Snooker

Snooker oyununun Hindistan'da görev yapan İngiliz askerler tarafından icat edildiği kabul edilir. 1800'lü yılların sonlarında Kraliyet Askeri Akademisine yeni katılan askerî öğrencilere gayriresmî olarak "snooker" denirdi. Snooker oyunu da diğer bilardo oyunlarından türetildiği ve henüz kaba halde olduğu için askerler tarafından bu isim verilmiş olabilir.[3] Snooker sözcüğünün "hile yapmak" ve "engel olmak" gibi fiil anlamları, 1900'lü yıllarda snooker oyununa binaen türemiştir.[3]

Snooker oyununun 19. Yüzyılın sonlarında oynanmaya başlandığı bilinmektedir.[4] Bu sıralarda, bilardo Hindistan'da bulunan Büyük Britanya ordusunda oldukça popülerdi. Oyuncular bu oyunda bazı değişiklikler yapıyorlardı. Life pool, piramit pool gibi varyasyonlar uygulanmıştı.[5] Bunların dışında ise Black Pool, Snooker'a en yakın tipti. Oyuncular bu oyunda bir kırmızı top ve ardından siyah topu pot yaparak en yüksek sayıyı almaya çalışırlardı. 1874 [6] veya 1875 [4] yılında Jabalpur'daki subaylar arasında albay Neville Francis Fitzgerald Chamberlain birkaç kez black pool'a renkli toplar eklemeyi önermişti. Böylece 15 kırmızı topa, birer adet sarı, yeşil, pembe ve siyah top eklendi (mavi ve kahverengi toplar daha sonradan eklenmiştir).

1800'lere ait bir çizim

Britanya bilardo şampiyonu John Roberts, 1885 yılında Hindistan'a geldi ve Chamberlain ile tanıştı. Chamberlain ona yeni oyunu anlattı ve Roberts daha sonra bu oyunu İngiltere'ye ilk tanıtan oldu. Günümüzde İngilizce'de Snooker terimi önüne geçmek, zorluk çıkarmak anlamını kazandı.

1916'dan itibaren snooker şampiyonaları düzenlendi. İlk profesyonel Snooker dünya şampiyonası ise profesyonel bir bilardo oyuncusu olan Joe Davis'in yardımlarıyla 1927 yılında düzenlendi. İlk şampiyonayı kazanan Joe Davis ₤6,1 kazandı. O zamanki ₤6.5, 2006 yılında ₤200'a denk gelmektedir. Davis 1946'da emekliye ayrılana kadar düzenlenen bütün şampiyonaları kazandı.

Snooker 1950 ve 1960'larda bir gerileme yaşadı. 1958-1963 arasında neredeyse hiç turnuva düzenlenmedi. BBC, 1969'da, yeni renkli yayınını insanlara göstermek için Pot Black adında yeni bir snooker turnuvası başlattı. Bu çok renkli oyunun birçok oyuncusu da rengarenkti ve insanların ilgisini çekmeyi başardılar. Programın başarısı da beklenenin oldukça üzerinde oldu. Yorumcu Ted Lowe fısıldayarak konuşması ile ünlendi.

1970'lerin başında dünya şampiyonası televizyonda kısmen yer almıştı. Ayrıca 1976'da çok hızlı bir şekilde gelişerek en önemli profesyonel sporlardan biri haline geldi. Dünya sıralaması ilk kez 1977'de belirlendi. Oyun artık para kazandırmaya başlamıştı ve iyi oyuncular yavaş yavaş milyonlar kazanıyorlardı. Bu arada yeni bir yetenek doğmuştu; Steve Davis. Televizyonda yayınlanan bir turnuvadaki ilk maksimum seriyi (147) Steve Davis, John Spencer’a karşı 1982’de yaptı. Bir framde 147 puanı Dünya Şampiyonalarında ilk kez bir Kanada’lı Cliff Thorburn yaptı.

Snooker'in belki de zirvesi 1985 Dünya Şampiyonası'dır. 18.5 milyon kişi (Birleşik Krallık'ın nüfusunun yaklaşık üçte biri) BBC2'de büyük bir mücadele sonrasında Steve Davis'i mağlup eden Dennis Taylor'ı seyretti. Oyunun ilk seansı Cumartesi günü öğleden sonra başlamış, olası son topun pot yapılıp oyunun sonlanması çok zor ve yorucu bir Pazar final seansının ardından Pazartesi saat 00:20'de olmuştu. Bugün anket sonuçları gösteriyor ki 1985 Dünya Şampiyonası BBC'nin tüm zamanlarda en akılda kalan yayınlarından biri oldu.

