Permiyen-Triyas yok oluşu

Permiyen-Triyas yok oluş olayı (P–Tr), kimi zaman gayri resmi olarak "Büyük Ölüm" veya "Büyük Yok Oluş" olarak da adlandırılır,[1] 251,4 milyon yıl önce meydana gelen[2][3] ve Paleozoik ile Mezozoik dönemlerin yanı sıra Permiyen ve Triyas jeolojik dönemleri arasındaki geçişi başlatan bir kitlesel yok oluş olayıdır. Bu yok oluş olayı, tüm deniz türlerinin %96'sının[4] ve karalardaki omurgalı türlerinin ise %70'inin tükenmesine yol açan dünyanın en şiddetli yok oluş olayı olarak bilinir.[5] Bu yok oluş olayı, ayrıca şimdiye kadar böceklerde gözlemlenen tek kitlesel yok oluş olayı olarak da bilinir.[6][7] Bazı ailelerin %57'si yok olurken tüm cinslerin ise %83'ü ölmüştür. Bu olayda biyoçeşitlilik büyük oranda tahrip olduğu için Dünya üzerindeki yaşamın kendisini toparlaması diğer soy tükenmesi olaylarında olduğundan daha uzun sürmüştür.[4] Bu olay, "tüm kitlesel yok oluşların anası" olarak tanımlanmıştır.[8]

Milyonlarca yıllık bir zaman dönemine yayılmış olan bu yok oluş süreci, en az iki ayrı aşamada geliştiği için Permiyen-Triyas kitlesel yokoluşun aslında sanılandan daha karmaşık olduğu da araştırmacılar tarafından ortaya çıkmıştır.[2][5][9][10] Bu yok oluşun nedenlerine dair çeşitli fikirler ve mekanizmalar öne sürülmüştür: Örneğin daha erken bir evrede yavaş yavaş gerçekleşen bazı çevresel değişimlerin buna neden olduğu ihtimali üzerinde durulurken ikinci aşamada, yıkımsal bir felaket olayının gerçekleşmesi nedeniyle kitlesel yok oluşun ivme kazandığı ileri sürülmektedir. İkinci aşamada gerçekleşen doğal felakete dair öne sürülen mekanizmalar arasında çok sayıda meteor çarpması, bazalt seli patlamaları gibi volkanik etkinlikler, okyanus tabanlarında felakete yol açan metan gazı salınımı, denizlerdeki oksijen içeriğinin gerilemesi (anoksiya) veya oksijen düzeyindeki dalgalanmalar, deniz seviyesinde görülen değişiklikler, kuraklık ve iklim değişikliği veya bunların bir kombinasyonu gibi birçok nedenler bu yok oluş için olası sebepler olarak gösterilmiştir.[11]

Wikimedia Commons'ta Permian ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.