Namazgâh (ibadet yeri)

Namazgâh, açık havada namaz kılmak için düzenlenmiş ibadet mekanı.

Eyüp, Zevki Kadın Namazgahı-Kıble Taşı

İslamiyetin ilk dönemlerinde cuma ve bayram namazlarının topluca kılınabilmesi için oluşturulan açık alanlara musalla denirdi. Osmanlılar zamanında yakınında cami veya mescid bulunmayan şehir dışındaki alanlarda, namaz kılmak için oluşturulan mekânlara namazgâh denildi.

Namazgahlar normal zeminden biraz yüksekte, birkaç basamakla çıkılan düz bir set biçiminde inşa edilir. Namazgâhta kıbleyi gösteren büyük bir taş bulunur. Bu taşın üstünde genellikle mihrap ayeti ile onlarca farklı çeşidi bulunan kandil motifi bulunur. Bazılarında namazgâhı yaptıran kişinin ismi de yazılıdır. Kıble taşları form bakımından mezar taşlarına benzerlik gösterir. Çoğu zaman aralarındaki farkı anlamak için metni okumak gerekir.

Bazı namazgâhlarda minber de bulunmaktadır. Mihraplı-minberli namazgâhlar, genellikle şehir surlarının veya yerleşim alanlarının dışına inşa edilirdi. Bunlar bayram, cuma ve teravih namazlarının kılınabileceği ordugâh tipinde büyük ölçekli namazgâhlardır. Bu tip namazgâhlar, sadece namaz kılmak için değil, aynı zamanda halkın bir araya gelmesiyle çeşitli etkinliklerin yapıldığı bir nevi konferans alanı vazifesi de görüyordu. 17. yüzyılda yapılan İstanbul Okmeydanı Namazgâhı ve İstanbul Anadoluhisarı Toplarönü Namazgâhı bunlara örnek gösterilebilir.[1]

Vakıflar Genel Müdürlüğü, Hayrat-ı Şerif uzmanları bir zamanlar İstanbul’da 153 adet namazgâhı tespit ettiklerini bildiriyor.[2] Bunlar içerisinde en görkemlisi Kadırga semtinde bulunan Esma Sultan Çeşmeli Meydan Namazgâhıdır. “İstanbul’un 100 Namazgâhı” isimli bir kitap 2011 yılında İBB Kültür A.Ş. tarafından yayımlanmıştır.[3] Namazgâhların önemli örneklerinden biri de Bursanın Yıldırım ilçesindeki Namazgah semtindedir ve biraz bozulmaya uğramış olsa da günümüze kadar gelmeyi başarmıştır.