Philipp Mainländer
Philipp Mainländer (5 Ekim 1841, Offenbach am Main - 1 Nisan 1876, Offenbach am Main), asıl adı Philipp Batz olan Alman şair ve filozof. Doğduğu bölgeye olan sevgisinden dolayı soyadını daha sonra "Mainländer" olarak değiştirecektir. Başyapıtı Die Philosophie der Erlösung (Kurtuluşun Felsefesi), Theodor Lessing'e göre pesimizm konusunda felsefe yazınının tanıdığı belki de en radikal sistemdir. Bu eserinde Mainländer, insansal varoluşun değer içermediği ve "olmamanın olmaktan daha iyi olduğu" düşüncesinden doğan istencin, etiğin en üst ilkesi olduğunu ileri sürer. Bu tümcesinden anlaşılacağı gibi Mainländer, "nihilizmi aşmak için hiçbir şey meşrulaştırmaya çalışmıyor, [...] çünkü ona göre Varlık zaten ölümdür, doğmamak daha iyidir ama doğduysan da fazla beklemene gerek yok."
| Philipp Mainländer | |
|---|---|
 | |
| Doğumu |
Philipp Batz doğum adıyla 5 Ekim 1841 Offenbach am Main, Prusya |
| Ölümü |
1 Nisan 1876 (34 yaşında) Offenbach am Main, Prusya |
Biyografi
5 Ekim 1841'de "tecavüz sonucu" Offenbach am Main'da doğar. Altı kardeşin en küçüğü olarak Philipp Mainländer, fabrikatör bir ailede büyür. Batz ailesi derin psikolojik buhranlar yaşamış olması gerekir ki altı kardeşten üçü daha sonra intihar edecektir. Babasının yönlendirmesi üzerine Philipp 1856'da Dresden'de ticari meslek eğitimine başlar. İki yıl sonra Napoli'de bir ticarethanede işe başlar. Orada İtalyanca öğrenir ve Dante, Petrarca, Boccaccio ve Leopardi'nin eserleriyle yakından ilgilenir. Mainländer burada geçirdiği beş yılı, hayatının en mutlu dönemi olarak adlandırır.
"Bir tüccar olarak dünyayı gördüm, kapsamlı bir ticari bakış açısı kazandım ve felsefe profesörlerinin zehirli nefesinden ve dar görüşlü bilginlerin kuru, solucanımsı, Heraklit'in aşağılayarak söylediği gibi çokbilmiş hallerinden uzak kaldım." (Alıntı: Fritz Sommerlad. Aus dem Leben Philipp Mainländers. Mitteilungen aus der handschriftlichen Selbstbiographie des Philosophen.)
İşte bu dönemde Mainländer, henüz 19 yaşındayken, Schopenhauer'in başyapıtı Die Welt als Wille und Vorstellung'u (İstenç ve Tasarım Olarak Dünya) keşfeder. Daha sonra bu keşfi, bir tür vahiy yaşantısı olarak ifade eder; Şubat 1860'ta bu eseri keşfettiği günü "yaşamının en anlamlı günü" olarak not eder. Ve gerçekten de Schopenhauer, Mainländer'in felsefi eserini en çok etkilemiş düşünür olarak kalır.
1863'te Mainländer Almanya'ya döner ve babasının iş yerinde çalışmaya başlar. Aynı yıl içinde üç bölümlük şiiri Die letzten Hohenstaufen'ı yazar. İki yıl sonra 5 Ekim'de, Mainländer'in 24. doğum gününde annesi ölür. Bu kayıptan sonra şiir sanatından uzaklaşarak felsefeye daha çok yoğunlaşır, Schopenhauer ve Kant'ı inceler. "Fichte, Schelling ve Hegel tarafından zehirlenmez, daha çok Schopenhauer tarafından eleştirel bir yaklaşımla çeliklenir", Eschenbach'ın Parzival'ı ve Heraklit'ten Condillac'a kadar klasik düşünürleri inceler.
Mart 1869'da Mainländer, Berlin'de Bankhaus J. Mart. Magnus'ta çalışmaya başlar. Birkaç yıl içinde küçük bir servet edinmeyi ve buradan elde edeceği faizle küçük bir köyde mütevazı bir yaşam sürdürmeyi amaçlar. Ne var ki Viyana borsasındaki iflas (8 Mayıs 1873) Mainländer'in yaşamını tamamen altüst eder ve tüm amaçlarını aniden yok eder. Mainländer, 1873'te çalıştığı bankadaki işine son verir.
