Mustafa İslamoğlu

Mustafa İslamoğlu, ilk Arapça ve temel İslâmî ilimler eğitimini babası Ahmet İslamoğlu'ndan aldı. Yüksek öğrenimine Kayseri Yüksek İslâm Enstitüsü'nde başladı, akabinde Kahire'de El-Ezher Üniversitesi İslam hukuku fakültesinde devam etti. El-Ezher'deki eğitimini tamamlamadan bıraktı.

Yazı hayatına edebiyatla başladı. İlk makaleleri 1980'de Millî Gazete'de, 1982-83 yılları arasında Yeni Devir gazetesinde yayımlandı. Edebî çalışmaları ise "Mavera", "Aylık Dergi" ve "Dergâh" gibi dergi ve mecmualarda yayımlandı. Üniversitelerarası şiir yarışması birincilik ve ikincilik ödülleri aldı.

Mustafa İslamoğlu'nun şiirlerinden oluşan ilk kitabı "Heyelan", 1987 yılında Aylık Dergi Yayınları tarafından yayımlandı. 1989 yılında ise İslâmî hareket önderleriyle yaptığı sohbetleri "Öncülerle Konuşmalar" adı altında kitaplaştırıldı.

Eğitim için Kahire'de bulunduğu yıllarda bir yandan İslâmî araştırmalarda bulunmuş, bir yandan da dersler vermiştir. Burada 1990 yılında İmamlar ve Sultanlar adlı İslâm tarihinin ilk 150 yılını ele alan eleştirel tarih niteliğindeki ilk çalışmasın yazdı. Kahire'de verdiği tefsir derslerini bir "konulu tefsir" örneği olan Adayış Risâlesi başlığı altında kitaplaştırdı.

Aynı yıl, İslâmî hareketin özeleştirisini içinde barındıran ilk denemesi "Yürek Devleti"ni kaleme aldı.

Bu dönemde Mısırlı yazar Safinaz Kâzım'ın "fî Mez'eleti's-Sufur vel Hicâb" adlı eserini "Kadının Özgürlüğü" adı altında Türkçeye tercüme etti. İlk cildini Kahire'de, diğer ciltlerini Türkiye'de kaleme aldığı "Anadolu İslâmî Hareketleri" (şimdiki adıyla: İslâmî Hareketler ve Kıyamlar Tarihi) serisini 1991-93 yılları arasında yayımladı. Bu serinin ilk cildini Hasan Ali el-Beyyûmî ile birlikte Arapça'ya da tercüme etti.

1993 yılında İslâm düşüncesinin oluşum ve değişim sürecini ele alan "İman" adlı kitabını ve 1994 yılında da İslâm ümmeti için bir özeleştiri niteliğindeki "Yahudileşme Temâyülü" adlı eserini kaleme aldı. Seminer notlarından oluşan "Tavsiyeler I" ve "Tavsiyeler II" de bu tarihlerde yayımlandı. (1995-1998)

Kahire-Mekke hattında yazdığı şiirlerini "Yasîn" adlı kitabında 1991 yılında bir araya topladı, 1996 yılında ise tüm şiirlerini "Divan" adlı kitapta derledi.

1992 yılının ekim ayından itibaren başlattığı tefsir dersleri, 15 yıl sürdü. Bu dersler, Tefsir Dersi adlı sitede izlenebilir. Yine 1998'de başlayan "Tefsiru-l-Kur'ân Te'vilu'l-Furkān" adlı görüntülü ve sesli tefsir projesi 200 ders olarak tamamlandı. Proje, Kur'an'ın tamamının görüntülü ve sesli olarak tefsiri şeklindedir ve 2008 yılında tamamlandı.

Mustafa İslamoğlu'nun "Hayat Kitabı Kur'an" adı verdiği gerekçeli meâl çalışması da bu projeyle eş zamanlı olarak yürütüldü ve aynı tarihlerde tamamlandı.

2008 yılında başlayan "Esmâ-ul Hüsnâ" dersleri de 2012 yılında tamamlandı ve üç cilt olarak yayımlandı.

Mustafa İslamoğlu'nun makaleleri Anadolu'da Vakit, Selam, Ribat, Yeni Şafak, Meydan, Aylık Dergi, Özgün Duruş gibi gazete ve dergilerde yayımlandı. Bu makaleler "Makâlat", "Şafak Yazıları", "Dağarcık", "Yokluğunda Düşülmüş Notlar", "Savaş Kesmeyen Sözler", "Sözün gücü mü, gücün sözü mü?", "Yerliler ve yersizler", "Âyetlerin Işığında" isimleriyle kitaplaştıldı. Ayrıca kendisiyle yapılan sohbetler "Bir yaradan kurşun çıkarır gibi" adıyla yayımlandı.

Mustafa İslamoğlu, bir gazetede yayımlanan bir makale nedeniyle bir yıl; Ankara'da özel bir mecliste sunduğu "Kürt sorununa İslâmî çözüm" başlıklı tebliğinden dolayı da bir buçuk yıl olmak üzere toplam iki buçuk yıl hapse mahkûm edildi. Gölcük Cezaevi'nde başlayan mahkûmiyeti, Ankara Yarıaçık Cezaevi'nde tamamlandı. Cezaevinde çok zor şartlar altında Macar müsteşrik Ignaz Goldziher'in "Die Richtungen der Islamischen Koranauslegung" adlı eserini, Arapça tercümesinden "İslâm Tefsir Ekolleri" başlığıyla Türkçeye tercüme ettrldıi.

