Ligand (kimya)

Kimyada bir ligand, merkezî bir metale bağlanan bir atom, iyon veya moleküldür. Bu bağ genelde bir veya birkaç elektron verilmesiyle oluşur, kovalent de olabilir iyonik de. Ayrıca, metal-ligand bağ değeri birden üçe kadar uzanabilir. Ligandlar genelde Lewis bazı(en) olarak sayılırlar ama ender olarak Lewis asidi ligandlar da olabilir.[1]

Bu madde inorganik kimyadaki anlamıyla ligandlar hakkındadır. Biyokimyadaki anlamı için Ligand (biyokimya) maddesine bakınız

Metal ve metaloidler hemen her şartta bağlı olabilirler; ancak boşlukta "çıplak" metal iyonları oluşabilir. Bir kompleks oluşturan ligandlar merkez metalin reaktivitesini belirlerler. Ligand substitusyon hızı, ligandın kendi reaktivitesi ve redoks özellikleri metal-ligand oluşumundan etkilenebilir. Çoğu uygulamalı sahada, örneğin biyoinorganik kimya, tıbbi kimya ve çevre kimyasında, ligand seçimi çok önemlidir.

Ligandlar çeşitli şekilde sınıflandırılırlar: yüklerine, büyüklüklerine, koordinasyon yapan atomların kimliklerine, merkez metale verilen elektron sayısına (dişlilik ve haptisite) göre.

Ligandların sınıflandırılması

Diş sayısına göre
  • Monodentat = tek dişli ligand
  • Bidentat = iki dişli ligand
  • Tridentat = üç dişli ligand
  • Multidentat = çok dişli ligand
  • Şelat yapan ligandlar : merkez atomuna birden çok donör atomu ile bağlanabilen ligandlar

Verici-alıcı türlerine göre
  •  verici (sadece)
  • En > NH3
  • alkiller (metil, etil, propil v.s.)
  •  verici (dolu p orbitalleri)
  • H2O > F- > RCO2- > OH- > Cl- > Br- > I-
  •  alıcı
  • CO, CN- > phen > NO2- > NCS-

Elektronik yapılarına göre
  • Bir elektron verici  H , metil, etil, propil..
  • İki elektron verici  NH3, H2O, CO, etilen, py
  • Üç elektron verici  NO, allil (H2C=CH-CH2 )
  • Dört elektron verici  bütadien
  • Beş elektron verici  siklopentadienil (Cp)

Kaynakça
  1. Cotton, F. A. and Wilkinson, G., Advanced Inorganic Chemistry, John Wiley and Sons: New York, 1988. ISBN 9780471199575
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.