitik ilahlara babalık yapmaktaydı. El birçok panteonun "baştanrı"sıydı ve Kenanlılara göre baba tanrı idi.

Güneybatı Araplarında EL-LL, Ay ve Güneşi idare eden, baş tanrıydı. Güneş ve Ay aralarında tercih ettikleri yer için savaşırdı. Ugarit metinlerinde El, tanrıların meclisinin bulunduğu ve toplandıkları Leyl adlı bir dağda oturmaktaydı ve tanrılar topluluğunun en üstünüydü.[9] El Haddad gibi tek bir doğa gücü ile özdeşleştirilmedi. Tanrılar divanında durur ve divanın kararlarını açıklardı.[10]

Linguistik değişimler
M.Ö. 3450 Gebel el-Arak bıçağı üzerinde Olasılıkla 2 aslan ile birlikte El tasviri[11]

Sami dillerinin tümünde bu kelimenin ve türdeşleri bulunur. Ugarit dilinde ʾil, çoğ. ʾlm; Fenike dilinde ʾl, çoğ ʾlm; İbranice ʾēl, çoğ. ʾēlîm; Arami ʾl; Akkad ilu, çoğ. ilānu.

Kuzeybatı sami dillerinde El generik isim olarak tanrı anlamında ve El isimli tanrının özel ismi olarak iki şekilde kullanılırdı.[12]

El ile benzer söyleyişte olan İl, Lila, Lilu, Eli, Eloi, Ellil, Enlil, El-İlah, El-Lah, Ellah, Eloah gibi isimler çeşitli Mezopotamya dillerinde bir ilahi gücü çağrıştıran isimlerdir. Arapça Tanrı anlamına gelen İlah’ın Aramice kökeni Elah, İbranice Eloah’tır. El’den türemiş birbirine benzer sayısız isim vardır. Korkulan bir ataerkil Tanrı olan El gibi Elohim, Elyon, Al, Eloah, Elah gibi adlar genellikle Tanrı’nın güçlü, büyük, yüce, korkulan niteliklerine odaklanır. Allah kelimesinin köken itibarıyla Arapça Tanrı anlamına gelen ‘İlah’ dan türetilmiş olduğu bunun Arapça, İbranice, Aramice ailesinin bulunduğu Sami dinlerin ortak kullanımı olan El/İl den türetilmiş olduğu daha kabul edilebilir bir görüş olarak öne çıkmaktadır.[13]

Ayrıca bakınız

Notlar
  1. Ugaritçe: 𐎛𐎍; Fenikece: 𐤀𐤋;[1] İbranice: אֵל‎; Süryanice: ܐܠ; Arapça: إل; Akadca: 𒀭, ilu

Kaynakça
  1. Online Phoenician Dictionary
  2. Princeton.edu s.v. "El (god)"; Online Phoenician Dictionary 10 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. Din ve devrim, Orhan gökdemir S 14
  4. Matthews 2004, s. 79.
  5. Caquot, André; Sznycer, Maurice (1980). Ugaritic religion. Iconography of religions. 15: Mesopotamia and the Near East. Leiden, Netherlands: Brill. s. 12. ISBN 978-90-04-06224-5. LCCN 81117573. OCLC 185416183.
  6. van der Toorn 1999, s. 181.
  7. Schwabe, Calvin W. (1978). Cattle, priests, and progress in medicine. Minneapolis, MN: University of Minnesota Press. s. 19. ISBN 978-0-8166-0825-6. LCCN 77084547. OCLC 3835386.
  8. Falk, Avner (1996). A psychoanalytic history of the Jews. Cranbury, NJ: Associated University Presses. s. 49. ISBN 978-0-8386-3660-2. LCCN 95002895. OCLC 32346244.
  9. "Arşivlenmiş kopya". 1 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2017.
  10. Orhan Gökdemir Din ve devrim s91
  11. du Mesnil du Buisson, Robert (1969). "Le décor asiatique du couteau de Gebel el-Arak" (PDF). BIFAO (Fransızca). Cilt 68. Institut Français d'Archéologie Orientale. ss. 63-83. ISSN 0255-0962. 21 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (PDF, 4.6 MB) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2014.
  12. Smith 2001, s. 135.
  13. "Arşivlenmiş kopya". 30 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2017.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.