Toktamış-Timur savaşları

Toktamış-Timur savaşları, 1386-1395 yılları arasında Altın Orda Hanı Toktamış ile Timur İmparatorluğu'nun kurucusu, savaş ağası ve fatih Timur arasında Kafkas Dağları, Türkistan ve Doğu Avrupa'da yapılan muharebelerdir. Bu savaşlar, erken Rus beylikleri üzerindeki Moğol ve Türk gücünün gerilemesinde kilit bir rol oynadı.

Arka plan

1370'lerin sonlarında ve 1380'lerin başında Timur, Toktamış'ın, amcası Urus Khan'a karşı Beyaz Orda'da üstün bir güç elde etmesine yardımcı oldu. Bundan sonra Toktamış Beyaz ve Mavi Orda'yı birleştirerek Altın Orda'yı kurdu. Kulikovskaya Muharebesindeki yenilginin ardından yok olan Türk-Moğol iktidarının tekrar Rusya'da kurulmasını sağlayan ve 1381 ve 1382 yılları arasında Rus beyliklerine karşı yapılan büyük askeri seferberliği başlattı. Altın Orda, 1360'ların başı ile 1370'lerin sonu arasında süren bir anarşi döneminden sonra, 1383'te Vorskla Nehri Muharebesinde Litvanya'yı yenerek, kısa bir süre için de olsa bölgesel bir güç olarak haline geldi. Ancak Toktamış, İran ve Orta Asya'da topraklara göz dikmişti ve bu nedenle eski müttefiki Timur'u karşısına aldı.

Savaş
Timur'un hareketleri, 1391-1392.

İlhanlı Hanedanlığı'nın son hükümdarı Ebu Said'in ölümünden sonra İran'da bir güç boşluğu ortaya çıktı. İran'ın kırılganlığı, komşularının askeri saldırılarına yol açtı. 1383 yılında Timur, İran'ın fethine başladı. 1385'te Herat, Horasan ve tüm doğu İran'ı ele geçirdi. Aynı yıl ToktamışAzerbaycan ve kuzeybatı İran'a baskın düzenledi.

Timur'un hareketleri, 1392-1396.

1386'da Tebriz şehri yağmalandı ve Toktamış zengin bir ganimet ile inzivaya çekildi. [1] 1389 ve 1391 arasında Timur kuvvetleri ile Altın Orda arasında yoğun çatışmalar yaşandı. İlk aşama olarak Timur Kunduzca Muharebesi'ni kazandı. Gerilemeye rağmen, Toktamış pozisyonunu tekrar kazandı ve 1395 baharında Şirvan'daki Timur topraklarına baskın yaptı.

1395 yılında Timur Altın Orda'ya karşı son saldırısını başlattı. [1] 15 Nisan 1395'te Terek Nehri Savaşı'nda Toktamış'ı kesin olarak bozguna uğrattı. Hanlığın tüm büyük şehirleri yok edildi: [1] Saray, Ukek, Majar, Azak, Tanais ve Astrahan. Timur'un 1395'te Altın Orda şehirlerine saldırması onun ilk Batı Avrupalı kurbanlarını doğurdu. Çünkü Saray, Tanais ve Astrahan'daki İtalyan ticaret kolonileri yok edildi. [1] Tanais kuşatması sırasında, [2] ticaret toplulukları Timur ile anlaşmak üzere temsilciler gönderdi, ama onları hileyle şehri keşif için kullandı. [1] Kırım yarımadasındaki Ceneviz kenti Kefe, Toktamış'ın eski bir müttefiki olmasına rağmen kurtuldu. [1]

Sonrası

Terek Nehri Savaşı'ndaki yenilgisinin ardından Toktamış devrildi ve yerine Edigu geçti. Toktamış Ukrayna bozkırlarına kaçtı ve Litvanya Dükü Vytautas'tan yardım istedi. İkili, 1399'da Vorskla Nehri Muharebesinde güçlerini birleştirdi, ancak Timur'un generallerinden Temur Kutlugh ve Edigu tarafından ezilerek yenildiler. 1406 yılında Toktamış Edigu'nun adamları tarafından Sibirya'da öldürüldü; Edigu ise on üç yıl sonra Toktamış'ın oğullarından biri tarafından öldürüldü. Altın Orda bu savaşlardan sonra hiçbir zaman kendine gelemedi. 15. yüzyılın ortalarında, daha küçük kağanlıklara bölündü: Kazan hanlığı, Nogay Ordası, Kasım Hanlığı, Kırım Hanlığı ve Astrahan Hanlığı. Böylece Rusya'daki Tatar-Moğol gücü zayıfladı ve Rusya üzerindeki 1480 yılında meydana gelen kanlı Moğol fethinin bir hatırlatıcısı olan 'Tatar boyunduruğu' , Ugra Nehri üzerindeki Büyük duruş (Great standing on the Ugra River) ile kesin olarak sarsıldı. Altın Orda'nın son kalıntısı 1502'de Kırım Hanlığı tarafından yok edildi ve Altın Orda'nın parçalanmasından sonra ortaya çıkan kağanlıklar, 1550'ler ve 17. yüzyılın başlarında Moskova Knezliği tarafından ilhak edildi. Kırım Hanlığı, Osmanlı koruması altında 1783 yılına kadar hayatta kaldı. Kazak hanlığı 19. yüzyılın ortalarına kadar hayatta kaldı. Buhara ve Hiva hanlığı da 19. yüzyılın sonlarına kadar hayatta kaldı.

Dipnotlar
  1. Bernardini 2017.
  2. The Cronaca di Treviso's report of the siege is based on eyewitnesses.

Kaynaklar
  • "Tīmūr and the 'Frankish' Powers" (PDF). The Crusade in the Fifteenth Century. Routledge. 2017. ss. 109-119.
  • "Кондырча буендагы сугыш". Tatar Ansiklopedisi (Tatarca). Kazan: Tataristan Cumhuriyeti Bilimler Akademisi.. Tatar Ansiklopedisi Enstitüsü. 2002.
  • Tamerlane Sword of Islam, Conqueror of the World. HarperCollins. 2004. ISBN 0-00-711611-X. Tamerlane Sword of Islam, Conqueror of the World. HarperCollins. 2004. ISBN 0-00-711611-X. Tamerlane Sword of Islam, Conqueror of the World. HarperCollins. 2004. ISBN 0-00-711611-X.
  • Tamburlaine the Conqueror. Hodder and Stoughton. 1962.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.