Kadızade Mehmed

Kadızade Mehmed Efendi, Küçük Kadızade veya Kadızadeli (o. 1582 Balıkesir - 1635) Osmanlı İmparatorluğu'nda yaşamış olan bir vaiz. Görüşlerini kabul eden taraftarları kendilerine Kadızadeliler demekteydiler. Mehmed, İmam Birgivî'nin talebesi olmasından Sufîliği reddettiği öne sürülür. Mehmed'in babası vilayet hâkimiydi.

Kadızadeliler, halkı etki altına alarak politik davranışlarda bulunan kişilerdi. Halka hitaben konuşan vaizler, devlet aleyhinde ileri geri konuşabilir ve isyan çıkarabilirlerdi. Kadızadelilerin ilk ve müstesna önderlerinden biri Kadızade Mehmed Efendi'dir. Gençken tarikat yoluna girmek istemiş, ancak anlayışına uymadığından meslek olarak vaizliği seçmiştir.

Hitabeti kuvvetli olduğundan kısa zamanda ün kazanarak 1631 yılında Ayasofya Camii vaizliğine tayin edilir, devlet işlerinin bozukluğuna dikkat çeker. Bütün bu bozuklukların şeriate aykırı hareketlerin sonucu olduğunu söyler. Halkı şeriate aykırı saydığı tarikatlere karşı hareket ettirmiştir. IV. Murad'ın tütün yasağını desteklemiştir. Tütün ve kahvenin Allah tarafından yasaklanmadığı hatırlatılınca hükümdarın yasakladığını, bunun kâfi olduğunu söylemiştir.[1]

Sûfîlerle yaptığı münakaşaları, ilk defa Pîr Sivas Efendi'yle tartıştığında dikkat çekti. Birkaç sene İstanbul'da Sultan Murad Camii'nde imamlık yaptıktan sonra Yavuz Sultan Selim Camii'nde imam olup Cuma hutbelerinde muntazaman Sûfî karşıtı hutbeler okudu.[2]

Kadızade Mehmed, Sultan IV. Mehmed'in bir danışmanı olunca o ve yakınlarının sarayda etkili oldu. Kendisi İslâm Peygamberi'nin Selef-i Sâlih zamanındaki gibi sade bir hayata dönüşü tavsiye ederdi. Dolayısıyla bid'at olarak gördüğü Kubbe yapımı, Mevlid Kandili, kahve ve tütün kullanmak, Sûfîlerin zikirleri gibil şeylere karşı cephe aldı.