Nizip Muharebesi

14 Mayıs 1833 tarihinde Mısır valisi Mehmet Ali Paşa ile Osmanlı Padişahı II.Mahmut arasında yapılan Kütahya Antlaşması’ndan iki taraf da hoşnut değildi. II Mahmut, Mehmet Ali Paşa’ya verilen Suriye, Adana, Girit ve Cidde gibi zengin eyaletleri geri almak istiyordu. Mehmet Ali Paşa da elde ettiği kazancı az buluyordu. Mısır’ın ödemesi gereken vergi de anlaşmazlık konusuydu. Diğer taraftan İngiltere, Suriye ve Mısır ticaretini kendisine kapayan Mehmet Ali Paşa’nın Doğu Akdeniz’de kuvvetli bir devlet kurmasını istemiyordu. Fransa ise Mehmet Ali Paşa’ya mısırdaki ıslahat hareketlerine yardım ettiği için, Mısır’da önemli bir yer edinmişti. Bu nedenle İngiltere de Osmanlı Devleti’ni, Mehmet Ali Paşa ile savaşmaya kışkırtıyordu.

1834’te Lübnan’da Mehmet Ali Paşa’ya karşı bir ayaklanma çıkınca ve Fırat dolaylarındaki dürziler de Osmanlılara karşı baş kaldırınca Osmanlı Devleti bunu fırsat sayarak Suriye ve Lübnan’daki Mısır egemenliğine son vermek istedi. Hafız Mehmet Paşa’nın komutasında Urfa’ya bir ordu gönderildi. Osmanlı ordusunda başta Moltke olmak üzere dört tane Prusyalı kurmay subay vardı. Bu sırada 40.000 kişilik Mısır ordusu Halep’te bulunuyordu. İki ordu sayı bakımından birbirine yakındı. Mehmet Ali Paşa’nın oğlu İbrahim Paşa’nın yönetiminde olan Mısır ordusu, Osmanlı ordusuna saldırma emri alarak Nizip´teki ovaya geldi. Bu sırada Osmanlı ordusunun durumu daha iyi idi. İbrahim Paşa , kendi kuvvetlerini Osmanlıların kanatlarını kuşatacak biçimde düzenledi, sonunda Mısır ordusu saldırıya geçerek Osmanlı ordusunu dört saat içerisinde ağır bir yenilgiye uğrattı.[1] Böylece İbrahim Paşa’ya Anadolu kapıları açılmış oldu. Osmanlı Devleti bu zor durumdan, İngiltere, Avusturya, Rusya, ve Prusya gibi büyük devletlerin müdahalesi ile kurtulabildi.

Mehmet Ali Paşa’nın ordularının haberi İstanbul’a gelmeden biraz önce Sultan II. Mahmut öldü. Tahta yerine Abdulmecit geçti. Bu sırada donanma komutanı Ahmet Paşa Osmanlı Donanması’nı İskenderiye’ye götürerek Mehmet Ali Paşa’ya teslim etti. Ordusunu ve donanmasını kaybeden Osmanlı Devleti çok kötü bir duruma düştü. Bu yenilgiden sonra başta İngiltere olmak üzere Avusturya. Prusya, Rusya ve Osmanlı Devletinin delegeleri Londra’da toplandılar. Mısır sorunun müzakere ederek Londra antlaşmasını 1840'ta imzaladılar.

Londra antlaşmasına göre :

• Mısır eyaleti yönetimi Mehmet Ali paşaya ve oğullarına bırakıldı, fakat hukuk bakımından Osmanlı Devleti’ne bağlı kaldı.
• Buna karşılık Mısır, Osmanlı Devleti’ne yılda 80.000 kese verecek Osmanlı donanmasını idare edecekti
• Suriye, Adana ve Girit Osmanlı Devleti’ne verilecekti.

Mehmet Ali Paşa, Fransa’ya güvenerek Londra mukavelesini kabul etmedi. Bunun üzerine savaş yeniden başladı. Osmanlı ve İngiliz donanmaları Suriye ve Mısır kıyılarını abluka ettiler. Beyrut geri alındı. İbrahim Paşa bu defa Osmanlı kuvvetleri önünde yer yer yenilmeye başladı. Akka kalesi çok kısa bir zamanla alındı. İngiliz ve Osmanlı orduları Mısır’a doğru yürümeye başladılar. Bu durum karşısında Mehmet Ali Paşa, Londra antlaşmasını kabul etmek zorunda kaldı. Bu suretle Mısır iç işlerinde serbest, dış işlerinde Osmanlı Devleti’ne bağlı bir devlet haline geldi.

Kavalalı İbrahim Paşa´nın portresi