Die Philosophie der Erlösung'un doğuşu
1861'de varlıklı ailesi tarafından askerlik meselesi para karşılığında çözümlenip, Mainländer'in asker olma zorunluluğu olmamasına karşın –otobiyografik notunda, hayatında bir kez de olsa, bir başkası tarafından her konuda boyunduruk altına alınmayı, en bayağı işte çalışmayı, körü körüne itaat etmeyi istediğini ifade eder– asker olabilmek için elinden gelen her şeyi yapar. 6 Nisan 1874'te nihayet –Mainländer 32 yaşındayken–Kaiser I. Wilhelm'e yollanan ani dilekçe başarıyla sonuçlanır ve Mainländer aynı yıl 28 Eylül'de Halberstadt'ta zırhlı süvariye çağrılır. Askerliğe gitmeden dört ay önce tam bir yaratma cezbi içinde Die Philosophie der Erlösung'un birinci cildini tamamlar.
"Ve işte sihirli bir yaşam başladı, saadet dolu ve hoş bir heyecan içeren bir tinsel yeşerme. […] Bu yaşam tam dört ay sürdü; Haziran, Temmuz, Ağustos ve Eylül; dört verimli ay. Tamamen şeffaf, tutarlı ve kendi içinde tamamlanmış sistemim düşüncemde hazırdı ve 28 Eylül'de bitirmem gerektiğini bana anımsatan bir düşüncenin kırbacına gerek duymayan bir yaratma cezbi canlandırdı beni; çünkü 1 Ekim'de krala hizmet etmeye başlayacaktım - ertelenemez bir gün. Eğer eserimi bitirmemiş olsaydım, ancak üç yıl sonra bitirecektim, bu da demektir ki yıkılan bir varoluşun öfkeleri sonucu kendimi kaçınılmaz olarak uçurumda bulacaktım." (Alıntı: Philipp Mainländer. Vom Verwesen der Welt und anderen Restposten. Manuscriptum, Warendorf 2003, S. 207.)
Mainländer, eserinin tamamlanmış el yazmasını kız kardeşi Minna'ya teslim eder, kendisi askerde olduğu sürece Minna, bir yayınevi bulmakla ilgilenecektir. Mainländer, yayınevine yazdığı mektupta doğum adının yerine, "Philipp Mainländer" olarak kullanılmasını rica eder, çünkü "dünyanın gözlerine maruz kalmaktan korktuğu kadar hiçbir şeyden korkmaz”.
1 Kasım 1875'te Mainländer –üç yıllık bir görev planlamışken– kız kardeşi Minna'ya yazdığı mektubunda kendini "tükenmiş" olarak belirtir, "tamamen sağlıklı bir bedensel yapıya karşın, tamamen yorgun" olduğunu not eder. Bir an önce askeri hizmetinden taburcu edilir ve doğduğu yer olan Offenbach'a geri döner. Burada güçlü bir yaratma cezbiyle iki ay içinde Die Philosophie der Erlösung'un birinci cildini gözden geçirir, Memoiren'ı ve Rupertine del Fino adlı öyküsünü yazar ve başyapıtının 650 sayfalık ikinci cildini tamamlar.
Ölümü
Emil M. Cioran, filozofların büyük çoğunluğunun yaşamlarının iyi geçtiğini ileri sürmüştür; Mainländer 34 yıllık yaşamında felsefesinin her evresini derin yaşadı ve bunun neyle sonuçlanacağının da bilincindeydi. Radikal felsefesini tutarlı bir edimle tamamlayan Mainländer, Leibniz'in "Neden bir şey var da Hiç yok?" sorusunu "Neden hemen Hiç değil?" diye ters çevirip sormakla sözü uzatmaz(Lütkehaus: Nichts, s. 260). Tümcede bir intihar-metafiziği seslenmektedir. "Hiç, bir şeyden daha iyidir." (Lütkehaus: Nichts, s. 250). "Kendinde şey" Kant ve Schopenhauer'in tersine Mainländer'e göre genel, zamanlarüstü ve bireysel yaşam istenci değildir; tüm şeyleri temellendiren şey, bireysel ölüm istencidir. "Dünya, olmamak amacı için araçtır." (Band 1, s. 325). Başka bir ifadeyle: Hiç'ten yaratılış (creatio ex nihilo), Mainländer'de, Hiç için yaratılıştır (creatio ad nihilum).