Yedi Dünya Şampiyonası galibiyeti ve birçok diğer sıralama turnuvası galibiyeti ile Stephen Hendry en iyi oyuncu olarak gösteriliyor. Bir televizyon sporu olarak snooker Birleşik Krallık'ta oldukça popüler olarak kaldı. Buna rağmen profesyonel turnuvaların sayısı son birkaç yılda düşüşe geçti. Yüksek sıralardaki oyuncular için profesyonel snooker çok kazançlı bir meslek haline geldi. Stephen Hendry 2005 yılına kadar ₤7.8 milyon civarında ödül kazandı. En iyi snooker oyuncuları genelde İngiltere ve İrlanda'dan çıktı. 1970 ve 1980'lerde Avustralya, Kanada ve Güney Afrika'dan birçok iyi oyuncu çıkmış olmasına rağmen son zamanlarda bu ülkelerden birkaç iyi oyuncu çıkmakta. Bununla birlikte Malta, Hong Kong ve Tayland'dan da ünlü oyunculara örnekler verilebilir.

2000 yılından itibaren snooker Çin'de de popülerlik kazanmaya başladı. 2005 yılında Ding Junhui sıralama turnuvası kazanan ilk Çin'li oyuncu oldu.

Renkli topların hepsi farklı puan değerlerine sahiptir:

Snooker başlangıç posizyonu

Snooker maçları 3.6 m x 1.8 m alanında üzeri çuha kaplı ve altı delikli bir masada oynanır. Masa diğer bilardo oyunlarından daha geniştir. Ayrıca bantlar ve deliklerin köşeleri daha sivridir. Bu yüzden bir topun deliğe atılması Amerikan Bilardosu'na göre çok daha zordur.

Açılışta masada 15 kırmızı top ve 6 farklı renkte top (sarı, yeşil, kahverengi, mavi, pembe ve siyah) yerlerindedir. Beyaz top masanın üzerinde yarım daire şeklindeki bölgenin içinde herhangi bir yerdedir.[8]

Oyunun amacı beyaz topu kullanarak bütün topları veya rakibinden daha çok topu kurallara uygun olarak ceplere (deliklere) sokmak ve daha yüksek puan yapmaktır. 15 adet kırmızı topun her biri, birer puandır. Renkliler de ise; sarı-2, yeşil-3, kahverengi-4, mavi-5, pembe-6, siyah-7 puan değerindedir. Oyunun kuralına göre önce bir kırmızı topu hemen ardından bir renkli topu ceplerden herhangi birine gönderme zorunluluğu vardır. Kırmızı topun hemen ardından ceplerden herhangi birine atılan renkli top tekrar yerine (eski noktası müsaitse) konur. Ceplere gönderilebilecek herhangi Kırmızı top kalmadığı zaman ise; puan sıralamasına göre (sarı-yeşil-kahverengi-mavi-pembe-siyah) renkli toplar birer birer deliklere atılır ve bu toplar bir daha yerlerine konulmaz. Frame sonunda daha çok puan alan oyuncu (veya takım) oyunu kazanır.Kaç frame üzerinden oyun oynanacağı, oyuna başlamadan önce belirlenir. Belirlenen oyun (frame)sayısının yarısından bir fazlasını alan(Örn:Oyun 11 frame ise 6 frame kazanmak)oyuncu oyunu kazanmış kabul edilir.

Eğer oyun sırasında oyuncu beyaz topu deliğe sokar ise 4 puan kaybeder. Ancak beyaz top yanlış topa vurmuşsa, en az 4 puandan başlamak şartıyla o topun değeri kadar; yanlış top ilk deliğe sokulursa o topun değeri kadar puan kaybeder. Örneğin bir oyuncu vurmaması gerekirken sarı topa vurursa, değeri 2 puan olmasına rağmen karşı tarafa 4 puan vermiş olur. Ancak, siyah topa vurursa, siyah topun değeri kadar yani 7 puan karşı tarafın hanesine yazılır.

Oyuncu topa ulaşmakta zorluk çekmesi durumunda wrest, spider, swan neck adı verilen yardımcı uzatma aparatları kullanabilir.

Bir oyuncunun karşı tarafa oynama fırsatı vermeden sürekli oynaması durumuna da 'brake' (seri) adı verilir. Bu durumu yaratabilmek için hiçbir topu kaçırmamak ve hiçbir faul yapmamak gerekir. Snooker'da yapılabilecek en yüksek seri 147'lik seridir. 147'lik seriyi yapabilmek için hiç top kaçırmadan bir kırmızı ve bir siyah şeklinde oynanmalıdır. Turnuvalarda 147'lik seri yapan oyunculara ayrı para ödülü verilir.

Stephen Hendry

Ronnie O'Sullivan

Ken Doherty

Wikimedia Commons'ta Snooker ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Türkçe Snooker Sitesi
• Snooker Türkiye Blog1 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Dünya Snooker Birliği18 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• IBSF24 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. — Uluslararası Bilardo ve Snooker Fedarasyonu
• BetFred Premier League23 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. — Snooker turnuvası
• İngiltere Amatör Snooker Ligi3 Nisan 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.