Başıbozuk

Başıbozuklar, Osmanlı Devleti’nde savaş sırasında asıl orduya katılan gönüllü askerler için kullanılan bir tabir.

Aynı isimli albüm için Başıbozuk (albüm) sayfasına bakınız.
Osmanlı Ordusu
Fransız ressam Jean-Léon Gérôme (1824-1904)'un Başıbozuk reisi (1881) adlı yağlı boya çalışması
Başıbozukları gösteren eski bir kartpostal
Fransız ressam Jean-Léon Gérôme (1824-1904)'un Zenci başıbozuk (1869) adlı eseri

Yaya ve atlı olarak ayrı silah ve teçhizatları olan ve ayrı kumandanların idaresi altında bulunan başı bozuk askerleri Osmanlı ordusunu oluşturan kuvvetlerdendir. Kavalalı Mehmed Ali Paşa da başlangıçta, Mısır’ı işgal eden Napolyon Bonapart’ı oradan çıkartmak için sevkedilen başı bozuk askerlerinin kumandanı idi. Sultan Abdülmecid devrinde 1843’te Osmanlı ordusu yeniden düzenlenirken düzenli kuvvetleri oluşturan muvazzaf, yedek (redif) ve yardımcı kuvvetlerden başka başı bozuklar da teşkilata alınmıştı. Daha ziyade Dobrucalılar, Kazaklar, Tatarlar, Çerkesler ve Doğu Anadolu’daki Türkmenler’den oluşan ve sayıları 60.000 civarında olan bu askerler savaş halinde orduya katılacaklardı. Fakat kendilerinden beklenen hizmet görülmediğinden 1854-1856 Osmanlı-Rus savaşı sırasında Fransız generali Joussouf ile İngiliz generali Biston tarafından düzenli birlikler haline getirilmelerine çalışılmışsa da bu mümkün olmamıştır. Mithat Paşa sadrazamlığı zamanında bu birlikleri kaldırmak istemiş fakat bunu başaramamıştır.[1]

93 Harbi sırasında kullanılan başı bozuk neferleri, düzensizlikleri iyice artmış olduğundan, daha sonraki tarihlerde gönüllü olarak savaşa katılacakların düzenli askerler tarzında olmaları istenmiş, böylece bu kuvvetlerin kullanılmasından hemen hemen vazgeçilmiştir.[1]

Başı bozuk tabiri ayrıca Osmanlı İmparatorluğunun son zamanlarında taşradan İstanbul’a gelip işsiz güçsüz siviller için de kullanılmıştır.[1]

Âtıflamalar
  • Rus-Bulgar yapımı "Турецкий Гамбит / Turetskiy Gambit" (Türkçe: Türk Hamlesi) filminde başıbozuklara doğrudan atıflarda bulunulduğu görülür.
  • Tenten çizgi roman serisinde Kaptan Haddok'un kullandığı çok sayıda küfürden biridir.
  • D&D oyunundaki barbar özelliği olan "rage"in Türkçe oyun için çevrilmiş halidir. Empire: Total War ve Napoleon: Total War adlı oyunlarda Osmanlı ordusunda aynı adlı piyade birimi mevcuttur.

Resimler
  • Başıbozukların Hersek'te bir Hristiyan köyüne baskını, Jaroslav Čermák, 1861
  • Başıbozuk birliği
  • Başıbozuk, Jean-Léon Gérôme, 1869
  • Başıbozuk,Stanisław Chlebowski

Kaynakça
  1. "İslam Ansiklopedisi, Abdülkadir Özcan". 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2015.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.