Takriben Şubat 1875'te Mainländer'in düşünsel kolapsı baş gösterir - birkaç yıl sonra benzeri bir kolapsı Friedrich Nietzsche yaşayacaktır. Die Philosophie der Erlösung, Mainländer'in intiharından bir gün önce yayımlanır. Mainländer "kanlı bir tutarlılıkla" (Lütkehaus: Nichts, s. 243) düşündü ve yazdı. Ekliyorum: Ve aynı tutarlılıkla yaşadığı yaşamını aynı tutarlılıkla sonlandırdı. Henüz yeni yayımlanan kitaplarını evinde üst üste koyduktan sonra üzerine çıkar ve boşlukta süzülerek Varlık'ı sonlandırır. (1 Nisan 1876). "Olmamak olmaktan iyidir." (Mainländer, Band I, s. 13). Nokta. Bireyin ölümüne topluluğun tanıklık etmesi gerekmez; "bu perde bir monologdur." (Montaigne: Die Essais. Reclam, s. 335). Ve bu perde Mainländer'in felsefesini tamamlayan son perdedir.
Kaynakça
Almanca
- Philipp Mainländer: Schriften in vier Bänden. Hrsg. v. Winfried H. Müller-Seyfarth, Hildesheim (Georg Olms) 1996–1999
- Band I: Die Philosophie der Erlösung. Erster Band. Berlin 1876, Reprint: Hildesheim 1996. Mit einem Vorwort zur Neuausgabe von Winfried H. Müller-Seyfarth, ISBN 3-487-09556-4
- Band II: Die Philosophie der Erlösung. Zweiter Band. Zwölf philosophische Essays. Frankfurt/M. 1886, Reprint: Hildesheim 1996. Mit einem Vorwort zur Neuausgabe von Winfried H. Müller-Seyfarth, ISBN 3-487-09557-2
- Band III: Die Letzten Hohenstaufen. Ein dramatisches Gedicht in drei Theilen: Enzo – Manfred – Conradino. Leipzig 1876, Reprint: Hildesheim 1997. Mit einem Vorwort zur Neuausgabe von Winfried H. Müller-Seyfarth, ISBN 3-487-10551-9
- Band IV: Die Macht der Motive. Literarischer Nachlaß von 1857 bis 1875. Hildesheim 1999. Mit einem Vorwort von Ulrich Horstmann; herausgegeben und mit einem Nachwort von Joachim Hoell u. Winfried H. Müller-Seyfarth, ISBN 3-487-09558-0
______________________
- Vom Verwesen der Welt und anderen Restposten - Eine Werkauswahl von Philipp Mainländer, Vorwort Ulrich Horstmann, Manuscriptum-Verlag ISBN 3933497744
- Winfried H. Müller-Seyfarth (Hrsg.): Was Philipp Mainländer ausmacht. Königshausen & Neumann, Würzburg 2002, ISBN 3-8260-2383-8
- Winfried H. Müller-Seyfarth (Hrsg.): Die modernen Pessimisten als décadents – Von Nietzsche zu Horstmann. Königshausen & Neumann, Würzburg 1993, ISBN 3-8847-9852-9
- Richard Reschika: Schopenhauers wilde Söhne. Philipp Mainländer - der Metaphysiker der Entropie, in: Philosophische Abenteurer. Elf Profile von der Renaissance bis zur Gegenwart, J.C.B. Mohr (Paul Siebeck) UTB, Tübingen 2001, S. 103-141,
- Guido Rademacher: Der Zerfall der Welt. Philipp Mainländer. Kurz gelebt und lange vergessen. Vita und Werk eines Optimisten. Turnshare Ltd., London 2008. ISBN 978-1-84790-006-7
- Ludger Lütkehaus: Nichts. Haffmansverlag 1999.
Türkçe
- H. İbrahim Türkdoğan: İntiharın Apolojisi ve Philipp Mainländer'in Hiç'i. (http://projektmaxstirner.de/mainlaender.html)
Bağlantılar
- Internationale Philipp Mainländer Gesellschaft e.V. – Uluslararası Philipp Mainländer Topluluğu (http://www.mainlaender.de/)