Mustafa İslamoğlu, 1997 yılında Human Rights Watch Helmann-Hammet 1997 ödülünü aldı.

Yazarın bunlardan başka II. Uluslararası Fetih Sempozyumu'nda sunduğu tebliğ, 1997 yılında "Yürek Fethi" adıyla kitaplaştırıldı. Mekke'de kaleme aldığı "Hac Risâlesi" 1998'de yayımlandı. Aralık 2000 tarihinde Kur'an'ın peygamber tasavvurunu karşılaştırmalı olarak ortaya koyan ve çok ses getiren eseri "Üç Muhammed"i yayımladı.

Birleşik Devletler Atlanta'da verdiği seminerler, 2001'de "Hayatın Yeniden İnşası İçin" adıyla yayımlandı. Bunu 2000 yılında yayımladığı "Ne Yapmalı-Nasıl Yapmalı-Kiminle Yapmalı" adlı eseri takip etti. Yazar, 1983 yılında kaleme aldığı "Seyrânî" adlı ilk edebî kitap çalışmasını 2002'de yayımladı. "Allah: Tanımak-Bilmek-Anlamak", "Pasif İyiden Aktif İyiye", "İslâm Nedir?" yayımlanmış son kitaplarıdır.

Mustafa İslamoğlu, kendi kurduğu ve "İslâmî İlimler Akademisi" adını verdiği okulunda tefsir usûlü dersleri vermeye devam ediyor. Ayrıca yazarın konferans, seminer, hutbe ve konuşmalarından meydana gelen onlarca görüntülü ve sesli kaydı bulunmaktadır.

Yazar, evli ve beş çocuk babasıdır.

İslamoğlu; İslam Peygamberi'nin din kültürü tamamıyla Kur'an'dan ibaret olduğu, Kur'an dışında bir kaynağının bulunmadığı, dolayısıyla hiçbir zaman Kur'an'la çelişen bir şey söylemiş olamayacağı nokta-i nazarından hareketle hadislerin kaynağı ne olursa olsun ancak Kur'an'la uyuşanlarının kabul edilebileceği, bunun dışındakilerin reddedilmesi icap ettiği görüşündedir.

İslâm'da mutlak kriterlerle hareket edilmediğini öne sürerek "Sahih-i Buhârî" ve "Sahîh-i Müslim"in kendi kriterlerine göre sahih olan hadisleri eserlerinde topladığına işaret eder. Mesela Buhârî'nin "sikâ" dediği güveniler 420 küsur râvînin hadislerini talebesi Müslim, kitabına almamıştır. Yine Müslim'in "güvenilir" (sika) dediği 600 küsur râvînin hadislerine ise hocası Buhârî güvenmemiştir. Dolayısıyla güvenilirliğin kriteri içtihâdîdir, başka bir deyişle kişiseldir. Başka bir ifadeyle hadise sahih olması, ona sahih diyene göredir, "…yoksa Efendimizin dudaklarından döküldüğü manâsına gelmez." demektedir.[1]

İslamoğlu'na göre rivâyet edilmiş 1 milyon hadîsin aslen kaç tane olduğu hususu, Ebû Dâvûd tarafından ciddi olarak tartışılmış; bu sayının 4.500-6.300 civarında olduğu ileri sürülmüştür. Hadis ilminin bu saatten sonra devam edecekse "Bu 1.000.000'u nasıl 6.000'e ircâ ederiz, konusu artık bu olmalıdır." der.[1]

Mustafa İslamoğlu'na göre [bâzı] hadisleri Kur'an seviyesine çıkarmak hadisleri o seviyeye çıkarmaz, Kur'ân'ı hadisler seviyesine indirir.[2] Örnek olarak bir kitabından Müslim'in Ebû Hureyre'den gelen bir rivayeti göstererek görüşüne göre sekiz yerde Kur'an'la çeliştiğini ifade ediyor.[3][4]

İslamoğlu, kabir azabı konusunun bir tefrika konusu olduğunu, sadece hadislerde konu edinildiğini, bunların da bu konuya tam açıklık getirmediğini öne sürer. Hadislerin hiçbir zaman akaide konu olamayacağını kabul eder, dolayısıyla kabir azabına inanmak şart değildir.[5]

İslamoğlu, sahih hadisleri reddetmekle aklânîlerden görülür ve hadislere saldırdığı iddia, "Kur'an'a arzettim" deyip bir sahih hadisi aklıyla inceleyerek reddetmesi tenkit edilir.[6] Kur'an'da İslâm'la ilgili bütün bilgilerin olmadığı, mesela farz namazların kaç rekât olduğu ya da hacda Kâbe'nin kaç defa tavaf edilmesinin şart olduğu hadislerle bildirildiği gerçeği, geçerli hadislerin Kur'an'ın içeriğinden başka bir şey bildirmesinin mümkün olamayacağı görüşüyle çelişmektedir. Çünkü öyle olmuş olsaydı bu hadislerin içeriğinin yanlış olması gerekirdi. Halbuki hem Ehl-i Sünnet'e, hem de Şia'ya göre hadislerden gelen bu bilgiler doğru olarak kabul edilmiştir.