Bayanay

Bayanay (Yakutça: Байанай, Rusça: Байанай veya Барилах, Altayca: Баянай) - Türk mitolojilerinde Geçim Tanrıçası. Bayana (Payana, Payna) olarak da bilinir. Avcıları, balıkçıları ve ormanı korur. Adına Payna töreni düzenlenir.[1] Avcılar ateş yakıp dua ederek avlarının bereketli ve kazasız geçmesini dilerler. Kimi kültürlerde çocukları korur. Soyun koruyucusu olduğu düşünülür. May Ana (Pay Ana)’nın farklı bir söyleyişi ve aslında aynı Tanrı[2] olduğunu ileri süren görüşler de mevcuttur. Bir görüşe göre Bayanay Hanım aslında yedi kişidir.[3] En bilinenleri şunlardır.

  1. Bay Bayanay: Avcı Tanrıçası.
  2. Tağ Bayanay: Ormancı Tanrıçası
  3. Uğu Bayanay: Balıkçı Tanrıçası.
Türk mitolojisi

Etimoloji

(Bay/Pay/May) kökünden türemiştir. Geçim, zenginlik, rızık ve kutsallık anlamları vardır. Bilgelik, yönetmek, egemenlik bildirir. Türkçede Bay erkek, Bayan ise kadın demektir. Bayan sözcüğünün zenginlik anlamı Moğolcada da aynen mevcuttur. Bayar ise Bayram anlamına gelir ve bu sözcüklerde aynı köktendir.

Bay kökü

Türk inanç sisteminde mitolojik varlıkların adlarında kutsallık içeriğini bildiren bir sözcük ve köktür. Örneğin Ülgen ve onun oğulları gibi, en ulu ilâhî varlıkların ve en güçlü şamanların adlarıyla birlikte yer alır. Veya "Bay Terek" (Bay Kayın) adı verilen yaşam ağacının adında da kullanılır. Bayram sözcüğü ve benzeri bir anlam taşıyan Bay-gün yine bu kavramla alakalıdır. Moğolcada "Boyan", "Bayan", "Buyan" ve "Poyan" gibi kişi adlarının içerisinde de korunmuştur. Bay/Pay/May kökü. anlam itibarıyla efsun, büyü, dua ve kurban, şölen, bayram ve benzeri anlayışlarla bağlılık içerir. Anadolu Türkçesinde "bağı" sözü, efsuncu, büyücü anlamında kullanılır. Altaylarda, "baylu" sözü, dokunulmaz, kutsal ve yasak anlamına gelir. Slav dillerine bu kökten geçen bazı kelimeler vardır. Örneğin Sırp-Hırvatça'da kullanılan, "Bayati" (büyülemek, efsunlamak, fala bakmak) gibi...

Kaynakça
  1. Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  2. Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 95)
  3. Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 87)

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.